1-umumta’lim maktabining Ona tili va Adabiyot fani o’qituvchisi Abdullayeva Feuzaxon Kozimovnaning 7-sinf uchun Adabiyot fanidan «Adabiyot»

Foydalaniladigan adabiyotlar:
1) «Adabiyot» 7-sinf uchun darslik.
2) 7-sinf «Adabiyot» darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish
b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu:

Doston folklorchi olim Hodi Zarif (1905-1972) tomonidan birinchi marta 1928-yilda Ergash Jumanbulbul o‘g‘li (1868-1937) og‘zidan yozib olingan va 1941-yilda nashr ettirilgan. Ergash shoir «Ravshan»ni otasi Jumanbulbuldan, u esa ustozi Kichik Bo‘rondan o‘rgangan. Dostonning sayqal topib, badiiy go‘zal asar shaklini olishida Jumanbulbul va Ergash baxshilarning alohida xizmatlari bor.

«Ravshan» otashin va samimiy muhabbatni kuylovchi, pok va haq islomiy e’tiqod yo‘lida sobit tura oladigan iymonli kishilarni madh qiluvchi, ezgulikni, mardlik va botirlikni ulug‘lovchi, zulm va zo‘ravonlikni, adolatsizlikni qoralovchi asardir.
Taqdiriga bitilgan Zulxumorni qo‘lga kiritish niyatida olis yo‘lga yakka o‘zi chiqqan Ravshan yoshligi, soddaligi tufayli osongina bandi etilib, zindonga tashlanadi. Ammo u qo‘rqoqlik qilmaydi. Yigitlik sha’niga dog‘ tushirmaslikka intiladi. Qoraxon a’yonlarining dinini o‘zgartirish haqidagi taklifini rad etib, o‘z e’tiqodidan, dinidan kechmasligini aytadi. Muhabbat uchun chekilgan iztirob, iymon yo‘lidagi azobga aylanadi. Chin muhabbat egasi bo‘lgan botir yigit o‘limdan hayiqmaydi. Dostonda Ravshan hech qanday kamchiliksiz, har jihatdan yetuk odam sifatida tasvirlanmaydi. Uning ojizligi, g‘o‘rligi, tajribasizligi tufayli xatolar qilishi, aldanishi haqqoniy ko‘rsatiladi.
Hasanxon — Go‘ro‘g‘lining tarbiyasini olgan dongdor polvon. Zulxumor mayna orqali yo‘llagan maktubni olgan Hasanxon G‘irotda uch oylik yo‘lni yigirma kunda bosib o‘tadi. Dostonda shu o‘rinlar nihoyatda hayajonli, ta’sirchan va go‘zal ifodalangan.
Qoraxon lashkariga qarshi jangga kirgan Hasanxon chinakam qahramonlik namunalarini ko‘rsatadi. Shirvonlik to‘rt og‘a-ini botirlar: Aynoq, Jaynoq, Ersak, Tersaklar ko‘magida Qoraxon qo‘shinini yengadi, o‘g‘lini o‘limdan qutqaradi.
Doston — she’riy san’atlarga, badiiy tasvir vositalariga juda boy. Zulxumor, Oqqiz kabilarning qiyofasi, fe’l-atvori, tabiat manzaralari yuksak mahorat bilan chizilgan. Zulxumorning bog‘i tasvirini o‘qisangiz, ulkan e’tibor ila parvarishlangan, shohona ko‘shk va qasrli so‘lim maskan, jannatday bir oromjoy ko‘z o‘ngingizda namoyon bo‘ladi. Yoki Shirvon bozorining 145 misralik tasvirini olaylik. Dostonda sershovqin, to‘s-to‘polon Sharq bozorining o‘ta tabiiy, jozibador tasviri berilgan.
She’riy parchalar anvoyi poetik tasvir vositalariga nihoyatda boy qofiyalar bilan mohirona ziynatlangan. «Ravshan» dostoni qofiyali nasr (saj)ning go‘zal namunasidir. Deyarli har bir nasriy parcha — qofiyali. Dostonning vazni ham o‘ziga xos. She’riy qismi asosan yetti, sakkiz va o‘n bir bo‘g‘inli barmoq vaznida. Baxshi qahramonning ruhiy holati, his-hayajoni, voqea rivojining sur’atiga ohangdosh, ayni shu holatga mos tasvir yo‘sinini topadi. Sakkiz bo‘g‘inli vazn urush va jangovarlik holatiga juda mos keladi:


Keling, kallar, keching jondan,
Umiding bo‘lsa maydondan.
Siz bir yondan, men bir yondan,
Ot qo‘y g‘animning ustiga.