1. Tovar va tovar raqobatbardoshligi xaqida tushuncha

Reja;
1.Tovar va tovarning raqobatbardoshligi haqida tushuncha;
2. RAQOBATNI TA’MINLASH SOHASIDAGI DAVLAT SIYOSATI OʻZGARTIRILDI;
3.Mahsulot sifati, sifat nazorati, raqobatbardoshlik, sifat menejmenti tizimi;
4.Hulosa;
1.Tovar va tovar raqobatbardoshligi xaqida tushuncha
Tovar raqobatbardoshligini o’rganish murakkab va o’z ichiga quyidagi bosqichlarni oladi:
- tovarni sotish bozorni o’rganish;
- raqiblar haqida ma’lumotlar yig’ish;
- iste’molchilar talablarini o’rganish;
- raqobatbardoshligini oshirish bo’yicha tadbirlar ishlab chiqish;
- ishlab chiqarish va bozorga sinov sotishlari bilan chiqish haqidagi qaror.
Bu masalalarni hal qilish korxonada tovar raqobatbardoshligi darajasini baholashning o’zluksiz tizimini yaratishni talab qiladi.
Har qanday tovar bozorga chiqishi bilanok o’z raqobat qobiliyatini yo’qota boshlaydi, bu jarayonni sekinlatish mumkin, bu iqtisodiy foyda va oldingi buyum raqobat qobiliyatini to’la yo’qotish paytigacha bozorga yangi tovar bilan chiqish imkoniyatini beradi.
Raqobat so’zi lotinchadan olingan bo’lib, maqsadga erishish uchun ko’rashni bildiradi. Bozorda raqiblarning maqsadi xaridorni tovarni xarid qilishga jalb qilishdan iborat.
Tovarning raqobatbardoshliligini baholash quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
- bozorni tahlil qilib, o’zimizning tovarimizga o’xshash namunasini topib olish;
- bizning tovar bilan solishtiriladigan tovarlardagi asosiy ko’rsatkichlarni belgilash;
- o’zimizning tovarimizdagi integral raqobatbardoshlik xususiyatini aniqlash.
Tovarlarni «xayotiy davri» va ularni asosiy bosqichlari
Firmalar mahsulotning holatini aniqlashda uning yashash davrini tadqiq etishga tayanadilar. Mahsulotning yashash davri tovarning bozorga kirib kelishidan boshlab, to uning bozordan chiqib ketishiga qadar bo’lgan davrda amalga oshiriladigan tadbirlardan iborat kontseptsiyadir. Birinchi marta tovarning yashash davri kontseptsiyasini 1965 yili Teodor Levitt tomonidan ye’lon qilingan.
Tovarning yashash davri to’rt tipga ajratiladi: mahsulotning katta sinfining yashash davri, mahsulot turining yashash davri, qo’llash usullarining yashash davri, mahsulot markasining yashash davri. Masalan, birinchisiga soat misol qilib keltirsak, mahsulot turiga esa kul va osma soatlarni keltirish mumkin, qo’llash usullariga ko’ra esa qo’ng’iroqli soatlardan foydalanishni misol qilib keltirish mumkin.
Marketing maqsadlarida yashash davrining jami to’rtta tipi o’rganiladi, firma doirasida ikkincha va uchinchi tiplariga ko’proq e’tibor beriladi. Birinchisi shu sinfga mansub mahsulotga talab pasayadigan davrda, to’rtinchisi esa raqobatchi firmaning mavqeini aniqlash zaruriyati paydo bo’lganda qo’llaniladi.
Tovarning an’anaviy yashash davrida quyidagi bosqichlar ajralib turadi.
1. Ishlab chiqarish;
2. Kirib kelish;
3. O’sish;
4. Yetuklik;
5. To’yinish;
6. Inkiroz (kasodlik).
Amalda har bir mahsulot uchun bu narsa har xil kechadi, ayrim tovarlar bozorga kirib kelishining uzoq davrini boshidan kecharadi, boshqasi tezda kirib keladi, tarqaladi, uzoq muddat barqaror saqlanib turadi.2
bozor kansepsiyasining strategiya va taktikasini ishlab chikish;
- tovar ishlab chiqarish, modellashtirish, loyixalashtirish;
- rejalashtirish, reklama qilish, sotish;
- nazorat qilish, tadbiq etish, taxlil qilish;
#Marketing-menejment tushunchasining mohiyati nimadan iborat?

+ G‘oyalar, maxsulotlarning bahosi, siljitish va taqsimot siyosatlarini rejalashtirish va amalga oshirish jarayonidir;

- Taklifni o‘rganish, talabni bashorat qilish jarayonidir;
- Ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish jarayoni;
- Tovar assortimentini rejalashtirish va shakllantirish jarayonidir;
#Marketingni boshqarish jarayonining marketing kompleksini ishlab chiqish bosqichida nimalar hisobga olinadi?
;
- 3;
- 2;
- 5;
#Rag‘batlantiruvchi marketingning vazifasi nimadan iborat?

+ talabni yaratish;

- to‘liq talabni o‘rganish;
- salbiy talabni o‘rganish;
- irratsional talabni o‘rganish;
#Marketingni boshqarish jarayonlari:

+ marketing imkoniyatlarini tahlil qilish, ishlab chiqish,rejalashtirish,boshqarish;

- ishlab chiqarishning texnik holati nazorati;
- haridor ehtiyojini va uning muammolarini kondirish;
- iqtisodiyotning barcha soxalariga sarflanadigan harajatlar;
#Marketingning asosiy qoidasi nima?

+ iste’molchi bozorda qirol;

- ishlab chiqaruvchi bozorda qirol;
- talabning ustunligi;
- taklifning ustunligi;
#Demarketingning maqsadi nimadan iborat?

+ Narxni ko‘tarish, servisni qisqartirish bilan talabni vaqtinchalik surunkasiga tushirish;

- Salbiy talabni o‘rganish;
- Marketing kompleksini o‘rganish;
- Imkoniy bozor miqyosini aniqlash zarur maxsulotlarni yaratish;
#Marketing qanday tizimni ifodalaydi?

+ ishlab chiqarish-sotish;

- sotish;
- ishlab chiqarish;
- ayirboshlash;
#Marketingni boshqarish jarayonining marketing chora-tadbirlarni amalga oshirish bosqichida nimalar hisobga olinadi?

+ marketing strategiyasini ishlab chiqish, marketing faoliyatini rejalashtirish, marketing nazorati;

- strategik nazorat, yillik rejani bajarilishini nazorat qilish;
- strategik rejalashtirish, taktik rejalashtirish;
- operatsion marketing, strategik marketing;
#Marketingni boshqarish jarayonining tarkibiy qismi hisoblangan maqsadli bozorni tanlashda nimalar hisobga olinadi?

+ talabni baholash, bozorni segmentlash, mahsulotni pozitsiyalashtirish;

- talabni qondirish, talabni shakllantirish;
- bozorni makro va mikrosegmentlash;
- yakuniy va avaldan segmentlash;
#Rivojlanuvchi marketingning vazifasi nimadan iborat?

marketing strategiyasini ishlab chiqish, marketing faoliyatini rejalashtirish, marketing nazorati;

- strategik nazorat, yillik rejani bajarilishini nazorat qilish;
- strategik rejalashtirish, taktik rejalashtirish;
- operatsion marketing, strategik marketing;
#Marketingni boshqarish jarayonining tarkibiy qismi hisoblangan maqsadli bozorni tanlashda nimalar hisobga olinadi?

+ talabni baholash, bozorni segmentlash, mahsulotni pozitsiyalashtirish;

- talabni qondirish, talabni shakllantirish;
- bozorni makro va mikrosegmentlash;
- yakuniy va avaldan segmentlash;
#Rivojlanuvchi marketingning vazifasi nimadan iborat?

+ imkoniy bozor miqiyosini aniqlash va zaruriy maxsulotlarii yaratish;

- o‘zgarib turadigan talabni o‘rganish;
- to‘liq talabni o‘rganish;
- salbiy talabni o‘rganish;
#Intensiv o‘sishning mohiyati nimadan iborat?

+ Bozorni chuqur o‘rganish, bozor xududlarini kengaytirish, tovarni takomillashtirish;

- Gorizontal integratsiya, jamlama diversifikatsiya, regression integratsiya;
- Gorizontal diversifikatsiya, progressiv integratsiya;
- Vertikal segmentatsiya, joriy segmentatsiya;
#O‘sish imkoniyatlarining asosiy yo‘nalishlari nimadan iborat?
Intensiv o‘sish, integratsion o‘sish, diversifikatsion o‘sish;
- Oddiy o‘sish, murakkab o‘sish, turg‘un o‘sish;
- Evolyusion o‘sish, keskin o‘sish, davriy o‘sish;
- Dinamik o‘sish, vertikal o‘sish, gorizontal o‘sish;
#Marketing «g‘oyasi» nima?

+ U kishilar miyasida vujudga kelib hayotda amalga oshiriladigan yangi narsalar obrazidir;

- U kishilar ongidagi hayotga qo‘llab bo‘lmaydigan xayoldir;
- U kishilar miyasidagi eski, bor narsalar obrazidir;
- U kishilar miyasidagi abstrakt xayoldir;
#Remarketing qachon qo‘llaniladi?

+ talab pasayganda;

- taklif pasayganda;
- talab kuchayganda;
- taklif kuchayganda;
#Konversion marketingning maqsadi nimadan iborat?

+ mavjud chekinishlar sabablarini tahlil etish va tovarning salbiy tomonlarini o‘zgartirish, savdoni yanada faol rag‘batlantirish yo‘li bilan salbiy talabni bartaraf etish bo‘yicha marketing dasturini yaratish tovar innovatsiyasi strategiyasi; tovar variatsiyasi strategiyasi;

- iste’molchi bilan tovar o‘rtasida foydali o‘zaro aloqa o‘rnatish imkoniyatlarini izlash;
- o‘zgarib turadigan talabni o‘rganish;
- nosog‘lom talabni o‘rganish;
#Bozordagi talabning qay darajaligiga qarab, unga mos marketing turlari qancha?
+ Marketingning sakkiz turi mavjuddir;
- Marketingning ikki turi mavjuddir;
- Marketingning besh turi mavjuddir;
- Marketingning uch turi mavjuddir;
#Raqobat turlari qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan?

+ sof raqobat, monopolistik raqobat, oligopoliya, sof monopoliya;

- strategik, oligopoliya, monopoliya;
- taktik, strategiya, qisqa va uzoq muddatli;
- strategik, uzoq muddatli, taktik;
#Raqobat kurashining qanday turlari mavjud?

+ predmet, tur, funksional raqobat;

- ichki, tashqi, bozor kuchi;
- narx bo‘yicha; narxsiz raqobat;
- funksional raqobat;narxsiz raqobat;
#Kon’yunktura nima?

+ Bu bozorda ma’lum bir vaqtda yuzaga kelgan iqtisodiy xolatdir;

- U bozorda vujudga keladigan taklifdan iboratdir;
- U bozorda vujudga kelayotgan talabdan iboratdir;
- U bozorda vujudga keladigan narx darajasidan iboratdir;
#Raqobat qanday klassifikatsiyalanadi?

+ intensivlik darajasi bo‘yicha, ehtiyojlarni qondirish shakli bo‘yicha, xarajatlar yo‘nalishi bo‘yicha, ta’sir etish usullari bo‘yicha;

- intensivlik darajasi bo‘yicha, ehtiyojlarni qondirish shakli bo‘yicha;
- xarajatlar yo‘nalishi bo‘yicha, ta’sir etish usullari bo‘yicha;
- narx bo‘yicha raqobat, narxsiz raqobat, halol raqobat, g‘irrom raqobat;
#Raqobatchilikning qanday strategiyalarini bilasiz?