1. Umumiy siydik tahlili tayinlash sabablari 2

Umumiy siydik tahlili uchun siydik yig’ish
Namunalar begona moddalar bilan ifloslanmasligi kerak. Shuning uchun siz material to’plash uchun barcha qoidalarga rioya qilishingiz kerak.
Umumiy siydik tekshiruvi uchun tunda siydik pufagida to’planadigan ertalab siydik ishlatiladi.
Materialni olishdan oldin dush qabul qilish kerak — bu qoidaga rioya qilmaslik siydikda eritrotsitlar va leykotsitlar sonining ko’payishiga olib kelishi mumkin.
Namuna yig’ish uchun idish steril va toza bo’lishi hamda, dezinfektsiyalash vositalarining izlari bo’lmasligi kerak. Hozirgi kunda ushbu maqsadlar uchun asosan bir martalik konteynerlardan foydalanilmoqda.
Tashqi jinsiy a’zolar bakteriyalarining namunaga kirishiga yo’l qo’ymaslik uchun dastlab, oz miqdordagi siydikni hojatxonaga chiqarib, so’ngra siyishni to’xtatmasdan 100-150 ml to’plash kerak. Idish teriga tegmasligi kerak.
Umumiy tahlil uchun yig’ilgan siydikni 1,5-2 soat orasida va salqin joyda (5-18 C) haroratda saqlash mumkin. Xona haroratida saqlangan siydik tahlil qilish uchun mos emas.
Yangi tug’ilgan chaqaloqlardan siydikni yig’ish uchun dorixonada sotib olinadigan steril, siydik qabul qiladigan paketlardan foydalaniladi. Bolalar uchun qoidalar kattalarnikiga o’xshaydi. Chaqaloq materialini yig’ishdan oldin uni yaxshilab yuvib, toza quruq sochiq bilan artib olish kerak. Agar siydik qabul qilinadigan joyi bo’lmasa, siz yangi polietilen paketdan foydalanishingiz mumkin — ular yon tomondan kesilib, taglikka o’xshab kiyg’azilsa bo’ladi, so’ngra yig’ilgan siydik steril idishga quyiladi.
Onalar tahlil uchun yo’rgakdan siqilgan siydikni ishlatmasliklari kerak — natijalar mikroskopik to’qima tolalari sababli buziladi



Umumiy siydik tahlili: norma va natijalarni talqini
Organoleptik ko’rsatkichlar:
Siydik hajmi normasi
Oddiy siydik miqdori 100-300 ml ni tashkil qiladi, bu har ikki jinsdagi kattalar uchun bir xil bo’ladi. Agar siydik miqdori me’yordan past bo’lsa, bu suvsizlanish yoki buyrak yetishmovchiligining belgisi bo’lishi mumkin. Siydikning ko’pligi pielonefrit yoki qandli diabet sababli bo’lishi mumkin.
Siydik rangi normasi
Oddiy siydik rangi somonsimon sariq ko’rinishida bo’ladi — Rang o’zgarishi muhim ko’rsatkichdir
To’q-qizil rang — gepatit, sirroz va xolestaz kabi kasalliklarga xos bo’lgan bilirubinemiyani ko’rsatadi. 
Qizil rang — pielonefrit, tosh siljishi, sil kasalligi yoki hatto buyrak saratonining belgisidir. Pielonefritda siydik deyarli rangsiz, och sariq rangga ega bo’ladi. Qora rang alkaptonuriya belgisidir va kulrang-oq tanada yiringli yallig’lanish reaksiyalari mavjudligini ko’rsatadi. 
Ba’zi dorilar va vitaminlarni qabul qilganda siydik och sariq rangda bo’lishi mumkin.
Ko’pgina kasalliklarda siydik o’z rangini o’zgartirishiga qaramay, siydikning normal rangi inson to’liq sog’lom ekanligini anglatmaydi
Siydik hidi normasi
Siydik hidining o’zgarishi ba’zi kasalliklarning mavjudligini anglatadi — masalan, tanosil tizimdagi yallig’lanish jarayonlarida xarakterli ammiak hidi paydo bo’ladi. Qandli diabetda siydikda asetonning yengil hidi bor.
Siydik ko’pikligi normasi
Odatda, siydikda ko’pik deyarli bo’lmaydi. Ko’p miqdordagi va doimiy, sariq rangli ko’pik yuqori protein sababli bo’ladi. Ko’pik shuningdek, og’ir stress, miya chayqalishi, miya qon aylanishining buzilishi, rivojlangan qandli diabet, yurak yetishmovchiligi va ba’zi metabolik kasalliklar sababli bo’lishi mumkin.
Siydik shaffofligi normasi
Sog’lom odamda siydik shaffof bo’lishi kerak. Siydik xiraligi tuzlar, shilimshiq, qizil qon tanachalari, bakteriyalar, yiring tufayli yuzaga kelishi mumkin. Tolalar va iplar pielonefrit yoki siydik yo’li infeksiyasini ko’rsatishi mumkin.
Fizik va kimyoviy ko’rsatkichlar:
Siydik zichligi normasi
Odatda, bu ko’rsatkich 1000-1025 birlikni tashkil qiladi. Yuqori zichlik degidratatsiyani, past zichlik buyrak muammolarini ko’rsatadi.
Siydik kislotaligi normasi
Kislota-ishqor muvozanati odatda pH shkalasi bo’yicha 5 dan 7,5 gacha bo’lishi kerak.
Biokimyoviy xususiyatlar:
Siydikdagi oqsil normasi
Odatda siydikda oqsil bo’lmaydi yoki u juda oz miqdorda bo’ladi — 0,033 g/l gacha. Siydikda oqsil borligi buyrak kasalligining belgisidir
Sog’lom odam siydigida shakar ham bo’lmaydi. Agar uning tarkibi 0,9 mmol/l dan oshsa, bu qandli diabet rivojlanishini ko’rsatishi mumkin.
Sog’lom odam siydigida bilirubin yo’q, uning mavjudligi jigar kasalligini ko’rsatadi.
Siydikdagi keton tanalari qandli diabetni ko’rsatadi.
Mikroskopik tekshiruvlar:
Siydikdagi qon hujayralari normasi (eritrotsitlar, leykotsitlar)
Sog’lom odamda siydikning umumiy tahlilida mikroskop tekshiruvida eritrotsitlar 2 dan ortiq bo’lmasligi, leykotsitlar esa erkaklarda 3 tadan va ayollarda 5 tadan ortiq bo’lmasligi kerak. Qizil qon hujayralarining ko’payishi ko’plab kasalliklarga xosdir: piyelonefrit, urolitiyoz, glomerulonefrit, siydik yo’llari infeksiyalari, tizimli sil yoki zaharlanish (ayniqsa zaharli zamburug’lar, ilon zahari, benzol va anilin hosilalari). Leykotsitlarning ko’payishi buyraklar yoki siydik yo’llarining mumkin bo’lgan patologiyalarini ko’rsatadi: glomerulonefrit, pielonefrit, uretrit, sistit, prostatit.

Siydikdagi gialinli silindrlar normasi

Sog’lom kattalardagi siydikni tahlil qilishda cho’kindida gialin birikmalarining bo’lmasligi kerak. Ularning mavjudligi buyrak patologiyasi, yurak yetishmovchiligi, gipertermik holatlarning belgisidir. Ba’zida gialin silindrlari og’ir jismoniy kuch, yuqori qon bosimi va diuretiklarni qabul qilish fonida paydo bo’ladi.
Javdar silindrlar mavjudligi glomerulonefrit, pielonefrit, diabetik nefropatiyani ko’rsatishi mumkin, shuningdek, tanadagi virusli infeksiyalar, isitma yoki qo’rg’oshin zaharlanishi mavjudligini ko’rsatishi mumkin.
Mum silindrlari siydik tahlilida bo’lmasligi kerak; ularning mavjudligi amiloidoz, buyrakning surunkali yetishmovchiligi yoki nefrotik sindrom mavjudligini ko’rsatishi mumkin.
Siydikdagi bakteriyalar normasi
Sog’lom siydik steril, bakteriyalar mavjudligi siydik yo’li infeksiyasining aniq belgisidir, masalan, uretrit, sistit, prostatit va boshqalar…
Siydikdagi zamburug’lar normasi
Odatda siydikda zamburug’lar bo’lmaydi. Agar ular mavjud bo’lsa, bu siydik yo’llari yoki jinsiy organlarning zamburug’li infeksiyasini anglatadi. Ko’pincha zamburug’ immunitet tanqisligi sharoitida va uzoq vaqt davomida antibiotiklarni qabul qilganlarda aniqlanadi.
Siydikdagi tuzlar normasi
Sog’lom siydikda deyarli tuzlar bo’lmaydi. Ularning mavjudligi degidratatsiya, ovqatlanishning keskin o’zgarishi, jismoniy faollikning oshishi, shuningdek podagra, o’tkir va surunkali nefrit, o’tkir buyrak yetishmovchiligi haqida gapiradi.
Tashxis hech qachon faqat umumiy siydik tahlili asosida qo’yilmaydi. Ko’rsatkichlar turli xil kasalliklarga to’g’ri kelishi mumkin, shuning uchun umumiy siydik tekshiruvini o’zingiz mustaqil tahlil qilishni urinmang. Agar kerak bo’lsa, shifokor yagona to’g’ri tashxisni o’rnatishga yordam beradigan qo’shimcha tadqiqotlar tayinlaydi.


Xulosa
Umumiy siydik tahlili insonda yuzaga kelgan turli o’zgarishlarni aniqlash, ularni bartaraf etishga va dastlabki muhim xulosalarni berishga yordam beradi.
Siydik tarkibi o’zgarishini bilish orqali qondagi o’zgarishlar, buyrak, jigar, oshqozon osti bezining faoliyatidagi o’zgarishlarni aniqlash mumkin.
Siydik chiqaruv yo’llarining infeksiyali kasalliklarini aniqlashda siydikda bakteriyalarga va zamburug’larning mavjudligini tekshirish mumkin.
Siydikning hajmi organizmdagi suv balansining normalligini bilish, qonning yopishqoqligini aniqlashda muhim ko’rsatkichlardan biri hisoblanadi.
Ko’pgina infeksiyali kasalliklarda siydik tarkibining buzilishi kuzatiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Asqarov I.R., Isayev Y.T., MahsumovaA.G., Qirg’izov Sh.M. “Organik kimyo” Toshkent 2012-yil.

2.Raxmatov N.A., Mahmudov M.T., Mirzayev S. “Biokimyo” Samarqand 2010-yil.
3.Obidov O.O. “Formokologik biokimyo” Toshkent 2001-yil.

Foydalanilgan saytlar:

www.kompy.info
www.lib.cspi.uz
www.biochem.medprof,tma.uz