10-Мавзу. Овозли маълумотни бошқариш

---

10-Мавзу. Овозли маълумотни бошқариш 
Овоз - бу барча йуналишдаги тебраниш манбасидан ҳавода ёки бошқа муҳитда 
тарқаладиган тебранишлар (тўлқинлар). Тўлқинлар сизнинг қулоғингизга етиб 
борганда, унда жойлашган сезгир элементлар ушбу тебранишни сезади ва сиз 
товушни эшитасиз. 
Ҳар бир товуш частота ва интенсивлик (баланд овоз) билан ажралиб туради. 
Частоталар - бу сониядаги овоз тебранишларининг сони; у герц да ўлчанади. 
Бир цикл (давр) бу тебраниш манбаини битта ҳаракати. Частота қанча баланд бўлса, 
оҳанг шунчалик баланд бўлади. 
Инсон қулоғи фақат частоталарнинг кичик бир қисмини сезади. 16 Гтс дан паст 
ва 20 кҲз (1 кҲз = 1000 Гтс) дан юқори товушларни жуда кам одамлар эшитишади. 
Гранд фортепианонинг энг паст нотаси 27 герц ва энг юқори кўрсаткич 4 герц дан 
юқори. ФМ радиостантсиялари узатадиган энг юқори овоз частотаси 15 кгерц. 
Овоз баландлиги тебраниш амплитудаси билан белгиланади. Товуш 
тебранишларининг амплитудаси, биринчи навбатда, овоз манбаи кучига боғлиқ. 
Масалан, пианино торлари энгил урилганда юмшоқ товуш чиқаради, чунки унинг 
тебраниш доираси кичикдир. Агар сиз калитни қаттиқ урсангиз, у ҳолда симнинг 
тебраниш амплитудаси ортади. Овоз баландлиги десибелда (дБ) ўлчанади. Масалан, 
баргларнинг шовқини 20 дБ баландликда, оддий кўча шовқини тахминан 70 дБ, яқин 
атрофда эса момақалдироқ 120 дБ. 
Ҳозирги вақтда товуш мосламалари ҳар бир шахсий компютернинг ажралмас 
қисмига айланди. Йиллар давомида универсал, кенг қўллаб-қувватланадиган аудио 
дастурий ва аппарат стандарти ишлаб чиқилди. Овоз қурилмалари қиммат экзотик 
қўшимчалардан деярли ҳар қандай конфигурацияда тизимнинг таниш қисмига 
айланди. 
Мултимедия тизимлари тасвирдан мустақил равишда қабул қилинадиган, 
экранда акс эттирилган маълумотни қабул қилишга зарар этказмайдиган, сифатли ва 
ҳатто уни тўлдирувчи ва фойдаланувчининг сезгирлигини оширадиган, операторга 
кучли психологик таъсир кўрсатадиган ва кайфиятни кўтарадиган овоз билан 
богланди. Соундтрек асосий жараёнлар ҳақида маълумотни етказишнинг қўшимча 
усули бўлиб хизмат қилади, масалан, нутқни қайта тиклаш спикернинг шахсияти 
ҳақида фикр беради, сўзларнинг талаффузини тушунишга ёрдам беради. 
Аммо товушли (аудио ёки акустик) маълумотлар ҳам мустақил маънога эга. 
Мултимедиа тизимларининг овоз имкониятларидан фойдаланишда учта йуналиш 
мавжуд: 
1. 
Маиший 
мултимедиа 
тизимлари 
компютернинг 
овоз 
имкониятларидан таълим, ривожланиш дастурларида (ўқиш, талаффузни 
ўқитиш, мусиқа) фойдаланиш; энтсиклопедияларда ва маълумотномаларда 
(маиший тиббиёт, автобуслар, поездлар, самолётлар учун жадваллар, об-ҳаво 

---

маълумотлари, театр репертуарлари ва бошқалар). Маиший тизимларда 
Скреам Траcкер каби мусиқа таҳрирловчиларидан фойдаланиш аудио 
тизимлардан фойдаланишнинг сифат жиҳатидан янги даражасига - пассив 
мусиқани идрок этишдан мусиқий асарлар билан фаол ишлашга ўтиш 
имконини беради; шахсий компютер экранида рангли мусиқани ижро этиш 
имконияти мавжуд; 
2. 
Ишчи мултимедиа дастурлари овоздан қуйидаги мақсадларда 
фойдаланади: ўқитиш (касбий ўқитиш тизимлари: чет тили, қушларнинг 
овозини аниқлаш, юрак нолиш ва бошқа органлар, радиотелеграф 
операторларини ўқитишда); тақдимот (яъни компютер ёрдамида товарларни 
намойиш қилиш); овозли видео ва телеконферентсиялар ўтказиш; овозли 
почта; автоматик стсенарий (нутқни идрок этиш ва матн шаклида таржима 
қилиш); фойдаланувчининг овозидан хавфсизлик мақсадларида фойдаланиш 
(электрон қулфлар, компютердаги дастурий таъминот ва маълумотларга 
кириш, банк сейфлари ва бошқалар); 
3. 
Профессионал мултимедиа тизимлари товуш плёнкаларини, уй 
мусиқий студияларини (Скреам Траcкер, Wҳаcкер Траcкер ва бошқалар каби 
мусиқа муҳаррирлари ва бошқалар) сизга мусиқа тинглаш, дастурга ишлов 
бериш (овоз баландлигини ўзгартириш, овознинг давомийлигини, асбоб 
турини ўзгартириш, тугмачани чиқариш тезлигини ўзгартириш, овоз 
эффектларини синтез қилиш, стандарт овоз ёзиш ускуналарида такрорлаш ёки 
ёзиб олиш.