1. Tilshunoslik fani nimani o‘rganadi? Tilshunoslik tillarni o‘rganuvchi fan


Download 15.01 Kb.
Sana30.04.2023
Hajmi15.01 Kb.
#1404761
Bog'liq
1. Tilshunoslik 222-WPS Office


1. Tilshunoslik fani nimani o‘rganadi?

Tilshunoslik tillarni o‘rganuvchi fan

2. Nima sababdan tilshunoslikning nutq faoliyatining turli aspektlarini o‘rganadigan psixolingvistika degan yangi sohasi shakllandi?

Psixolingvistika psixologiya va lingvistikaning sintezidan paydo boʻlgan. Psixolingvistika inson nutqiy faoliyati modelini va psixofiziologik nutqiy shakllanishini ishlab chiqib, ularni psixologik eksperimentlar yoʻli bilan tekshiradi.


Shu sababdan bu fan shakllangan.

3. Tillshunoslik fani nima sababdan falsafa, psixologiya, tarix kabi ijtimoiy fanlar qatoriga kiradi?

Tilshunoslik ham ijtimoiy fanlar sistemasiga
mansub bo‘lib, bu sistema tarkibidagi barcha fanlar bilan muayyan
munosabatdadir. Shuningdek, tilshunoslik falsafa fani bilan uzviy
bog‘liqdir. Chunki falsafa insonning o‘z mohiyatini anglashi, borliqning
turli sohalariga oid hodisa va voqealar haqida ularning tub mohiyatini
ifodalaydigan umumiy xulosalar chiqarishi demakdir.

4. So‘zlashish, eshitish, o‘qish va yozish kabi murakkab jarayonlar insonning qaysi faoliyat tarkibiga kiradi?

Psixolingvistika

5. Tilshunoslikning qaysi turi barcha tillar materiallarini umumlashtiradi, ularga xos umumiy xususiyatlarni belgilaydi?

Umumiy tilshunoslik
6. Tilning jamiyatda aloqa quroli vazifasini bajarishi uning qanday funksiyasini tashkil etadi?
JAVOB:Komunikativ funksiya
7. Tilning malum axborot ifodalab, suhbatdoshga tasir korsatishi uning qanday funksiyasi deyiladi?
JAVOB:Emotsional-ekspressiv funksiya
8.Modal sozlar, ritorik soroq, tartib kabilar ekspressiv funksiyada nima maqsadda foydalaniladi?
JAVOB:Tingovchiga ma'lumotni ifoda etib,unga ta'sir kòrsatish va ma'noni kuchaytirish uchun
9. Tafakkur nimalarda oz ifodasini topadi?
JAVOB:tushunchalar, hukmlar, xulosalar shaklida ifodalanadi
10. Sotsiolingvistika va mentalingvistika tilshunoslikning qaysi tarmogi tarkibiga kiradi?
JAVOB:Amaliy tilshunoslik
11.Areal lingvistika nimani organadi?
Areal lingvistika lisoniy hodisalarning ma'lum hududlarda tarqalishi va shu asosda tillararo aloqalarni oʻrganuvchi yoʻnalishdir
12. Chogishtirma tilshunoslik qaysi tilshunoslikning tarkibiy qismi?
Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik
13.Etnolingvistika deb nimaga aytiladi?
tilshunoslikning til va til egasi boʻlgan xalq orasidagi bogʻliqdik hamda munosabatlarni, til rivoji vazifaviy xususiyatlariga lisoniy, etnik omillarning birgalikdagi taʼsirini oʻrganuvchi sohasi.
14. Tilga tabiiy organizm sifatida qarovchi lingvistik oqim?
Naturalizm
15.Nomi naturalistik oqim bilan bogliq bolgan va Darvin nazariyasi va tilshunoslik asari muallifi?
A.Shleyxer
16. Tilning ichki qurilishini organishda qanday tushunchalar keng qollaniladi
JAVOB:

17.Sistema tushunchasiga berilgan tarif qaysi javobda toliq korsatilgan?


JAVOB:1) ishharakat, mehnat, texnik jarayonlar va shu kabilardagi qismlarning oʻzaro bogʻlikligidagi tartibot, tizim; 2) narsa, hodisa, tushuncha va boshqalarning tasnifi; 3) muayyan tarzda oʻzaro bogʻlangan va bir qadar yaxlitlikni tashkil etadigan elementlar majmui
18. Til birliklari toliq tavsiflangan qatorni toping.
JAVOB:Fonema,morfema,ibora,sòz va boshqalar
19.Quyidagi qaysi javoblarda fonetika atamasiga togri tarif berilgan?
JAVOB:Fonetika (yunoncha: phonetikos — tovushga, tovush chiqarishga oid; tovushli, ovozli) — 1) tilshunoslikning nutq tovushlarining hosil boʻlish usullarini va akustik xususiyatlarini; boʻgʻin, nutqning pauza bilan ajraluvchi qismlarini oʻrganuvchi boʻlimi
20.Umumiy va xususiy fonetikaning farqi nima?
JAVOB:xususiy fonetika ham ajratiladiki, unda barcha fonetik xususiyatlar aniq bir til misolida oʻrganiladi.

Umumiy fonetika barcha tillar uchun umumiy boʻlgan fonetik xususiyatlarni (nutq tovushlarining hosil boʻlishi, ularning universal tasnifi, tovushlarning birikish qonuniyatlari, yondosh tovushlardan birining ikkinchisiga taʼsiri va boshqalarni) oʻrganadi.

21.Alohida apparatlar yordamida nutq tovushlari, bogin, urgu va intonasiyadagi artikulyasionakustik xususiyatlarni organishga nima deyiladi?
Javob: Fonetika

22.Gapning grammatik markazi komponentlari, ega va kesimning sintaktik munosabatiga nima deyiladi?


Javob: Ega

23.gapdan tashqarida ham, gap ichida ham faqat bir manoni ifodalaydigan sozlar nima deb ataladi?


Javob: bir ma'noli so'zlar

24.Gapdan tashqarida bir manoni, gap tarkibida boshqa bir manoni ifodalaydigan sozlar nima deb ataladi?


Javob: ko'p ma'noli so'zlar

25. Narsa va hodisalarga nom berish jarayonini o'rganadigan bo'lim nomi?


Javob: Epistemologiya
26.Ikki so`zning teng huquqli, biri ikkinchisiga bo`ysunmay bog`lanishi nima deb ataladi?
JAVOB:teng boģlanish
27. Bir so`zning (tobe so`zning) boshqa bir so`zga (hokim so`zga) bo`ysunishi oraqali bog`lanish nima deb ataladi?
JAVOB:tobe boģlanish
28. Bu gal Farg`ona birinchilikni egalladi. Bu gapda mano ko`chishning qaysi turi ishtirok etgan?
JAVOB:metanimiya
29. Tilning Grammatik qurilishini, so`zlarning gapda o`zgarishi va ularning o`zaro birikishini o`rganuvchi bo`lim nima deb ataladi?
JAVOB:sintaksis
30.O`zaro aloqadorlik asosida qayta nomlash mano ko`chish turlarining qaysi birida uchraydi?
JAVOB:metanimiya
31.So`z turkumlari, ularning kategorial va nokategorial formalarini o`rganadigan bo`lim bu?
JAVOB:morfologiya
32.Nutqning grammatik tuzilishi haqida tushuncha beriladigan va o`z ichiga so`z birikmasi, gap va undan yirik bo`lgan birliklarni oladigan bo`lim bu?
JAVOB:sintaksis
33. Tilning grammatik qurilishi turli tomondan o`rganiladi. Shunga ko`ra grammatikaning necha turi mavjud?
JAVOB:- tarixiy grammatika

- falsafiy grammatika

- umumiy (universal) grammatika

- qiyosiy grammatika

- tasviriy grammatika (deskriptiv)

- transformatsion grammatika.


34. Biror tilning grammatik qurilishini hozirgi (sinxronik) holatini o`rganadigan grammatika nima deb ataladi?
JAVOB:tasviriy grammatika (deskriptiv)
35. Biror bir tilning grammatik qurilishida ro`y bergan o`zgarishlar taraqqiyotini o`rganadigan grammatika turi nima deb ataladi
JAVOB:tarixiy grammatika
36. Tovushlarning umumiy akustik xossalarini va barcha tillarga xos bo`lgan talaffuz xususiyatlarini o`rganadigan fonetika nima deb nomlanadi?
JAVOB:umumiy fonetika
37. Eng kichik til birligi bo`lib, so`zlarni, morfemalarni o`zaro farqlashga xizmat qiladigan birlik nima?
JAVOB:fonema
38. So`zning borliqdagi narsa, belgi, harakat, miqdor kabi tushunchalar haqidagi malumotlar nima deb ataladi?
JAVOB:atash(luģaviy)ma'nosi
39. Birbiriga qiyosan olinadigan ikki yoki undan ortiq grammatik mano bilan shu manoni ifodalovchi Grammatik shakllar tizimiga nima deyiladi?
JAVOB:grammatik kategoriya
40. Voqealarni abadiylashtirish maqsadida jonli va jonsiz narsalarning rasmini chizish orqali amalga oshirilgan yozuv turi nima deb ataladi?
JAVOB:piktografik yozuv
41.Har bir so`z o`z simvoliga ega bo`lgan yozuv turi nima deb ataladi?
JAVOB:logografik yozuv
42. Til faktlarini tarixiy prinsip asosida o`rganib, tillarning qarindoshlik munosabatlarini o`rganadigan tasnif nima deb ataladi?
JAVOB:geneologik tasnif
43.Tillarning Grammatik qurilishi asosga olinib, ularning asosiy tiplari belgilanadigan tasnifning nomi nima?
JAVOB:tipologik tasnif
44. Lug`aviy birliklarga ega bo`lgan, hamda o`zaro birikib, o`zgarishlarga uchrovchi lug`aviy birliklari bo`lgan tillarni qiyoslash asosida paydo bo`lgan tasnif nomi nima?
JAVOB:morfologik tasnif
45.Jahon tillarining xaritasi, turli mamlakatlarning til tomonidan xarakteristikasi o`rganib chiqiladigan tasnif nomi nima?
JAVOB:areal tasnif
46. Faqat bir tilning lug`at tarkibi, fonetik sistemasi, Grammatik qurilishini o`rganadigan soha qanday nomlanadi?
JAVOB:xususiy(muayyan) tilshunoslik
47. Bir vaqtning o`zida bir necha tillarning lug`at tarkibi, fonetik sistemasi, Grammatik qurlishini o`rganadigan soha nima deb nomlanadi?
JAVOB:
48.Nutqning katta va kichik bo`laklarga bo`linishi nima deb ataladi?
JAVOB:fonetik bòlinish
49. So`zlarning kelib chiqish tarixini o`rganuvchi soha nima deb ataladi?
JAVOB:etimologiya
50. Har ikki tomondan chuqur pauza bilan bo`lingan eng katta fonetik birlik nima deb ataladi?
JAVOB:fraza
51. Frazaning bir bo`lagi hisoblangan, bir urg`u yordamida yoki bir necha bo`g`inlarning ulanishidan tashkil topadigan birlik nima?
JAVOB:takt
51. Manoga putur yetkazmay, bir-birining o`rnida bemalol ishlatila oluvchi so`zlar nima deb ataladi?
JAVOB:tòliq sinonimlar
52. Manolari jihatdan farqlanuvchi sinonimlar qaysi tipga mansub?
JAVOB:ma'noviy sinonimlar
53. Manolarda emotsional-ekspressiv hissiyotlarni ifodalovchi sinonimlar nima deb ataladi?
JAVOB:stilistik sinonimlar
54. Biron narsani man etish, hayvonni ov qilish yoki o`simlikni sindirishni man etish kabi manoni ifodalovchi so`z qaysi qatorda to`g`ri ko`rsatilgan?
JAVOB:
55.Ekspressiv bo`yoqqa ega bo`lmagan so`zlar nima deb ataladi?
JAVOB:neytral sòzlar
56.Tilda hosil bo`lgan yangi so`zlarga nima deyiladi?
JAVOB:neologizm
57.__________ tillarning xususiyati shundaki, bu tillarda grammatik munosabatlar qo`shimchalar emas, so`z tartibi, bog`lovchi yordamida ifodalanadi. Bu qanday tillar?
JAVOB:analitik tillar
58.___________ tillarda grammatik mano qo`shimchalar orqali, yani so`zning tarkibida ifodalanadi. Bu qanday tillar?
JAVOB:sintetik tillar
59.Tilshunoslik fanining predmeti nima?
JAVOB:til
60. Ichki va tashqi o`xshashlik asosida mano ko`chish turiga nima deyiladi?
JAVOB:metafora
61.------tillarning xususiyati shundaki,bu tillarda grammatik munosabatlar qòshimchalar emas,sòz tartibi,boģlovchi yordamida ifodalanadi.bu qanday tillar?
JAVOB:Analitik tillar
62.----tillarda grammatik ma'no qòshimchalar orqali,ya'ni sòzning tarkibida ifodalanadi.Bu qanday tillar?
JAVOB:Sintetik tillar
63.Tilshunoslik fanining predmeti nima?
JAVOB:Til
64.Ichki va tashqi òxshashlik asosida ma'no kòchish turiga nima deyiladi?
JAVOB:Metafora
65.Sarvar va Naima òrtasidagi munosabat uzildi.Ma'no kòchishning qaysi turidan foydalanilgan?
JAVOB:Metafora
66. Son jihatdan ko`p bo`lmagan, kichik xalqlarga xizmat qiluvchi, o`z yozuviga ega bo`lmagan tillar nima deb ataladi?
JAVOB:mahalliy tillar
67. Qorishiq tovushlar nima deb nomlanadi?
JAVOB:affrikata — portlovchi tovush bilan sirgʻaluvchi tovushning yaxlit bitta tovush sifatida talaffuz qilinishidan hosil boʻlgan
68. Tillarning grammatik sistemasini bir-biri bilan taqqoslab o`rganadigan grammatika turi nima deb nomlanadi?
JAVOB:qiyosiy grammatika
69. Tilning paydo bo`lishi bir tomondan kishilik organizmining evolyutsiyasi bilan bog`liq bo`lsa, ikkinchi tomondan nima bilan bog`liq?
JAVOB:
70. Hokim so`z qaysi grammatik formada bo`lsa, tobe so`z ham shu formada bo`ladi. Shu qoidaga asoslangan to`g`ri javobni toping?
JAVOB:
71. Hokim va tobe bo`laklar o`zaro so`z tartibi, hamda ohang yordamida munosabatga kirishishi nima deb ataladi?
JAVOB:tobelanish
72. Sintaktik aloqani ifodalashda keng qo`llanadigan vosita nima?
JAVOB: leksik vositalar
73. Semantik va grammatik jihatdan o`zaro sintaktik aloqaga kirishgan ikki yoki undan ortiq mustaqil so`zlar nima deb ataladi?
JAVOB:sòz birikmasi
74. Gvineyada 400 ga yaqin til va shevalar mavjud. Bular tillar qanday nomlanadi?
JAVOB:
75. Luģat tuzuvchi mutaxasislar nima deb ataladi?
J: leksikograflar

76. Nutq tovushlarining sòz va morfemalarini bir biridan farqlash vazifasini òrganadigan bòlim nima deyiladi?


J: fonalogiya

77. Lugaviy mano ustiga qoshilib, sozning shakliy qismi orqali ifodalangan va uning malum turkumga mansubligini, gapda qanday vazifa bajarishini korsatuvchi manoga nima deyiladi?


J: grammatik ma'no

78. Sozning leksik, semantik jihatdan organadigan bolim nima deb ataladi?


J: leksikalogiya

79. Tovushlar yoki boginlarning soz tarkibida ozaro orin almashish hodisasiga nima deb ataladi?


J: metateza hodisasi

80. Tilning paydo bolishi va uning taraqqiyot qonuniyatlari, tilning ijtimoiy mohiyatini tilshunoslikning qaysi sohasi organadi?


J: sotsiolingvistika
81. Sanskrit qanday til?
JAVOB: (qad. hindcha sam skrta — mukammal, sayqallangan) — hindevropa tillari oilasiga kiruvchi qad. hind tillaridan biri. Qad. hind lahjalari asosida shakllangan va mil. av. 1-asrda Shimoliy Hindistonda tarqalgan

82. Hind tilshunosligining mashhur vakili kim?


JAVOB:Yaski
83. Mahmud az Zamaxshariy kim?
JAVOB:Abu-l-Qosim Mahmud binu Umar az-Zamaxshariy (1074 - 1143) - o‘rta osiyolik yozuvchi, faylasuf, amaldor. Uning asarlaridan chuqur ma’noga ega ikkita to‘plam tashkil etilgan. Qofiyaviy nasr ko‘rinishidagi ilmiy mulohaza bo‘limi u tomonidan yozilgan va “Oltin shoda” nomini olgan.
84. Alisher Navoiyning tilshunoslikka oid asari qaysi?
JAVOB:Muhokamat ul luģattayin
85. Tilning paydo bolishi haqidagi qaysi nazariya uning obektiv mohiyatiga mos keladi?
JAVOB:
86. Tilshunoslikda leksemaning mano tomoni qanday nomlanadi?
JAVOB:semema
87. Tillarning kelib chiqishiga kura tasnifi qanday ataladi?
JAVOB:geneologik tasnif
88. Til va nutq masalasida qaysi olim mukammal fikr yuritgan?
JAVOB:F.de sossyur
89. . tufаyli bilim аvlоddаn-аvlоdgа оg‘zаki vа yozmа tаrzdа qоldirilаdi. Nuqtalar o‘rniga kerakli so‘zni qo‘ying.
JAVOB:til
90. Qaysi qatorda ma'nodosh so'zlar sifat so’z turkumiga mansub?
JAVOB:
91. Kapalagi uchib ketdi, tepa sochi tikka bo’ldi kabilar .... ?
JAVOB:ibora(freologizm)
92. Tilshunоslikkа оid tеrminlаrni tоping
JAVOB:
93. Qo`shmа оtlаr qаtоrini tоping
94. Qaysi uslub aralash uslub hisoblanadi?
JAVOB:badiiy asarlar uslubi
95. Gаpning bоsh bo’lаklаri qаysilаr?
JAVOB:ega va kesim
96. O`zbеk tilidа nеchtа kеlishik bоr?
JAVOB:6ta
97. Jo`nаlish kеlishigining qo`shimchаsini bеlgilаng:
JAVOB:-ga,-ka,-qa
98. Nutq tоvushlаri qаysi bo`limdа o`rgаnilаdi?
JAVOB:fonetika
99. O`zbек tilidаgi undоsh tоvushlаr sоni nechta?
JAVOB:24
100. Faqat urg’usi bilan farqlanishi mumkin bo’lgan so’zalar qatorini belgilang.
JAVOB:bog'làr(ot)-bòg'lar(fe'l)
101. O‘zbek tilining spetsifik tovushlari berilgan qatorni toping
JAVOB:
102. Affiksatsiya usuli bilan yasalgan so’zlar qatorini toping.
JAVOB:ishchi,temiryòlchi,notinch

103. Maktab, oila, maorif, madaniyat, ma’naviyat kabi so`zlar tilimizga qaysi tildan o`tib o`zlashgan?


JAVOB:arab tili
104. Sinоnimlаrga bеrilgаn to’g’ri tа’rif qаysi?
JAVOB:bir umumiy maʼnoga ega boʻlgan (denotativ maʼnosi bir xil), qoʻshimcha (konnotativ) maʼnosi (ekspressiv,) uslubiy va boshqa munosabat kabilarni ifodalovchi xususiyatlari) bilan oʻzaro farqlanadigan til birliklari — soʻz, ibora, sintaktik birlik va boshqa, boshqatdan, qayta, qaytadan, yangidan, yana, takror kabi soʻzlari sinonim soʻzlar hisoblanadi.
105. Buyruq direktor tomonidan berildi. Predikatni toping.
JAVOB:berildi
106. Ibora qo’llangan gapni toping.
105. Qaysi uslub aralash uslub hisoblanadi?
JAVOB:badiiy asarlar uslubi
106. Shaklan har xil bo‘lsa-da, bir-biriga yaqin bo’gan so‘zlar qanday so‘zlar?
JAVOB:ma'nodosh sòzlar
107. Bеmоr pаlаtа .... yotqizildi. Bеmоr... аnаliz uchun qоn оlindi. Nuqtаlаr o`rnigа qаysi кеlishiк qo`shimchаsi qo`yilаdi?
JAVOB:jònalish kelishigi
108. “Bаhоr кеldi sеni so`rоqlаb” ushbа gаpdа fе’lning sintакtiк vаzifаsini tоping
JAVOB:kesim va hol
109. Аtоqli оtlаr bеrilgаn qаtоrni tоping:
110. Olmoshning qaysi turi barcha mustaqil so’z turkimiga ishora qiladi?
JAVOB:kòrsatish olmoshi
111- Abbreviatura nima?--(ital.abbreviature- qisqartma; lot. abbrevio- qisqartiraman: soʻz birikmalarini qisqartirib hosil qilingan soʻzlar.Masalan:BMT
112-Sifat.....bildiradi?-- Sifat -narsalarning belgisini bildiradi.
113-Sifat darajalari nechta?--4ta.oddiy,qiyosiy, orttirma, ozaytirma.
114-Qoʻshma sifat berilgan qatorni toping?--sheryurak, qoʻykoʻz, mehmondoʻst
115- Dona sonlar berilgan qatorni toping
Javob: (ta) bitta , ikkita kabilar
116- Kishilik olmoshlari berilgan qatorni toping
Javob: men sen u biz siz ular
117- Yaxshiroq, nim pushti, sal yaqin, balandroq sozlari qaysi darajada ifodalangan
Javob: ozaytirma daraja. keyin roq qoshimchasi qiyosiy darajada ham bor
118- Numerativlar berilgan qatorni toping
Javob: numerativ degani Hisob sozlar degani masalan: tup, nafar, bosh, quchoq, to'p
119- Shaxs oti yasovchi qo'shimchalar berilgan qatorni toping
Javob: chi, dosh, kash, bon, boz
Masalan: ish+chi, saf+dosh, dor+boz kabilar
120- Olmoshning ma'no turlari nechta
Javob: 7 ta. kishilik, korsatish, soroq, belgilash, bolishsizlik, ozlik, gumon.
122. O`zliк оlmоshi bеrilgаn каtоrni tоping:
123. O`zliк nisbаtidаgi fе`lni tоping:
124. Fе`l zаmоnlаri bеrilgаn qаtоrni tоping:
125.Davolanmoq so'zining o‘tgan zamonda tuslang?
Javob_davolangan,davolandi,davolanibdi.
126.Otdan yasalgan sifatlarni aniqlang.
Javob_havoyi,qishloqi,og'zaki,ishchan, bahorgi,devoriy va shu kabilar.
127.Sifatdosh berilgan qatorni toping.
Javob_o‘qigan,pishgan,tugatilmagan, bajarilmagan va shu kabilar.
128.Ravishdosh berilgan qatorni toping.
Javob_kula-kula,borguncha, ketguncha,ko'ringani va shu kabilar.
129.Ravish gapda kesim bo‘lib kelgan gapni aniqlang.
Javob_Uning dardlari juda ko‘p.shu kabi gaplar.
130.Olmosh bn ifodalangan aniqlovchini aniqlang.
Javob_mening kitobim,o'zimizning o‘quvchilar va shu kabilar
Download 15.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling