10. Postendustrial svilizatsiya va uning mohiyati

10.Postendustrial svilizatsiya va uning mohiyati

Postindustrial sivilizatsiya (1973- 2130 yillar ). 20 asrning so`nggi choragiga kyelib, industrial sivilizatsiyaning nyegizida( mashinalashgan ishlab chiqarishi, iqtisodiy va siyosiy hokimlikning kontsyentratsiyalashuvi va markazlashuvi va h.k ) yangi post industrial sivilizatsiyasining asoslari yuzaga kyeldi. YUqorida aytganimizdyek, rivojlangan mamlakatlarda vaqti – vaqti bilan har o`n yilda iqtisodiy inqiroz sodir bo`lib turadi. Post industrial sivilizatsiyasi to`g`risida mutaxassislar bu sivilizatsiya insoniyatning umum jamiyat inqirozi, varvarlik tomon yoki yangi Ryenyesansga olib boradi dyegan savollarda baxslashmoqdalar. Tarixiy jarayoning hozirgi zamon bosqichi bo`yicha I.M. D`yakonov “Puti istorii” nomli asarida kyeng ma`lumotlar kyeltirilgan. YAdroviy qurollarining paydo bo`lishidan insonlar turlicha munosabatlarida elyektr elyemyentlari ustuvorligi, aholi sonining tabiiy o`sishining pasayishi shaxs rolini pasayishi bilan bu jamiyatning omillarini byelgilaydi.
Post industrial sivilizatsiyasining asosiy xususiyatlari:

1. 
   Bu sivilizatsiya gummanizmning tantanasi bilan xaraktyerlanadi. Gumanizm yangi asoslarda shakllanadi. Iqtisodiy, tyexnologik, ekologik ijtimoiy-siyosiy aloqalar misli ko`rilmagan darajada murakkablashadi Masalan: YAponiyada iqtisod uchta omilga qurilgan – mikro elyektronika, biotyexnologiya , informatika. Odam ular bilan nafaqat ishlab chiqarishda, balki kunlik turmush tarzida muloqatda bo`ladi: oziq-ovqati, dori darmoni biotyexnalogik jarayonda tayyorlanadi, uyi mikrovol`noviy pyech, tyelyevizor, komp`yutor bilan to`la, tyelyefon, mashina boshqariluvi o`ta zamonaviy va h.k. YAngi, eng zamonaviy tyexnologiyalar.
   
2. 
   Fanning ahamiyati nihoyatda yuqori ko`tariladi. Ilmiy, tyexnikaviy inqiloblar bo`ladi.
   
3. 
   Madaniy yuksalish. San`atga intilish. YUksak madaniyat uchun butun moddiy tyexnika bazasi yaratiladi. Zamonaviy tyexnika bilan ta`minlanadi.
   
4. 
   Ta`lim tizimi tubdan-shaklan, mazmunan, usullari jihatidan o`zgaradi. Insonning o`z shaxsiy hislatlari, ixtirolarini imkoniyatlarini ishga solishiga to`liq sharoit yetiladi. Uzluksiz ta`lim olish tizimi yaratiladi. Inson o`z bilimini yangilab, tinmay oshirib boradi. Frantsiya, SHvyetsiya, A Q SH, YAponiya, Gyermaniyada ana ta`lim tizimi elyemyentlari yo`lga qo`yilgan. Ta`lim islohatlari kyeskin amalga oshiriladi.
   
5. 
   Ahloq – odobning yangi elyemyentlari yuzaga kyeladi. Jamiyatning har bir a`zosi mustaqil va o`ziga hos turmush tarzini yaratadi.O`z hatti harakatini o`zligicha boshqarish huquqi yaratiladi.
   
6. 
   O`z dunyoqarashi, diniy etiqodi erkinligi. Xullas, shaxsga erkin hayot, to`liq shaxsiy fazilatlari, iqtidoriga imkon byeruvchi jamiyat.
   

Jamiyatda ishlab chiqaruvchi yuksak tyexnologiya, mahsulotlar tyejamkorligi, raqobatbardorlik ro`y byeradi. AQSH, Rossiya, Buyuk Britaniya va Fratsiyaning harbiylashgan og`ir sanoatga asoslangan ishlab chiqarishi mavjud. Ayni kunda o`z tyexnologiyasi foydaliligi, natijaliligi bilan YAponiya, Janubiy Koryeya, Singapur, Tayvan kabi mamlakatlar ishlab chiqarishi ulardan o`zib kyetmoqda.
Postindustrial sivilizatsiyada iqtisodning ko`pukladliligi saqlanib qoladi, jamiyat iqtisodiy tuzilmasida esa tub o`zgarishlar sodir bo`ladi . Kichik tadbirkorlik o`sadi, gigant sanoat mavqyeyi pasayadi, Davlat syektori salmog`i kyeskin kamayadi. Erkin raqobat. Iqtisodning bozorga moslashmagan yo`nalishlari – fundamyental fanlar, ta`lim, madaniyat, sog`liqni saqlash tizimlarini esa davlat tartibga solib, boshqarib turadi. Ijtimoiy va milliy munosabatlarda yangi an`analar sodir bo`ladi. Ijtimoiy munosabatlarda postindustrial sivilizatsiyaning rivojlangan davrida turli sotsial guruhlar o`rtasida kyeskinlik yumshaydi, ular jamiyat oldida turgan umum maqsadlar atrofida joylashadilar. 20 asr oxirida milliy xususiyatlar kuchayib etnik guruhlar orasida mojorolar kuchayadi. Kyelgusida milliy madaniyat o`ziga hosligi nufuzi pasayadi, ammo yo`qolib kyetmaydi. Millatlar o`zaro yaqinlashuvi aralashib bir hududda yashashi sodir bo`ladi. Masalan: SHvyetsariyada. Joylarda kuchli huquqiy davlat boshqariluvi saqlanib qoladi. Dyemokratik tamoyillar faoliyat ko`rsatadi. Mahalliy o`z o`zini boshqarish bo`ladi. Bu esa aholi milliy an`analari saqlanishida ahamiyatlidir. Bu sivilizatsiyada jahon hamjamiyati dinamikasining yangi tyendyentsiyalari yuzaga kyeladi. Davlatlararo chyeklanishlar olib tashlanadi, lyekin davlat chyegaralari saqlanib qoladi. Tyeng huquqli davlatlarning ko`ngilli ittifoqlari yuzaga kyeladi. Davlatlararo xalqaro tashkilotlarning nufuzi oshadi – BMT, Xalqaro Sud va h.k.
Millatlar o`rtasidagi kyelishmovchiliklari ( Livan, Bosniya, Zakavkaz`ye, Afg`oniston) vaqt o`tishi bilan tyeng bitimlar asosida yechimini topadi. Post industrial jamiyatda bu kabi baxsli masalalarni foydali tomon yechimini byeruvchi myexanizm ishlab chiqiladi.