1-tema. Jámiyettiiń informaciya resursları: dúzilisi, kólemi, klassifikaciyası Maqset

Hújjetli informaciya resursları
Hújjetli informaciya resursları - hár qanday túrdegi ǵalaba xabar qurallarındaǵı barlıq túrdegi hújjetler hám olardıń jıynaqları (sonday-aq esaplaw hám baylanıs texnologiyasında qollanılatuǵın, mashinada oqılatuǵın). GOST 7. 0-99 hújjetli derekler IR sisteması bolıp tabıladı, bul bólek hújjetler kompleksin, informaciya sistemasındaǵı hújjetler dızbegin sáwlelendiredi.
Hújjetli informaciya resurslarında faktlar, hádiyseler, ob'ektiv haqıyqat hádiyseleri hám insannıń intellektual iskerligi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar belgilenedi.
Hújjetli informaciya resurslarınń tiykarǵı wazıypaları hár qıylı taypadaǵı paydalanıwshılar ortasında waqıt hám mákanda maǵlıwmat almaslaw bolıp tabıladı. Bul informaciya dárekleriniń eń kóp úyrenilgen klası bolıp tabıladı. Bul tema boyınsha derlik barlıq jumıslar hújjetli informaciya resursların jaratıw, qáliplestiriw hám islewge arnalǵan.
Hújjetli informaciya resurslarına tómendegiler kiredi.
• hár qanday ǵalaba xabar qurallarında ilgeri jaratılǵan dáslepki hújjetler (kitaplar, kúndelikli tákirarlanatuǵın baspalar, nota muzıkası hám shıǵarmalar, qol jazbalar saqlanǵan hám basqalar);
• ilgeri jaratılǵan hám házirde jaratılǵan bibliografik ónimler (bibliografik dizimler, indeksler, maǵlıwmatlar bazaları, SPA kitapxanaları, informaciya orayları hám arxivlar hám basqalar);
• anıq hám tolıq tekstli maǵlıwmatlar bazaları;
• kitapxanalar, informaciya orayları, arxivlar hám basqa mákemeler tárepinen tóplanǵan baspa etilgen hám baspa etilmegen dáslepki hújjetler jıynaqları;
• analitik ónimlerdi (analitik prognozlar, reytingler hám basqalar);
• tarmaq informaciya resursları.
Hújjetli informaciya resursları olardıń qáliplesiwi hám ámeldegi bolıw processlerine tásir etiwshi bir qatar ayrıqshalıqlarǵa iye:
• olardı qayta isletiw hám kóp maqsetlerde isletiw múmkinshiligin támiyinleytuǵın sarplanbaslıq, tawısılmaslıq. Almastırıw yamasa satıw arqalı biyganalastırmaslıq;
• informaciya hám ilimiy-izertlew islenbeleri kóleminiń turaqlı ósiwi;
• kompozitsiyanıń ózgeriwshenligi, jámiyettiiń informaciya mútajlikleri ózgeriwine reakciya sıpatında hám nátiyjede informaciya bazarında usınılıp atırǵan IPU dinamikası payda boladı;
• qayta islew processinde elektrondı asırıw (ashıw) hám kemeytiw (jabıw) qábileti;
• tarqatıw jáne háreketleniw qolaylıǵı;
• hár qıylı góneriw pátleri sebepli resurslarınıń aktiv hám passiv bólimlerin ajıratıwdıń quramalılıǵı;
• maǵlıwmattı jaratıw waqıtı jáne onıń paydalılıǵı (mánisi) ortasında tuwrıdan-tuwrı baylanıslılıqtıń joq ekenligi, sebebi maǵlıwmat jası emes, bálkim aldınǵısın biykarlaytuǵın yamasa anıqlaytuǵın jańa bilimlerdiń payda bolıwı;
• intellektuallıq iskerlikke baylanıslılıq;
• hár qanday materiallıq yamasa ideal ob'ektke salıstırǵanda jaratıw;
• maqsetli funktsiyanı ámelge asırıwdı támiyinleytuǵın qáliplesiw. IQnı jaratıw procesi onı qáliplestiriw maqsetinde qoyılǵan anıq wazıypanı sheshiwge teń bolıp tabıladı;
• málim bir paydalanıwshı (paydalanıwshılar) tárepinen belgileniwi - informaciya resursları menen qızıǵıwshılıqların qanatlandıratuǵın maqsetli gruppa;
• tez-tez qollanıp turıladı (mısalı, operatsion IR - tez-tez isletiledi hám arxiv – kemnen-kem qollanıladı).