1-тажрибамашғулот. Мустақилқўзгалувчанўзгармас ток моторлиэмтларнинг энергия тежамкоришрежимларинитадқиққилиш

1-тажрибамашғулот. Мустақилқўзгалувчанўзгармас ток моторлиЭМТларнинг энергия тежамкоришрежимларинитадқиққилиш.
Мустақилқўзғалувчанўзгармас ток мотори (МҚ ЎТМ) электртармоғигақуйидаги схема бўйичауланади (1.1 – расм).

1.1 – расм. МҚ ЎТМ ни электрттармоғигаулашнингасосийсхемаси
Схемадақабулқилинганшартлибелгилар: У – мотор якорзанжиригаулангантармоқкучланиши, В; У_қ– қўзғатишчулғамигауланганкучланиш, В;
И – якорзанжириданоқаётган ток, А; Л_я ваР_я – якорчулғаминингиндуктивлиги, Гн ва актив қаршилиги, Ом; Р_қ – якорзанжиригакетма – кет уланадиганқўшимча актив қаршилик, Ом; ҚЧ – қўзғатишчулғами; ЛқваРқ – қўзғатишчулғаминингиндуктивлиги, Гн ва актив қаршилиги, Ом;
К = рН/2 πa – моторнинг конструктив доимийлиги; р – қутбларжуфтлигининг сони; Н – якорчулғамиўтказгичларининг сони; а–якорчулғамипараллелчулғамларининг сони; Ф–магнит оқими, Вб; ω –моторнингбурчактезлиги, с^-1; Е = кФω –якорнинг ЭЮК, В; Р = Р_я + Р_қ –якорзанжиринингтўлиқ актив қаршилиги, Ом; М = кФИ – мотор ҳосилқиладиган электромагнит момент, Нм. МҚ ЎТМ нинг электромеханик ва механик тавсифлариқуйидагиформулаларбиланифодаланади:

Буформулаларниқисқартирилганкўринишдаёзишмумкин,

буерда -моторнингсалтюриштезлиги
мотор тезлигининг идеал салтюриштезлигиганисбатанўзгариши. (1.1) ифодадаги Р = Р_ябўлишимоторнингтабиий (1.2 – расм, 1 - тавсиф) ва Р = Р_я + Р_қ– бўлиши, эсамоторнингсунъийтавсифларини (1.2 – расм, 2, 3, 4 – тавсифлар) ифодалайди.



МҚ ЎТМ ни ишгатуширишпайтидаишгатушириш токи қийматиникамайтиришмақсадидаякорзанжиригақўшимчақршиликларРқуланади (1.1 – ва 1.3 – расмлар).

1.3– расм. Ишгатуширишпоғоналари сони 2 га тенгбўлган МҚ ЎТМ нингдиаграммаси (а) ватармоққаулавнишсхемаси (б)


2-тажриба машғулот. Кетма кет қўзғалувчанўзгармас ток моторлиЭМТларнинг энергия тежамкоришрежимларинитадқиққилиш.

Д31 русумидагикетма кет қўзғалувчанўзгармас ток моторининг (КҚ ЎТМ) табиий электромеханик ва механик тавсифларихисоблансинвақурилсин. Моторнингберилган номинал кўрсаткичлари: Р_Н=8кВт, н_Ҳ=800 айл/мин, У_Ҳ=220 В, И_Ҳ= 46,5 А, η _Н = 0,78.

Моторнинг номинал ишрежимидагибурчактезлигивамоментинианиқлаймиз.
ω_Н=2π н_Ҳ /60=2х3,14 800/60=83,7с^-1 ;
М_Н=Р_Н/ω_Н=8000/83,7= 95,5 Нм.
КҚ ЎТМ нинг универсал тавсифлариданфойдаланибқуйидагиларнианиқлаймиз:


1.1 – расм. Масаланиечишасосидақурилган КҚ ЎТМ нинг электромеханик (а) ва механик тавсифлари (б)


3-laboratoriyaishi.
Rotori qisqa tutashtirilgan asinxron motorli EMT larning reaktiv quvvatinikompensatsiyalab quvvat koeffitsiyentini o‘zgarishini tadqiq qilish.

Ishnibajrishdanmaqsad

1. Asinxron motor quvvat koeffitsientining yuklanish darajasiga bog‘liqligini tekshirish.
2. Asinxron motor stator chulg‘amlariga parallel ulangan kondensatiorlar sig‘imining motor quvvat koeffitsientiga ta’sirini tekshirish.
Nazariyqism
Asinxron motorning tarmoqdan olayotgan to‘liq quvvati quyidagi formula bilan ifodalanadi:
(VA, kVA),
bu erda aktiv quvvat bo‘lib, umumiy quvvat ning foydali ishga sarf bo‘layotgan qismini bildiradi va ifoda bilan aniqlanadi. reaktiv quvvat, motor chulg‘amlarining induktivligi tufayli yuzaga kelib, motorning mexanik quvvatiga bog‘liq emas.
Asinxron motor harakatga keltirayotgan elektromexanik qurilmaning quvvat koeffitsienti ishlashi davomida nominal qiymatidan past bo‘lgan uzluksiz ish rejimida ishlaydigan bo‘lsa, u holda bu elektromexanik qurilmaning quvvat koeffitsientini oshirishning samarali usularidan biri asinxron motor stator chulg‘amlariga parallel kondensaotrlarni ulashdir.
Kompensatsiya qilinishi zarur bo‘lgan sig‘im reaktiv quvvati quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

bu erda elektromexanik qurilmaning kondensatorlar ulanmaganidagi quvvat koeffitsienti, elektromexanik qurilmaning kondensatorlar ulanganidan keyingi quvvat koeffitsienti (ya’ni o‘rnatilishi kerak bo‘lgan quvvat koeffitsienti).
Kondensatorlar batareyasining sig‘imi qiymati quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:


3.1 – rasm.

Ishnibajarishtartibi

1. 3.1 – rasmdagi elektr sxema yig‘iladi.
2. Asinxron motor salt ishgatushiriladi. YUklanish sifatida «yuklanish agregat» idan foydalaniladi. Motor to‘liq ishga tushganidan so‘ng o‘qidagi mexanik yuklanish qiymati «yuklanish agregati» yordamida o‘zgartiriladi.
3. Kondensatorlarni ulamasdan, ya’ni ajratkich P – 2 uzilgan holda, avval motor salt ishlayotgandagi o‘lchov asboblarining ko‘rsatishlari yozib olinadi. So‘ngra motorni nominal yuklanishgacha bir tekis yuklab, yuklanishning 0,5; 0,7; 1,0R_N qiymatlari uchun o‘lchashlar bajariladi. O‘lchash vaqtida olingan ma’lumotlar 4.1 – jadvalga qayd qilinadi.
4. Ajratkich P – 2 ni tarmoqqa ulab, kondensatorlar asinxron motor chulg‘amlariga paralel ulanadi. Motor salt va yuklanishning 0,5; 0,7; 1,0R_N qiymatlari uchun o‘lchov asboblarning ko‘rsatkichlari 4.1 – jadvalga yoziladi.
5. Kondensatorlarning bir nechta sig‘im qiymatlari uchun 4 – tajriba qaytariladi va o‘lchov asboblarning ko‘rsatkichlari 1.2 – jadvalga yoziladi.
6. 3.1 – jadval asosida (S = 0 bo‘lganda) va (S = S₁, S₂, S₃) asinxron motor quvvat koeffitsientining yuklanishga bog‘liqlik tavsiflari quriladi.

3.1 – jadval Yuklanish

Quvvat koeff.

1. 
   – jadval
   

Yuklanish, Vt	Fazatoki, A	Liniyakuchlanishi, V	Aktivquvvat, Vt	Kond.bat.ber. tok,A	Reaktivquvvat, kVAr	Umumiyquvvat, VA	Quvvat koeff.