10-Ámeliy. Dárilerdiń túrleri hám qollanıw jolları. Sabaqtıń mazmunı

10-Ámeliy. Dárilerdiń túrleri hám qollanıw jolları.


Sabaqtıń mazmunı: Bul baǵdardaǵı dári zatlarǵa – tásirlentiriwshi, jumsatıp orap alıwshı hám qatırıwshı dáriler mısal boladı.
a) Tásirlentiriwshi dárilerdiń emlewdegi paydalı tárepi simpatikalıq nerv sisteması basqaratuǵın teri, shilliq perdelerde jaylasqan. Nerv talalarınıń ushın tásirlentirip, qan tamırlarınıń keńeyttiriw, qan aylanıwın jaqsılaw nátiyjesinde toqımalar azıqlanıwın kúsheytiriwden ibarat. Bul topar dárilerge ammiak, skipidar, burısh, gorchica, sarı hám qızıl simob mazları kiredi. Tásirlentiriwshi dáriler jergilikli reakciyalar payda bolıwındaǵı sırtqı, olar reflektor usılda pútkil organizmge tásir kórsetedi. Bunday tásir júrek iskerliginiń, demnińózgeriwi menen kóriwge boladı.
b) Jumsatıp orap alıwshı dáriler - toqımalarda bógip qorǵaw perde payda etetuǵın ishek shillik perdelerin jara júzesin qaplap aladı. Usı sebep jarakatlanǵan toqımalardı orap alıp, olardı tásirlendiriwden saqlaydı. Yalliǵlanishga qarsı turadı, isheklerde záhárli zatlardıń erip shimilishiga jol qoymaydı. Bul toparga oltey - ziǵir tuxımı, kraxmal kiredi. Ósimlik mayı, haywanlar yamasa, vazelin, vazogen, parafin hám basqalar da jumsartıw qásiyetlerine iye esaplanadı. Usı zatlar qoyıw dári formaların tayarlawda formaǵa keltiriwshi sıpatında da isletiledi.
v) Qatırıwshı dáriler - bul topar dene, tanal`bin, tanaform, dub teregi qabıǵınıń qaynatpası, vismut preparatları, ashshı tas, mıs sul`fat, temir sul`fat hám temir xlorid kiredi. Bul preparatlar toqımalardıń tıǵızlıǵın asırıp qatıradı, belokların jibitedi, erimeytuǵın shókpe payda etedi hám onıń tásirinen toqımalarda tıǵızlıq asıp qaladı. Shókpe formasında payda bolǵan perde toqımalardı túrli tásirotlardan saqlaydı, seziwsheńligin páseytiredi. Qan aqqanda qannıń jibiwi tezlestiredi. Awız arqalı berilgende ishek bezleriniń sekreciyasın kemeytirip, ishek perestal`tikasın ásten isletip ishektegi zatlardı uslap qalıp, ishin qatıradı.
Qadaǵalaw sorawları.

1. Tásirlendiriwshi dárilerdi aytıń.

2. Jumsatıp orap alıwshı dárilerdi aytıń.
3. Qatırıwshı dáriler toparına neler kiredi.