1. Tog‘ jinsining mexanik xossalari haqida umumiy tushunchalar

YE=F/S=σ/ε
Bunda: F/S – tog‘ jinsidagi kuchlanishni ifodalaydi.
Yung moduli tog‘ jinsi namunasining siqilish va chо‘zilish defarmatsiyasiga qarshiligini ifodalaydi. Tog‘ jinsini siqishdagi о‘lchangan Yung modulining miqdori chо‘zishdagi Yung modulining miqdoridan katta bо‘ladi.
Yes/Yec_h=1,5-1,55
Bir о‘q bо‘ylab normal yuklama qо‘yilganda kо‘ndalang va bо‘ylama elastik defarmatsiyalar orasidagi proparsionallik (munosabat) Puassan koyeffitsiyenti deyiladi.
ν=∆d/d=∆l/l
Qattiq tog‘ jinslarida uning о‘zgarish chegarasi 0,1 dan 0,4 gacha va undan yuqori bо‘ladi (1-jadval). Puassan koyeffitsiyentining miqdori qanchalik yuqori bо‘lsa defarmatsiya kattaligi shunchalik yuqori bо‘ladi. Bir jinsli minerallardan tashkil topgan tog‘ jinslarida bu kо‘rsatkich nisbatan kamroq bо‘ladi.
1-jadval

Tog‘ jinslari	Puassan koyeffitsiyenti
Qatlamli tuproq	0,38-0,45
Zich tuproq	0,25-0,35
Slanetsli tuproq	0,10-0,20
Zich oxaktosh	0,28-0,33
Darzdorli oxaktosh	0,25-0,27
Dalamit	0,30-0,40
Qum	0,15-0,25
Kam smentlashgan qum	0,22-0,30

Urunmaviy kuchlanish bilan siljish deformatsiyasini bog‘lovchi kо‘rsatkich siljish moduli deyiladi. Siljish moduli urunmaviy kuchlanishning siljish burchagi nisbatiga teng bо‘lgan kattalikdir.

G=τ / γ
Bu kо‘rsatkichdan massiv va inshoatlarning turg‘unligini hisoblashda, kon bosimini boshqarishda va yer osti inshoatlarining joyini aniqlashda foydalaniladi. Siljish moduli Yung moduli va Puassan koyeffitsiyenti orqli quyidagicha aniqlanadi.
G= e / 2 (1+ν)
Xulosa.
Biz bugungi darsimizda tog’ jinslarining kuchlanish va deformatsiyalari haqida ma’lumotlarga ega buldik.Tog’ jinslarining tashqi kuch tasirida siqilishi , cho’zilishi va shaklini o’zgartirishi deformatsiya deyiladi . Deformatsiyalar tasir etish kuchiga qarab ham turlarga bo’linadi.Deformatsiyaning konchilik sohasida o’rni juda katta bo’lib , tog’ jinslarini turg’unligini saqlashga bog’liq.Tog’ jinslarini tashqi tasirga bulgan kuchlanishini to’g’ri taqsimlasak har qanday holaddaham konlarda ishlayotganimizda havsizlik darajamiz juda yuqori buladi.


Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Internet ma’lumotlari.
2.Geomexanika fani ma’ruzalar to’plami.