1. Xo'jalik hisobi haqida tushuncha

Schyotlar rejasi 6 qism va 9 bo‘limdan iborat. Schyotlar rejas- ining qismlari quyidagilardir:
1-qism. Uzoq muddatli aktivlar
2-qism. Joriy aktivlar.
3-qism. Majburiyatlar.
4-qism. Xususiy kapital (mulk).
5 -qism. Moliyaviy natijalami shakllanishi va ishlatilishi.
6-qism. Balansdan tashqari schyotlar.
Schyotlar rejasidagi bo‘limlar quyidagicha nomlangan:
1- bolim. Asosiy vositalar. nomoddiy va boshqa uzoq muddatli aktivlar.
2- boiim. Tovar-moddiy zahiralari.
3- bo‘lim. Kelgusi davr sarflari vamuddati uzaytirilgan sarflarn- ing joriy qismi.
4- bo‘lim. Olinadigan schyotlar.
5- boiim. Pul mablagiari, qisqa muddatli investitsiyalar va boshqa joriy aktivlar.
7- boiim. Joriy majburiyatlar.
8- boiim. Uzoq muddatli majburiyatlar.
9- boiim. Kapital (mulk), foyda va zahiralar.
10- boiim. Daromad va sarflar.
Schyotlar rejasini bilish nafaqat buxgalterlar, balki auditorlar soliqchilar qisman tashqi foydalanuvchilar (aksiyadorlar, ta’sischilar) uchun ham kerakdir. Schyotlar ikkiga ajratiladi: Aktiv schyotlar - xo‘jalik mablagiarini aks ettiruvchi schyotlar. Passiv schyotlar - xo‘jalik mablagiarini tashkil topish manbalarini aks ettiruvchi schyotlar.
12.Schyotlarda xo’jalik muomalalarini ikki yoqlama yozish.
12. Fransiyaning Shampan viloyati savdo firm,alarida( 1299-1300) ikkiyoqlama yozuvdan foydalanilgan. Uning asoschisi fransuz monarxi Luko Pacholi hisoblanadi. U o‘zimng ulkan ishi hisoblangan «Schyot va yozuvlar to‘g‘risida risola» nomli asarida (1494- yil) hisob yo- zuvlari bo‘yicha tushunchani ochib berdi. Hozirda ham bu kitob juda dolzarb hisoblanadi. Korxona qaysi tarmoqqa qarashliligidan va unda qanday xo‘jalik jarayoni ro‘y berishidan qat’iy nazar har doim ikki va undan ortiq xo‘jalik mablag‘i yoki ulaming tashkil topish manbalari ishtirok etadi. Shuning uchun ham xo‘jalik jarayonlarini schyotlarda aks ettirishda ikki yoki undan ortiq schyotlardan foydalaniladi. Korxonada sodir bolayotgan xo‘jalik jarayonlari tufayli mablag‘lar va ulaming tashkil topish manbalari bir-biri bilan bog'lanadi va natijada ular uchun moijallangan buxgalteriya hisobi schyotlari ham bir-biri bilan bog‘lanadi (bu bog‘lanish «Schyotlar korrespondensiyasi» deyiladi). Schyotlar boglanishining Buxgalteriya hisobi yozuvlarida aks ettirilishiga «Ikkiyoqlama yozuv» (buxgalteriya provodkasi) deb aytiladi. Korxonada sodir bolayotgan jarayonlarga tegishli summalar buxgalteriya hisobi yozuvlarida eng kamida ikkita schvotga yoziladi, albatta bir schyotning debetiga, ikkinchi schyotning kreditiga.