1. Yaqin Sharq mintaqasi mamlakatlari xalqaro turizm harakatlarining rivojlanish dinamikasi

Kirish
Turizm o’zining ko’p qirrali tarkibi bilan jamiyat hayotining barcha sohalariga faol ta’sir o’tkazib kelmoqda. U iqtisodiyotning ko’pgina jabhalarini rivojlantirishga imkon tug’diradi. Jumladan, transport tarmoqlari, aloqa, yo’l qurilishi, mehmonxonalar, umumiy ovqatlanish korxonalari, kammunal xo’jaligi, maishiy xizmat ko’rsatish, servis sohasi, savdo tarmoqlari va h.k. Turizmni rivojlantirish, bir vaqtning o’zida o’ziga xos dam olish, hordiq chiqarish, ko’ngil ochar maskanlar industriyasini tashkil yetib, o’z o’rnida sayyohlarga sifatli xizmat ko’rsatish bilan bog’liq bir qator sohalarni qamrab olgandir. Koronavirusning tarqalishi COVID-19 pandemiyasi turizm sohasiga katta ta'sir ko'rsatganligi sababli, sayohatni cheklashlari va sayohatchilar orasida talabning pasayishi turizm sanoatiga katta ta'sir ko'rsatdi, chunki ko'plab mamlakatlarda uning tarqalishini cheklash maqsadida sayohatga cheklovlar kiritilgan. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Jahon sayyohlik tashkiloti global xalqaro turizm kelishi 2020 yilda 58% dan 78% gacha kamayishi va bu xalqaro turizm tushumining 0,9-1,2 trillion AQSh dollar miqdoridagi zarariga olib kelishi mumkinligini taxmin qildi. Xalqaro turizm juda ko’pgina mamlakatlarda to’lov balansiga amal qilishda muhim omil bo’lib sanaladi. So’nggi yillarda turizm dunyoda aholi bandligining muhim generatoriga aylanib bormoqda va jahon infratuzilmasiga juda katta miqdorda sarmoyalarni jalb etmoqda. Bu yesa mahalliy aholini ham, tashrif buyuruvchi turistlarning ham turmush farovonligini yaxshilashga xizmat qiladi. Turizm sohasida juda ko’p ish o’rinlari turistik korxonalar rivojlanayotgan hududlarda paydo bo’ladi. Bu esa iqtisodiy imkoniyatlarni muvozanatlantirish, qishloq aholisini barcha qulaylikka ega shaharlarga qarab oqishining oldini olishga yordam beradi.
1.Yaqin Sharq mintaqasi mamlakatlari xalqaro turizm harakatlarining rivojlanish dinamikasi
Yaqin Sharq mintaqasi mamlakatlari asosiy turizm markazlari bo‘lib Misr. Iroq. Iordaniya. Quvayt. Oman. Qatar. Saudiya Arabistoni. Suriya. Birlashgan Arab Amirliklari.
Yaman va Isroil mamlakatlari hisoblanadi. Bu mintaqada Livandagi kelishmovchiliklarga qaramasdan 1970 yillardan boshlab sezilarli darajada xalqaro turizm harakatlari rivojlana boshladi. Bu mintaqada 1970 yilda 1.8 mln. xorijiy turistlar tashrifi kuzatilgan bo‘lsa. 1980 yilga kelib ularning soni 6 mln. kishini tashkil qilgan. Xalqaro turizm tushumlari esa 0.4 mlrd. AQSH dollaridan. 3.5 mlrd. AQSH dollariga o‘sganligi kuzatilgan. 1986-87 yillarda xalqaro turizm tashriflari 17.7% ga. xalqaro turizm tushumlari esa 16%ga pasayganligi kuzatilgan. 1980 yilda jahon turizm tashriflarining 2.1%ini tashkil qilgan bo‘lsa. 1987 yilga kelib bu ko‘rsatkich 1.48% ga pasayib ketgan. 1988-99 yillarda xorijiy tashriflar birmuncha o‘sganligi kuzatiladi. ya‘ni 1987 yilda 5.4 mln. xorijiy tashriflar kuzatilgan bo‘lsa. 1990 yilda 7.5 mln. kishiga yetadi. 1991 yilga kelib xorijiy sayyohlar soni yana kamaya boshlaydi. tashriflar 10.3% ga. xalqaro turizm tushumlari 16.5% ga pasayganligi kuzatiladi. 1994 yildan boshlab (2001 yildagi pasayishni hisobga olmaganda) 2002 yillarda bir maromda o‘sish kuzatiladi.
Bu mintaqaga qilingan xorijiy turistik tashriflarning tahlil qilish natijlari ko‘rsatishicha. 1980-96 yillargacha nomuntazam ravishda yildan yilga tebranib turishlar. ya‘ni o‘sish yoki pasayishlar kuzatiladi. 2000 yilda 24 mln. xorijiy turistlar tashrif buyuradi. 2002 yilda bu ko‘rsatkich 27.6 mln. kishiga yetadi. Xalqaro turizm tushumlari bo‘yicha 2000 yilda jahon turizm tushumlarining 2.6%. 2002 yilda 2.7% ni tashkil qiladi. 2000 yildan 2002 yilgacha xalqaro turizm tushumlari 4.9% ga o‘sganligi kuzatiladi. Har bir xorijiy turistik tashrif 2000 yilda 514 AQSH dollarini tashkil qilgan bo‘lsa. 2002 yilda 470 AQSH dollarini tashkil qilgan. Jahon bo‘yicha bu ko‘rsatkich 43.6% ga past bo‘lgan.

Saudiya Arabistoniga Islom dinining muqaddas shaharlarini ziyorat qilish va farz amallaridan biri xaj va umraga Makka va Madina shaharlariga har yili bir necha million musulmonlar kelib ketishadi. Bu mamlakatda asosan diniy turizm nihoyatda rivojlangan.

Yaqin Sharq mintaqasidagi ikkinchi xalqaro turizm rivojlangan mamlakat Birlashgan Arab Amirliklari (BAA). Bu mamlakatga 2002 yilda Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan xorijiy turistik tashriflarning 19.7%i. xalqaro turizm tushumlarining 10.2%i to‘g‘ri kelgan. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy turistik tashriflar bo‘yicha 31.7% ga. xalqaro turizm tushumlari bo‘yicha 24.8% ga o‘sish kuzatilgan.
Mintaqadagi xalqaro turizm markazlaridan biri hisoblanmish yana bir mamlakat Misr Arab Reapublikasidir. Bu davlat nihoyatda qadimiy va boy tarixga ega. Bu mamlakatda turizm va xizmat sohalari milliy daromadning muhim tarmoqlari hisoblanadi. 2002 yilda mintaqah bo‘yicha xorijiy turistik tashriflarning 17.8%i. xalqaro turizm tushumlarining 29%i bu mamlakatga to‘g‘ri kelgan. Shuningdek Suriya mamlakatiga tashriflarning 10.2%i. tushumlarining 10.5%i. Iordaniya mamlakatiga tashriflarning 5.8%i. tushumlarining 6.1%i. Isroil mamlakatiga tashriflarning 8.7%i. tushumlarining 11.1%i. Baxreyn mamlakatiga tashriflarning 13.6%i. tushumlarining 17.1%i. Livan mamlakatiga tashriflarning 3.5%i. tushumlarining 7.9%i to‘g‘ri kelganligi kuzatilgan.
Mintaqada xalqaro turizm tashriflarining 65-70%i Saudiya Arabistoni. Birlashgan Arab Amirliklari va Misr mamlakatlariga to‘g‘ri keladi. Xalqaro turizm tushumlarining 70-75%i ushbu mamlakatlarga to‘g‘ri keladi. Yaqin Sharq mintaqasi xalqaro turizm bozorini ta‘minlovchi asosiy mamlakatlar Misr. Saudiya Arabistoni. Iordaniya. AQSH. Germaniya. Buyuk Britaniya. Frantsiya. va Tinch okeani mintaqasi mamlakatlari.
Yaqin Sharq mintaqasidagi siyosiy beqarorlik natijasida. doimiy ravishda xalqaro turizm harakatlarida tebranishlar kuzatilmoqda. Fors qo‘ltig‘idagi siyosiy vaziyat nafaqat Iroq mamlakatini. Saudiya Arabistoni hamda Iordaniya va Misr mamlakatlariga qiliniadigan xorijiy tashriflarni 40% ga kamayishiga olib keldi.
Keyingi yillarda ham butun davr mobaynida Fors qo‘ltig‘ini o‘z ichiga olgan Yaqin Sharq asosiy «olovli nuqta» bo‘lib keldi. Bu yer sayyoramizning turli madaniyat va dinlari juda murakkab holda yonma-yon shakllangan asabiy ziddiyatlar tugunidir. Bu yerda faqat arab mamlakatlari bilan Isroilnigina emas. balki boshqa ko‘plab davlatlarning ham manfaatlari o‘zaro to‘qnashgan.
2. Misr Arab Respublikasi turizmi
Misr ikki qit‘ada. Afrikaning Shimoliy-Sharqiy qismi va Osiyoning Sinay yarimorolida joylashgan Yaqin Sharqdagi qadimiy davlat. Misr Arab Respublikasi hududi 1.001.450 kv. km. bo‘lib. 63 millionga yaqin aholi yashaydi. Poytaxti – Qohira. 6.8 mln. kishi istiqomat qiladi. Asosiy yirik shaharlari: Iskandariya va Port-Said. Aholisining 98% arablar bo‘lib. 2 minga yaqin misrlik chet ellarda istiqomat qiladi. Arab tili rasmiy til hisoblanadi. asosiy aholi islom diniga e‘tiqod qiladi.
Misr 1922 yil 28 fevralda mustaqillikni qo‘lga kiritgan. Milliy bayram 23 iyul‘ «Inqilob kuni» (1952 yildan boshlab). Misr Respublika bo‘lib. amaldagi konstitutsiya 1971 yilning 11 sentyabrida qabul qilingan. unga referendum natijasida 1980 yilning 22 mayida ba‘zi bir o‘zgartirishlar kiritilgan. Davlat boshlig‘i Prezident hisoblanadi va olti yilga saylanadi. Bu davlat nihoyatda qadimiy va boy tarixga ega. Tarix otasi Gerodot: «Misrni Nil yaratgan» deganda nechog‘li haq bo‘lgan. chunki mamlakat aholisining 90% dan ortig‘i shu daryo vohasida istiqomat qiladi. SHuni eslatib o‘tish kerakki. Nil daryosi jahondagi eng uzun (6671 km) daryodir.
Misr uzoq yillar o‘z boshidan mustamlakaChilik hukmronligini kechirgan davlat. 1882 yili inglizlar tomonidan mustamlaka qilingan. 1914 yildan (Protektorat) yarim mustamlaka. Deb e‘lon qilinadi. 1952 yildan Kamol Abdul Nosar (1918-1970) boshChiligidagi mustaqil taraqqiyot yo‘liga o‘tadi. 1958 yilning fevralida Suriya va Misr birlashib Birlashgan Arab Respublikasi (BAR) deb atala boshlandi. ammo 1961 yilning sentyabrida Suriya bu hamjamiyatdan ajralib chiqadi.
1971 yilning sentyabridan Misr Arab Respublikasi vujudga keladi. Mustaqillik yillari siyosiy-iqtisodiy va madaniy sohalarda muhim yutuqlar qo‘lga kiritildi. Ayniqsa. 1981 yildan Xusni Muborak rahbarligida yirik islohotlar o‘tkazilgan.
Mustamlaka davrida boshqa davlatlarning xomashyo bazasiga aylanib qolgan Misr. sanoatni ustuvor rivojlantirib. agrar davlatdan industrial davlatga aylanish uchun uzoq yillardan beri kurash olib bormoqda.
Misr sanoatining rivojlanishini asosiy xususiyati shundan iboratki. unda davlat tarmog‘i yetakchi hisoblanadi. ya‘ni hal qiluvchi sanoat korxonalari davlat qo‘lida to‘plangan. 1965 yili asosiy ishlab chiqarish vositalarining 85% davlat nazoratida bo‘lgan. Qishloq xo‘jaligi. savdo. maishiy xizmat. turizm sohalarida xususiy tarmoq hal qiluvchi hisoblanadi.
Misrning transport tarmoqlari asosan Nil vodiysida va Suvaysh (uzunligi 173 km) kanali. O‘rta yer dengizini Qizil dengiz bilan birlashtiradi. Osiyo qit‘asini Afrika qit‘asidan ajratib turadi.
Iqtisodiyotni boshqarishda rejalashtirish 1957 yildan beri mavjud. 1960 yildan boshlab besh yillik rejalardan foydalaniladi. Shuni ta‘kidlash lozimki ular davlat tarmog‘i uchun imperativ (majburiy) boshqa tarmoqlarga indikativ (ixtiyoriy).
YaMM 151.5 mlrd. AQSH dollari. jon boshiga 2490 AQSH dollar. Misrning xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Turizm va xizmat sohalari milliy daromadning muhim tarmoqari hisoblanadi. Mamlakatga yiliga 5 mln.ga yaqin sayohatchilar kelib ketadilar bu soha 4 mlrd. AQSH dollarga yaqin daromad keltiradi. YaMM ning 3% ga yaqini turizm sohasiga to‘g‘ri keladi.
Misrda turizm sektori asosan o‘zining madaniy-tarixiy yodgorliklari. dunyoga mashhur piramidalari. saroylari bilan bog‘liq. 1980 yillarda Qizil dengiz qirg‘oqlarida plyaj turizmini rivojlantirish rejasini qabul qiladi. Ushbu hudud asosan Xurgada shahariga tegishli bo‘lib. Asosiy turizm markaziga aylanishi kerak edi. 1990 yillar boshida Farbiy Yevropa mamlakatlaridan turistlarni qabul qilish uchun yettita turistik qishloqlar quriladi.
1979 yilda Misr. Isroil mamlakati bilan tinchlik bitimini tuzganidan so‘ng. u siyosiy jihatdan tinch mamlakatlardan biriga aylandi va buning natijasida mamlakatda xalqaro turizm jadal rivojlani boshladi. Misr yer sharining barcha mamlakatlaridan turistlar qabul qiladi.
Misr xalqaro turizm bozorini asosan AQSH. Saudiya Arabistoni. Frantsiya. Germaniya. Italiya va Yaponiya mamlakatlari ta‘minlaydi.
Mamlakat temir yo‘llari uzunligi 5.110 km.. avtomobil‘ yo‘llari uzunligi 51.925 km.
Asosiy portlari: Aleksandriya. Port-Said. Suets. Mamlakatda 14 ta Universitet foliyat yuritadi. eng yiriklari Qohira. Ayn-SHams. Iskandariya hamda Al-Ashar islom universitetlari hisoblanadi. Oliy o‘quv yurtlarida 700 mingdan ortiq talaba ta‘lim oladi.
Toshkent Sharqshunoslik instituti va Islom universitetining Misr Oliy o‘quv yurtlari bilan aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. ko‘pgina talabalar Misr Oliy o‘quv yurtlarida o‘z bilimlarini oshirmoqdalar. Toshkent va Qohira o‘rtasida bevosita avia qatnov o‘rnatilgan.
Misr Arab Respublikasi mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil natijasi ko‘rsatishicha. jahon turistik tashriflarining 0.7%i. Yaqin Sharq mintaqasiga qilingan tashriflarning 17.8%i Misr Arab Respublikasi mamlakatiga to‘g‘ri keladi. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda xorijiy turistlar tashrifi 12.6% ga ko‘paygan
Misr Arab Respublikasining umumiy maydoni 1 mln km2. Aholisining soni 99 million kishi (2019) bo‗lib, ularning 98% misrliklardan (sharqiy xamit guruhiga kiruvchi arablar) iborat. Poytaxti Qohira shahri. Urbanizatsiya darajasi 50%. Savodxonlik darajasi 48%. Ichki milliy mahsulotning umumiy hajmi l7l milliard AQSH dollari (jon boshiga 30l0 AQSH dollari). 2010 yilda 14 mln dan ortiq turist qabul qilgan bo`lsa, 2014 yiolda 9,6 mln, 2016 yilda 5,2 mln.ni tashkil etgan. Demak, siyosiy vaziyatning beqarorligi turizmda salbiy dinamika ko`rsatkichini bergan. Bu mamlakatda turizm sohasi asosan madaniy-tarixiy yodgorliklar, mashhur ehromlar, saroylar va fir‘avnlar ibodatxonalari bilan bevosita bog’liq. Ushbu yodgorliklar Nil vodiysida (shimolda Qohiradan, janubda Osvon suv omborigacha) mujassamlashgan. l980-yillarda Misr hukumati Qizil dengiz qirg’oqlarida plyaj turizmini rivojlantira boshladi. Reja bo’yicha, bu yerdagi asosiy turistik markaz Xurgada shahrida bo’lishi belgilandi. l990-yillarda bu mintaqada G’arbiy Yevropadan tashrif buyurgan sayyohlar uchun 7 ta turistik markaz tashkil etildi. l990-yillarning oxirida xorijlik turistlarning soni 2 milliondan oshib ketdi. Sayyohlarni qabul qilishda Misrning qadimiy shaharlari muhim ahamiyat kasb etadi. Qohira tarixiy hujjatlarga ko’ra milodiy 969- yili tashkil topgan. Shaharda mamlakatning 20% aholisi istiqomat qiladi. Qohiradan shimolroqda 3000 yil avval ham mashhur bo’lgan Misrning qadimiy poytaxti Memfis shahri joylashgan. Qohiraning eng yirik oteli «Xilton». Mashhur «Misr muzeyi» l858-yili fransuz qadimshunosi Miret tomonidan tashkil etilgan bo’lib, turistlar orasida katta shuhrat qozongan. Muzeyda mashhur fir‘avn Tutanxamon xazinasi ham saqlanadi. Bu yerda hammasi bo’lib l00 mingdan ortiq eksponatlar saqlanadi. Giza Misrning eng mashhur yerlaridan biri. Bu yerda butun dunyoga mashhur bo’lgan ehromlar joylashgan. Shu qatorda fir‘avn Xeops (Xufu) ehromi alohida o’rin egallaydi. Bu ehromning hozirgi balandligi l37 metr bo‗lib, uning qurilishiga 2 milliondan ortiq tosh ketgan. Ehrom yaqinida, balandligi 20 metr bo’lgan Katta Sfinks ham 127 mashhur. Eng qadimgi ehrom fir‘avn Joser qurdirgan ehrom hisoblanadi. Iskandariya O’rta dengizi bo’yidagi bu qadimgi shaharga miloddan avvalgi 332-33l-yillarda makedoniyalik Iskandar tomonidan asos solingan. Ptolemeylar sulolasi davrida Misrning poytaxti bo’lgan. Sobiq qirollarning saroyi «Al Montada» bo’lib, bu majmuaning bir qismi hozirgi vaqtda hashamatli otelga aylantirilgan. Iskandariyadagi «Yunon-Rim muzeyi» turistlar orasida mashhur bo’lib, aynan shu yerda katta shuhrat qozongan «Tanagra» haykali saqlanadi. Osron qadimda Misrning Sudan bilan savdo qiluvchi asosiy markazi bo’lgan. Osvon suv ombori l30 milliard kub. metr sig’imli bo’lib, xalq xo’jaligida katta ahamiyatga ega. Qoyalarda o’yib yasalgan qadimgi Misr ibodatxonalari Abu Simbel yaqinida joylashgan bo’lib, sayyohlar orasida juda mashhur. Bu ibodatxonalar 3200 yil ilgari fir‘avn Ramzes II sharafiga bunyod etilgan ekan. Yaqin atrofda joylashgan Luksorshahridamiloddan avvalgi XV-XII asrlarga oid «Amon-Ra» ibodatxonasi joylashgan. Keyingi yillarda Misrda tanishuv turizmi, arxeologik turizm, plyaj turizmi rivojlanib bormoqdaki, bu esa turistlarni mamlakatga jalb etamoqda. Yangi kurortlardan Matru, Safaga, Marsa Alam, Ras-Sidr va boshqalar. 2018 yilda 11 mlndan ortiq turist tashrif buyurgan bo’lib, undan kelgan daromad 11 mln AQSH dollaridan oshib ketdi. Hozirgi vaqtda Misrning «Qadimgi yodgorliklarni muhofaza etish qo’mitasi» oltita yirik ibodatxonani qayta ta‘mirlash to’g’risidagi loyihani ko’rib chiqmoqda. Bu inshootlar Luksor hamda Osvon hududida joylashgan: Kom Ombo, Edfy Dendar, Karnak va boshqalar. Bu loyiha, kelajakda amalga oshiriladigan ulkan rejaning bir qismi hisoblanadi.

Misr Bu ajdodlar madaniyati va Qadimgi Misr bilan bog'liq barcha narsalardan zavqlanadiganlar uchun eng qiziqarli joylardan biridir. Shuning uchun bu asosan turizmdan yashaydigan joy. Sayohat yaxshi tashkil etilgan bo'lishi kerak, chunki bu Evropa shahariga borish bilan bir xil emas. Shuning uchun siz ba'zi tafsilotlarni hisobga olishingiz kerak. Tashkilotdan tashqari, agar bilsangiz, buni bilishingiz kerak Misrda siz ko'rishingiz kerak bo'lgan ba'zi joylar mavjud. Shunday qilib, sayohatni amalga oshirishda birinchi o'rinda turishi kerak. Ularning ko'pchiligida siz sayohatni tashkil qilishingiz yoki transportni oldindan qidirishingiz kerak, shuning uchun hamma narsani rejalashtirish juda muhimdir.

Misrdagi Ibodatxonalar
Misr tuprog'ida uning tosh ibodatxonalarfir'avnlar hamma narsani boshqargan qadimgi davrlarning izlarida adashish juda muhimdir. Abu Simbel ibodatxonasi - bu eng o'ziga xos narsalardan biri, chunki u tanho. Bunga avtobusda, sahro bo'ylab, ekskursiyada, odatda tong otganda erishish mumkin. Ushbu ibodatxona Asvan to'g'oni qurilganda va toshga qazilganida sayyohlik yo'nalishi sifatida suv ostida qolmasligi uchun ko'chirilgan.
EL–Luksor ibodatxonasi
El Luksor ibodatxonasi shahar o'rtasida bu Amun xudosi uchun miloddan avvalgi
1400 va 1000 yillarda qurilgan eng katta va eng ajoyib shaharlardan biridir. Kechasi yoritilgan va yaxshi haroratda siz bundan ancha zavq olishingiz mumkin. Qadimgi davrlarda u Karnak ibodatxonasi bilan Sfenkslar xiyoboni orqali uch kilometr chamasi bog'langan.
El-xatsepsut ibodatxonasi
El Xatsepsut ibodatxonasi Deyr el-Bahari nomi bilan ham tanilgan, chunki u vodiyda shu nom bilan joylashgan, u Luksorga juda yaqin. U toshdan o'yilgan va boshqalaridan juda farq qiladi, ingichka ustunlari bilan va u misrda eng uzoq vaqt hukmronlik qilgan ayol uchun yaratilganligi uchun pastroq va nozikroq ko'rinadi.
Giza va sfenks piramidalari
Bu Misrga sayohatlarning ajoyib jozibasi, shuning uchun uning piramidalari eng ajoyib yodgorliklardir, agar biz ularni old planda ko'rsak ta'sirli. Ular Qohira shahridan 18 kilometr uzoqlikda joylashgan. Ning uchta piramidasini ko'rishimiz mumkin Xeops, Xafre va Menkaureva boshqa kichik piramidalar. Ularga kirish uchun ekskursiyalar mavjud, ammo yopiq joylardan qo'rqadiganlar to'xtab qolishlari kerak, chunki kirish yo'li juda tor. Hududda biz sayyohlarga esdalik sovg'alari taqdim etadigan ko'plab ko'cha sotuvchilaridan xarid qilishdan yoki tuya bilan sayr qilishdan zavqlanishimiz mumkin.
Mashhurlarni ko'rishni ham unutmaslik kerak Sfenks miloddan avvalgi XXVI asrda qurilgan deb taxmin qiladiganlar. Balandligi 20 metr, iyagi esa Londondagi Britaniya muzeyida.
Shohlar vodiysi
Ushbu vodiyda Yangi Shohlik fir'avnlarining ko'pchiligining qabrlari joylashgan. Asosiy kirish joyi bilan uchta qabrga kirish imkoni bor va shuni aytish kerak Tutanxamen u alohida to'lanadi. Ammo haqiqat shuki, yo'riqchilar buni tavsiya etmaydi, chunki undagi barcha narsalar muzeylarga o'tkazilgan. Shuningdek, Queens vodiysiga tashrif buyurish tavsiya etiladi, u erda Nefertarining qabrini ko'rishimiz mumkin.
Qohira muzeyi
Ushbu muzey eng katta muzeyga ega Qadimgi Misrdan olingan buyumlar to'plami. Tutanxamonning dafn marosimi kabi qiziqarli narsalar mavjud. Biz Qadimgi Misrning kundalik hayotidagi lahitlardan, haykallardan va kichik narsalardan bahramand bo'lishimiz mumkin. Garchi odatdagidek guruhlar ekskursiyalarni o'tkazadilar, unda ular muzeyning eng muhim jihatlariga e'tibor berishadi, ammo haqiqat shundaki, u juda ko'p qiziqarli narsalarga ega, biz odamlar kam bo'lgan kichik xonalarda adashishni maslahat beramiz, chunki biz buni qila olamiz bir xil darajada qiziqarli narsalarni ko'ring.
Koronavirus pandemiyasi tufayli falokatlar va g‘am-g‘ussalarga to‘la 2020-yil o‘tgach, 2021-yilda Misr turizmi qolgan jahon turizm sanoatiga nisbatan ancha barakali yil bo‘ldi.
Misrga 2021-yilda tashrif buyurgan turistlar miqdori haqida rasmiy ma’lumot yo‘q. Ammo, Misr turizm va qadimiy ashyolar (Ministry of Tourism and antiquities) vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, ziyoratchilar soni salmoqli darajada o‘sgan va buning natijasida Misrning sayyohlik yo‘nalishlariga talab yana kuchaygan.
2021-yilda ko‘plab yirik davlatlardan Misrga havo qatnovlari tiklandi. Jumladan, Rossiya olti yillik tanaffusdan so‘ng, 2021-yilning 9-avgust kuni Misrning Qizil dengiz bo‘yidagi kurort shaharlari Sharm al-Shayx va Xurgadaga parvozlarni qayta tiklandi. Qolaversa, 9-noyabr kuni Rossiyaning turli shaharlaridan Misrga reyslarni amalga oshirishni xohlovchilarning muntazam va charter reyslariga ham cheklovlar olib tashlandi.
Sharm al-Shayx Londondan parvozlar bir marta 2015-yildan 2020-yil fevraligacha va yana bir marta 2020-yil martidan 2021-yil oktyabrigacha bo‘lgan vaqt ichida ikki marta to‘xtatilganidan so‘ng, ilk marotaba 9-oktabr kuni reysni qabul qildi.
Ushbu yutuqlarning barchasiga qaramay, davom etayotgan pandemiya bilan bog‘liq muammolar saqlanib qolmoqda va shuning uchun Daily News Egypt 2022-yilda turizm sektorining taxminlarini ko‘proq o‘rganishga qaror qildi.
UNWTO iqtisodiy maslahatchisi, BMTning Yevropa iqtisodiy komissiyasi a’zosi va Germaniya sayyohlik assotsiatsiyasi boshqaruvi a’zosi Said Al-Batoutyning aytishicha Daily News Egypt nashriga optimistik bo‘lish uchun eng yaxshi sabab Misr dunyodagi birinchi sayyohlik yo‘nalishlaridan biri ekanligidir.
Said Al-Batouty
Uning so‘zlariga ko‘ra, 2022-yil uchun yakuniy raqamlar mavjud emas, ammo u 2022-yilda Misrga tashrif buyurgan sayyohlar soni 7 millionga yaqin bo‘lishi kutlayotganligini ta’kidlab o‘tdi. Agarda pandemiya rivojlanmasa va Said Al-batoutyning gaplari o‘z tasdig‘ini topsa, Misr turizmdan 7,2 milliard dollarga yaqin daromad oladi.
Al-Batutining fikriga qo‘shilgan holda, Misr Turizm Federatsiyasining (ETF) sobiq raisi Elhami Al-Zayat ham 2022-yilga optimistik nuqtai nazar bilan qaraydi va hozirgi vaqtda Misrning turizm sohasida muhim narsa sodir bo‘layotganini ochib beradi, bu esa klassik va madaniy turizmning barqaror o‘sishiga turtki bo‘ldi.
“Albatta, Qizil dengiz va Sinayga tashrif buyuradigan plyaj sayyohlari mamlakat uchun muhim. Biroq undan ham ko‘ra madaniy sayyohlar muhimroq, chunki ular mahalliy transport, muzeylarga tashrif buyurish va mahalliy bozorlardan xarid qilish kabi maishiy xizmatlardan ko‘proq foydalanishadi, shuning uchun madaniy turizmning o‘rtacha xarajatlari plyaj turizmiga qaraganda yuqoriroq hisoblanadi”, deb tushuntirdi Al-Zoyat.
U, shuningdek, madaniy turizm qaytib kelayotganidan dalolat beruvchi kuchli alomat borligini, ayniqsa Ispaniya, Braziliya, Argentina, Meksika va AQShda unga talab ortib borayotganini ta’kidladi.
“Mening fikrimcha, 2022-yilda Buyuk Misr muzeyi (GEM), Shubra shahridagi Muhammad Ali Posho saroyi va San’at va madaniyat shahridagi poytaxtlar muzeyi kabi yirik sayyohlik va arxeologik loyihalarning ochilish marosimi bo‘ladi. Yangi ma’muriy poytaxt, shuningdek, “Galala loyihasi”, Al-Alameyn shahri va Sankt-Ketrindagi “Buyuk o‘zgartirish loyihasi”ning yakunlanishi bo‘lib o‘tadi”, - dedi Al-Batuti.
U Misrdagi ajoyib narsa Prezident Abdel Fattoh As-Sisining turizm va antiqa buyumlar sohasini qo‘llab-quvvatlashi aniq ekanini qo‘shimcha qilib, har qanday mintaqada turizm rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash nuqtai nazaridan siyosiy iroda juda muhim ekanini ta’kidladi.
Al-Batouti bu ochilishlar va mega loyihalar kelgusi davrda turizm sektori, ayniqsa madaniy turizm uchun juda foydali bo‘lishga umid qilyapti.
Misr turizmni targ‘ib qilish kengashining sobiq raisi Hisham El-Demeri ham Misr o‘tkazgan mega loyiha va tadbirlarni yuqori baholab, ushbu loyiha va tadbirlar Misrning xorijdagi ruhiy imidjini oshirishda muhim rol o‘ynaganini tushuntirib o‘tdi.
“Fir’avnlarning Oltin paradi va Luksor Sfenks xiyobonining qayta ochilishi kabi yuqori darajadagi tadbirlarni tashkil etishda davom eting va ommaviy axborot vositalarida keng yoritilishini ta’minlang”-deya takidladi u.
Al-Zoyatning fikricha, rossiyalik sayyohlarning qaytishi mamlakat turizm sohasiga katta ta’sir ko‘rsatadi va 2022-yil bu borada katta rivojlanishga guvoh bo‘ladi, lekin 2010-yildagi darajada emas.
Qayd etish joizki, 2010-yil Misr turizmi uchun 14,7 million kishini tashkil etgan sayyohlar soni bo‘yicha eng yuqori yil bo‘lgan bo‘lgandi. 2019-yil esa Misr uchun turizmdan tushgan daromadlar bo‘yicha eng yuqori yil bo‘lib, o‘shanda mamlakatning turizmdan olgan daromadi 13,03 milliard dollarni tashkil etgan.
Al-Zoyatning aytishicha, Misr turizmi 2024-yilgacha 2010-yil darajasiga qayta olmaydi. U buni odamlarning sayohatga nisbatan ishonchsizlik va noaniqliklari bilan izohladi. Butun dunyo bo‘ylab virusga qarshi emlash dasturlariga qaramay, bu kayfiyat saqlanib qolmoqda, chunki ko‘plab sayohatchilar pandemiyaning iqtisodiy oqibatlari tufayli "o‘z sumkalarini yig‘ishga ishonchlari komil emas".
“Bu, shuningdek, eski tashuvchilar yoki aviakompaniyalarning 2024-yilgacha 2019-standartlari yoki sig‘imlariga qaytishi kutilmaydi – dedi Al-Zoyat – Aviakompaniyalar parvozlar chastotasini yaxshilashni boshlagach, bizda ko‘proq sayyohlar bo‘ladi. Xalqaro havo transporti assotsiatsiyasi (IATA) ma’lumotlariga ko‘ra, 2024-yilga borib aviakompaniyalarda taklif qilinadigan o‘rindiqlar soni hozirgi 30 foiz o‘rniga 70 foizga oshadi”.
Shu bilan birga, El-Demeri va Al-Zoyat hukumatning aprel oyida to‘rt va besh yulduzli mehmonxonalar uchun turar joyning minimal narxini belgilash to‘g‘risidagi qarorini yuqori baholadi, chunki bu daromadlarga ijobiy ta’sir qiladi va juda yuqori marketingga ega bo‘lgan turizm mahsulotini yaratadi.
Qarorda jismoniy shaxs uchun bir kecha-kunduzda turar joyning minimal narxi besh yulduzli mehmonxonalarda 40 dollar, to‘rt yulduzli mehmonxonalarda esa 28 dollar etib belgilanishi belgilandi. Farmon 2022-yilning 1-noyabridan kuchga kiradi.

Turizm har yili Misr iqtisodiyotining asosiy daromad manbalaridan biridir. 2010 yilda rekord darajada 12,5 milliard dollar ishlab chiqarilganida, mamlakatda ishchi kuchining qariyb 12 foizi qariyb 15 million tashrif buyuruvchilarga xizmat ko'rsatgan. O'sha rekord yili turizm yalpi ichki mahsulotning 11 foizini va valyuta tushumining 14 foizini tashkil etdi.

Bu 1951 yilga qaraganda, mamlakatga atigi 100 ming kishi tashrif buyurganidan buyuk o'zgarish. Mamlakatning madaniy diqqatga sazovor joylarini ko'rishni osonlashtirish uchun 1975 yilda ko'pchilik Evropa va Shimoliy Amerika davlatlari uchun viza cheklovlari engillashtirildi.
2007 yilda Misr turizm sanoati mamlakat yalpi ichki mahsulotining 19,5 foizini tashkil etdi.
So'nggi yillarda terrorchilik harakatlari Misrga kelgan sayyohlar soniga keskin ta'sir ko'rsatdi. 2015 yilda Sinay yarim oroli ustidan 224 kishi halok bo'lgan samolyot va boshqa zo'ravonlik harakatlari oqibatida rossiyalik tashrif buyuruvchilarga sayohat taqiqlangani sababli, turistik tashriflar 2015 yildagi 9,3 milliondan 2016 yilda 5,4 milliongacha kamaydi.
Shuningdek, umumiy kechalar soni kamaygan, bu 2015 yildagi 84,1 milliondan 2016 yilda 37,2 milliongacha.
Vaqtlar noaniq bo'lib qoldi. Misr sayyohlik sanoati statistikasidan ko'rinib turibdiki, sayyohlar mamlakat taqdim eta oladigan narsalarga ishonchlari ortib bormoqda.