1. Umumiy tushunchalar. Transformatorning tuzilishi va ishlash prinsipi Transformatorning ish rejimlari

4-rasm. Salt ishlash rejimi.
Transformatorning birlamchi chulg‘amiga berilgan sinusoidal kuchlanish U₁ ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki I₀ oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi F_1S ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarida induksiyalangan EYUK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:

(4)

Demak, EYUK lar ularni induksiyalagan magnit oqimlaridan faza bo‘yicha 90⁰ ga kechikadi. Bu EYUK larning ta’sir etuvchi qiymatlari:

yoki



Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish EYUK ( va ) larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi R₁ kuchlanishning pasayishini kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning 2-qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:

Agar EYUK ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi bilan kompensatsiya qilinadi desak va bo‘lsa:

yoki
(5)

5-rasm.Vektor diagramma (salt ishlash)
(5) tenglama yordamida transformator salt ishlash rejimining vektor diagrammasini quramiz (5-rasm). Bosh vektor sifatida ixtiyoriy O nuqtadan asosiy magnit oqimining vektori F ni gorizontal yo‘nalishda chizamiz. Undan faza bo‘yicha 90⁰ ga kechikuvchi burchak ostida va lar chiziladi. Tok po‘lat o‘zakdagi quvvat (magnit) isroflari tufayli magnit oqimi dan α burchakka ilgarilab keladi. Magnit oqimi tok bilan bir xil yo‘nalishda bo‘ladi. EYUK oqim dan 90⁰ ga kechikadi. Kuchlanish vektorini (5) tenglamadagi ning davomiga vektor ni tok yo‘nalishida chizamiz. So‘ngra vektor ga nisbatan 90⁰ ga ilgarilovchi burchak ostida vektor ni chizamiz. Vektor ning oxirgi uchini 0 nuqta bilan tutashtirib, kuchlanish vektori ni hosil qilamiz. Vektor ning bosh uchini vektor ning oxiri bilan birlashtirib, birlamchi chulg‘amdagi kuchlanishning to‘la ichki pasayuvi ni hosil qilinadi.
Tok I₀ birlamchi chulg‘am nominal tokining (3÷10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda qurilsa, juda kichik bo‘ladi. SHuning uchun deyish mumkin. U holda olingan nisbat va ga binoan asosiy magnit oqimi F ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin. Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti ikkilamchi chulg‘amdagi tok bo‘lgani uchun bo‘ladi.