10-mavzu. Magnitoelektrik asboblar

M_ayl  C₁ BJ (1)


^{bu erda M}ayl ^{– aylantiruvchi moment; S}1 ^{– ramkaning geometrik hajmi va cho’lg’amlari soni} bilan aniqlanadigan doimiy koeffitsient; В- oraliqdagi magnit induktsiyasi; J – ramkadagi tok kuchi.
Aylanishga teskari ta‘sir etuvchi moment

^Mtes ^{ C}2 ^E
(2)

^{bu erda S}2^{-qayishqoq element hajmidan aniqlanadigan doimiy koeffitsient; Е–spiral} prujinalarning elastiklik moduli yoki cho’zilgan tolalarning siljish moduli; φ–qayishqoq elementning burilish burchagi.

Agar
M_ayl  M_tes , ya‘ni muvozanat holatda bo’lsa,

C₂ E_
 C₁ BJ
(3)

U holda

  ^С1  ^В  J  C  ^B  J

(4)

С₂ Е E

Asbob konstruktsiyalari ko’rsatkichlariga bog’liq, bo’lgan C, B, Е kattaliklar o’lchash

jaryonida o’zgarmaydi, shuning uchun

  К  J ,

bu еrda

K  C  ^B
E
(5)

(7.4) ifodadan magnitoelektrik millivoltmetr shkalasi chiziqli ekanligini ko’rish mumkin.

Asbob harakatchan tizimining burilish burchagi ramkadan o’tayotgan tok kuchidan tashqari yana termojuft, ulaydigan simlar va millivoltmetrlarning ichki qarshiliklariga ham bog’liq:

  К  J  K 
R_T
E_T

• 
  R_c
  

• 
  R_m
  

(6)

^{bu erda Е}Т ^{– TEYK; R}T ^{– termojuft qarshiligi; R}c ^{– ulaydigan simlar qarshiligi; R}м ^– millivoltmetrning ichki qarshiligi.
(6) ifodadan asbob strelkasining chetlashishi, TEYKning o’zgarmas qiymatida zanjirning turli qarshiliklariga bog’liq ekanligi ko’rinib turibdi. Shuning uchun asbobning darajalanishi zanjir tashqi qismining muayyan qarshiligida (R_таш=R_T +R_c) bajariladi va qo’shimcha hatolarga yo’l qo’ymaslik uchun magnitoelektrik millivoltmetrni montaj qilish jarayonida shu qarshilik aniq saqlanishi shart. Odatda tashqi qarshilikning darajali miqdori 0,6; 1,6; 5; 15; 25 Om ga teng bo’lib, asbobning shkalasi va xujjatida ko’rsatiladi.
Sanoatda o’lchash chegarasi, tashqi ko’rinishi va gabaritlari turlicha bo’lgan, haroratni o’lchashga mo’ljallangan magnitoelektrik millivoltmetrlar ishlab chiqariladi. Sanoat asboblari 0,5; 1,0; 1,5; 2,0 va 2,5 aniqlik sinfiga ega.
O’lchash asbobi sifatida ishlatiladigan millivoltmetrli termoelektrlar komplektining kamchiligi o’lchash asbobida tok mavjudligidir. Tok miqdoriga, ya‘ni millivoltmerning ko’rsatishiga TEYK dan tashqari zanjirning qarshiligi ham ta‘sir qiladi:

_R  R_t

•