1. Temirbeton elementlarida kuchlanish va deformasiyalanish holati

1.
Temirbetonning siqilishdagi kuchlanish va deformasiyalari. 
Siqilishga ishlaydigan tem irbeton elementlari bo'ylam a va ko'ndalang 
sterjenlar (xomut) bilan arm aturalanadi (1 .1-rasm, b qar.). X om utlar

---

bir to m o n d a n bo'ylam a arm aturalarni siqilish jaray o n id a qabarishdan 
asrasa, ikkinchi tom ondan alohida b o'ylam a sterjenlarni yassi yoki 
fazoviy karkaslarga birlashtirib tu rad i. T em irb e to n elem e n tlar o ‘q 
b o ‘ylab siqilganda arm aturada vujudga keladigan deform asiya beton 
deform asiyasiga teng b o ia d i:
e. = ^ / Es = z b = a „ / E h 
vEb . 
(2.1)
U shbu tenglam a birinchidan arm atu ra va b eton deform asiyasining 
birgalikda ishlashini shartini ifodalaydi.
Ikkinchi to m o n d an , elem entning m uvozanat shartid an foydalanib, 
beton va arm aturaga ta'sir etuvchi tashqi va ichki kuchlarning tengligini 
ifodalovchi tenglam a tuzish m um kin.
N =abAh+GsA„,
 
(2.2)
bu yerda A - - bo'ylam a arm atura yuzasi; A b — b eto n kesim yuzasi
(2.1) dan arm aturadagi kuchlanishni aniqlaym iz:
= ®bEs / vEb =  / v , 
(2.3)
bu yerda a = E J E b — keltirish koeffisiyenti.
Agar (2.3) ni (2.2) ga qo'ysak,
N  = o bAb + <3ba A s / v = a bAb { \ + a \ x / v } ,  
(2.4)
bundan 
= -------------
kelib chiqadi.
» 
Л (1+аи / v)
Bu form uladagi ц - А / А ь arm aturalash koeffisiyenti deb ataladi.
B eton va arm aturadagi kuchlanish elastiklik koeffisiyenti v ga 
bog'liq. B undan tashqari elem ent u zoq vaqt m obaynida yuk ostida 
b o 'lsa , to b ta sh la sh natijasida v koeffisiyenti k am ay a d i, bu esa 
betondagi kuchlanishning pasayishiga olib keladi. B unda arm aturadagi 
kuchlanish (2.2) ga binoan ortishi kerak. Shunday qilib, vaqt o 'tish i 
bilan ichki k u chlar arm atura va b eton orasida qayta taqsim lanib boradi.
T ash q i k u c h la rn in g m iq d o ri o s h irils a , b e to n d a g i k u c h la n is h
m u stah k am lik chegarasi R vga te n g la sh a d i, arm a tu rad ag i k u ch lan ish
esa (2.3) ga m uvofiq a = R ba / v - 4 a R b b o 'la d i, c h u n k i b u zilish
v a q tid a v = 0 , 2 5 . (2 .3 ) ifo d a d a n k o 'r in ib t u r ib d ik i, siq ilu v c h i 
e l e m e n tl a r b u z i li s h i o ld id a n a r m a t u r a d a v u ju d g a k e la d ig a n
ch egaraviy k u c h la n ish , p o 'la tn in g m exanik x o ssalarid an ta sh q a ri, 
b e to n n in g e la stik -p la stik xossalariga ham b o g 'liq d ir.

---

3. Temirbetonning cho‘zilishdagi kuchlanish va deformasiyalari. 
T em
irbeton elem
entlari o ‘q b o ‘ylab cho‘zilganda uch xil kuchlanish- 
deform asiyalanish bosqichi r o
‘y beradi. 
I bosqichda 
e lem
entda yoriqlar 
b o ‘lm aydi, betondagi kuchlanish barcha kesim lar uchun birday a^R
,,, 
b o 'lad i ( 2
.1-rasm). Beton bilan armaturaning deformasiyasi elem ent ning 
bu tu n uzunligi bo 'y lab tengligini saqlaydi, chunki ular orasidagi tishlashish 
(ssepleniye)ga p u tu r etm aydi:
U holda betondagi kuchlanixh
= eA/ = a b, / E b,x = a bl / v , E b, 
(2.5)
I bosqich
N,
Ni
II
Ni > Here
JL_
foriqlar