10 Amaliy mashg’ulot. Avariyalarni holatiga qarab himoya

PMG va PMG-2 knchnk o‘lchamln gazniqoblar. Bu gazniqoblar SHMG va SHM-66Mu yoki SHM-62 shlem — niqoblari bilan jihozlanadi. Filtrlovchi-yutuvchi quti kichik o‘lchovlarda bo‘lib, balandligi 8-9 sm, ko‘ndalang kesimi o‘lchami 10,8-11,2 sm ni tashkil qiladi. Bu gazniqoblarga ham gaplashish (so‘zlashish) uchun mo‘ljallangan maxsus moslama o‘rnatilgan, ko‘zoynaklari ham optik asboblar bilan ishlashga moslashtirilgan. Bunday gazniqoblarda nafas olishga to‘sqinlik kam bo‘lganligi tufayli ancha erkin nafas olinadi.
Bu gazniqoblar gazniqob xaltasida olib yuriladi, xaltada sovuqda gazniqobni kiyish uchun maxsus issiq tutadigan manjetlar, terlashga qarshi maxsus qalam joylashtirilgan. Gazniqob qutisida orqa teshigini berkitish uchun rezina tiqin bo‘ladi.
PMK va PMK-2 rusumli gazniqoblar filtrlovchi gazniqoblar guruhiga kiradi. PMK gazniqobi M-80 shlem — niqob, PMK-2 gazniqobi MB-1-80 shlem-niqob bilan jihozlangan. SHlem-niqoblar obtyurator, trapetsiya shaklidagi egilgan shisha kuzoynak, gaplashish (so‘zlashish) uchun mo‘ljallangan maxsus moslama, suyuqlik qabul qiluvchi tizim hamda filtrlovchi yutuvchi quti bilan taminlangan.
Agar gazniqob oynaklari ko‘z to‘g‘risida bo‘lsa, shlem — niqob yuzga zich tegib tursa va burishib qolmagan bo‘lsa gaz-niqob to‘g‘ri kiyilgan deb hisoblanadi.
Gazniqobni kiyish vaqgida nafas olmay turish va ko‘zlarni yumib olishga alohida e’tibor beriladi. Bu shuning uchun zarurki, hozirgi zamon quradlarining zaharlovchi modda-lari juda o‘tkir, kuchli ta’sirchan bo‘lib, ular hatto gazniqob kiyib olguncha o‘tadigan juda qisqa vaqt ichida ham shikast etkazishi mumkin. Ko‘zni ochishdan ovdin hamda gaz-niqobni taqib olgandan keyin nafas olishni tiklash oldidan kuchli nafas chiqarish zaruriyati ham xuddi ana shunday ehtiyot chorasi bo‘lib hisoblanadi. SHunday qilinsa, gazniqob ichiga kirib qolgan zaharli havo chiqib ketadi.
Filtrlovchi gazniqoblarnnng organizmga ta’sirn. Gazniqob kiyib yurilganda organizmning fiziologik funksiyalarida o‘zgarishi yuz beradi. Kelib chiqqan o‘zgarishlarning darajasi kishining qanday jismoniy ish bajarayotganligiga, badanning mashklarga o‘rganib ketganligi va odamning sog‘lig‘iga bog‘liq bo‘ladi.
Gazniqobning nafas olishga qarshilik ko‘rsatishi so‘rib olinayotgan havoning ishqalanishi natijasida paydo bo‘ladi, bunda asosan gazniqob qutisi ichida joylashgan yutuvchi modda faollashgan ko‘mir qarshilik ko‘rsatadi. Gazniqobning nafas olishga qarshilik ko‘rsatishi suv manometri yordamida o‘lchanadi (mm suv ustuni). Zamonaviy gazniqoblarda u kishi tinch holda nafas olganda 20 — 25 mm suv ustunini tashkil qiladi. Qizg‘in jismoniy ish bajarilayotgan vaqgda esa 250 — 300 mm suv ustunini tashkil qiladi. Nafas olishga qarshilik bo‘lganda nafas mushaklari yanada zo‘riqib ishlaydi, bu esa nafas olishning sub’ektiv qiyinlashuvi simptomlari bilan namoyon bo‘ladi. YUqori darajada qarshilik ko‘rsatish holati ro‘y berganda nafas havosining hajmi keskin kamayib ketadi va buning natijasida nafas olish tezligi kuchayadi va tezlashadi, nafas olish yuzaki bo‘lib qoladi, yurak urishi teelashadi. Hosil bo‘lgan qarshilikni engishga urinilganda, ko‘krak ichi bosimi pasayadi. Ko‘krak ichi bosimining o‘zgarishi juda keng chegarani (5 dan to 300 mm suv ustunini) tashkil qiladi. Buning natijasida ko‘krak ichitsa so‘rib olish harakati kuchayib ketadi va portal vena hamda yurakning o‘ng bo‘lmasida qon to‘planib qoladi. SHunday qilib, hosil bo‘lgan sharoitda yurak qisqarishi qiyinlashadi, chunki yurak ko‘p miqdordagi qonni haydashi kerak bo‘ladi, natijada yurak faoliyati va qon aylanishi buziladi.
Zamonaviy gazniqoblarning yuz qismidagi (shlem — niqob kiyilgandan so‘ng burun va klapanlar orasida bo‘shliq paydo bo‘ladi, bu erdagi havo tarkibida karbonat angidrid miqdori ko‘p bo‘ladi) shlem — niqobda hosil bo‘lgan zararli bo‘shliqning hajmi 200 — 300 sm³ ni tashkil qiladi. Nafas olinadigan havo tarkibida karbonat angidrid miqdori oshib ketganligi sababli, nafas harakatlarining kuchayishi va tezlashishi hamda yurak qisqarishining tezlashishi yuzaga keladi. Nafas olish hajmi oshganligi sababli nafas olishga qarshilik ham keskin o‘sib boradi. Bu salbiy holatdan qutulish yoki uning ta’sirini kamaytirish uchun gazniqob kiyilgandan so‘ng chuqur va shoshilmasdan nafas olish kerak.