10-sinf test topshiriqlari

26-§ GEN MUHANDISLIGI TADQIQOT OBYEKTLARI VA RIVOJLANISH TARIXI
27-§. Hujayraning genetik elementlari
28-§. Hujayra irsiyatining o'zgarishiga olib keladigan jarayonlar
29-§. Gen muhandisligida qo'llaniladigan fermentlar
30-§. Rekombinant DNK olish
31-§. Gen muhandisligiga asoslanib o'simlik irsiyatini o'zgartirish
32-§. Hujayra muhandisligi asosida hayvonlar irsiyatini o'zgartirish. Gibridoma
33-§. Gen va hujayra muhandisligiga asoslangan biotexnologiya
34-§. O'zbekistonda gen muhandisligi va biotexnologiya fani yutuqlari

1. Gen injeneriyasi fanining maqsadi qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan ?

A) Irsiyatning moddiy asoslari – xromosomalar, genlar DNK va RNK molekulalarining strukturasi va funksiyasini tekshirish
B) Genlarning ichki tuzilishini va xromosomada tutgan o`rnini ehtiyojga mos ravishda o`zgartirib, ularning faoliyatini idora etish
C) Odamlarda turli irsiy kasalliklarning paydo bo`lishini o`rganish, ularning oldini olish va davolashning samarali metodlarini yaratish
D) Organizmlar belgi va xususiyatlarining kelgusi avlodlarga berilishi va rivojlanish qonuniyatlarini o`rganish
2. Bir molekula oqsilning biologik sinteziga javobgar bo‘lgan, DNK zanjiridagi nukleotidlar qatori …. deb ataladi.
A) gen B) genlarmajmuasi
C) petdid zanjir D) nuqtali mutatsiya
3. DNKning qo‘sh zanjir ekanligi, DNKning ma’lum
qismini kesuvchi restriktaza fermenti, genetik kod va uning oqsilni sintez qilishdagi ahamiyati o‘rganilishi, laboratoriya sharoitida gen sintez qilinishi qaysi yillarda amalga oshirilgan?
A) 1950-1970-yillarda B) 1970-1990-yillarda
C) 1950-1960-yillarda D) 1960-1970-yillarda
4. DNKni klonlash texnologiyasi, somatik hujayralarni
gibridlash yo‘li bilan monoklonal antitanani ishlab chiqaruvchi gibridoma yaratilgan, rekombinant bakteriyalar yordamida birinchi marotaba somatostatin
gormoni olingan, transgen o‘simlik yaratilishi qaysi yillarda amalga oshirilgan?
A) 1950-1970-yillarda B) 1970-1990-yillarda
C) 1950-1960-yillarda D) 1960-1970-yillarda
5. Ko‘chib yuruvchi elementlarni aniqlagan AQSH olimasi В. M ak Klintok qaysi yilada Nobel mukofotiga sazovar bo’lgan?
A) 1940-yil B) 1984-yil
C) 1960-yil D) 1965-yil
6. Ko‘chib yuruvchi elementlarning necha xil tipi mavjud?
A) 3 B) 2 C) 5 D) 4
7. Ko‘chib yuruvchi elementlarni ta’riflariga mos ravishda joylashtiring.
1. transpozonlar -
2. Retrotranspozonlar –
3. Retropozonlar -
a) bo‘lib, ular DNK ning bir joydan ajralib chiqib, ikkinchi joyiga borib o‘rnashadi.
b) DNK ning bir bo‘lagi bo‘lib, ular tuzilishi jihatidan
RNK-tutuvchi viruslami eslatadi.
c) ko‘chish mexanizmi bo‘yicha retrotranspozonlarga
o‘xshaydi, ya’ni ularni nusxalari sintezlanib, boshqa joyga ko‘chadi.
A) a-1; b-3; c-2; B) a-1; b-1; c-3;
C) a-1; b-2; c-3; D) a-2; b-3; c-1;
8. 0‘simliklar genomining qariyb necha foizi transpozon, retrotranspozon va retropozonlardan tashkil topgan.
A) 50 B) 20 C) 30 D) 40
9. Rekombinantlar hosil bo‘lishining necha xil usuli mavjud?
A) 3 B) 2 C) 5 D) 4
10. Amerika olimlari Lederberg va Tatum qachon bakteriyalarda jinsiy jarayonlar sodir bo‘lishini aniqladilar.
A) 1940-yil B) 1946-yil
C) 1984-yil D) 1965-yil
11. Ikkita bakteriya ingichka ko‘prikcha bilan bog‘lanadi va shu ko‘prikcha orqali bir hujayra (donor)dan boshqasi (retsipiyent)ga DNKning bir ipi o‘tadi.
Ushbu ta’rif Rekombinantlar hosil bo‘lishining qaysi usuliga talluqli?
A) transformatsiya B) transduksiya C) konyugatsiya D)translatsiya
12. Barcha fermentlarni shartli ravishda nechta guruhlarga ajratish mumkin?
A) 3 B) 2 C) 5 D) 4
13. 1958-yilda Korenberg va uning hamkorlari tomonidan Esherichia coli (ichak tayoqchasi bakteriyasi) dan ajratib olingan fermentni toping?
A) DNK polimeraza B) DNK ligaza
C) Restriktaza D) revertaza
14. qaysi ferment yordamida MRNK ning DNK nusxalarini olish mumkin?
A) DNK polimeraza B) DNK ligaza
C) Restriktaza D) revertaza
15. Qo‘shni nukleotidlar orasidagi fosfodiefir
bog‘larini tiklash orqali DNK bo‘laklarini bog‘lash vazifasini bajaruvchi ferment …………. deb ataladi.
A) DNK polimeraza B) DNK ligaza
C) Restriktaza D) revertaza
16. Qo‘sh zanjir DNK molekulasini «yopishqoq» uchlar hosil qilib kesuvchi restriktazalar (I), «to‘mtoq» uchlar hosil qilib kesuvchi restriktazalar (II) ni aniqlang.
A) I- EcoR I, II- Нра I
B) I- EcoR I, II- Bam H I
C) I- Bam HI, II- Нра I
D) A va B
17. Gen muhandisligiga bag‘ishlangan tadqiqotlar 0‘zbekistonda kim tomonidan boshlangan.
A) 1980-yil O.S. Sodiqov
B) 1992-yil I. A. Karimov
C) 1995-yiI. Abdurahmonov
D) 1992-yil R. S. Muhamedov
18. O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasida tashkil qilingan gen muhandisligi va biotexnologiyasi laboratoriyasiga Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov qachon tashrif buyurgan?
A) 1980-yil B) 1982-yil C) 1995-yil D) 1992-yil
19. Monoklonal antitana nima uchun ishlatiladi ?
a) splenotsitlar va mieloma-rak hujayralardan iborat gibridoma hosil qilish uchun
b) gibridoma hujayralardan pronukleus yaratish va zigotaga kirish uchun
c) xastaliklarni o`ta aniq tashxis qilish uchun
d) poliklonal antitana hosil qilish uchun
20. Plazmid tarkibidagi t–DNK bo`lagi o’simliklarda qanday o`zgarishlarga olib keladi ?
a) o`simlik tanasida shish hosil qiladi
b) o`simlik tanasidagi shishni yo`qotadi
c) hayvon tanasida shish hosil qiladi
d) hayvon tanasida shishni yo`qatadi
21. Retrotranspozonlar tuzilishiga ko`ra nimaga o`xshaydi
a) poligenga b) onkogenga
c) DNK ga d) RNKga
22. Transpozaza fermenti DNKmolekulasiga qanday ta’sir ko`rsatadi ?
a) DNK molekulasini yopishqoq uchlar hosil qilib kesadi
b) DNK molekulasining nukleotidlar izchilligini buzadi
va DNKni reduplikasiya qiladi
c) DNK bo`laklarining ligaza fermenti ta’sirida kimyoviy bog`lar orqali bog`lanishini tezlashtiradi
d) faglar DNKsini bakterya DNKsi bilan biriktiradi
23. Ikki molekulani bir – biriga bog`lovchi ferment qanday ataladi ?
a) oksidoreduktazalar b) liazalar
c) ligazalar d) izomerazalar
24. R–shtammning S–shtammga transformatsiya bo`lishida qanday modda ishtrok etadi ?
a) oqsil b) iRNK
c) DNK va RNK d) DNK
25. Transformatsiya natijasida nima o`zgaradi ?
a) timidinkinaza fermentining miqdori va sifati
b) hujayra irsiyati
c) organizm kariotipi
d) xromosomalarning gaploid to`plami
26.Transpozonlar ….
a) qo’shimcha xromasomalar
b) avtonom plazmidlar
c) ko’chib yuruvchi genetik elementlar
d) avtonom plazmidlar
27. Qaysi plasmid mustaqqil holda nasldan-naslga o’tadi?
a) avtonom b) transmissibl
c) restriktazalar d) endonukleazalar
28. Antibiotiklarni parchalovchi genlar bir plazmiddan ikkinchisiga nima orqali o’tadi?
a) tronspozonlar b) endonukleazalar
c) restriktazalar d) kallus to’qima
29. Restriktazalar …. molekulalarni mayda bo’laklarga bo’luvchi fermentdir.
a) oqsil b) DNK c) RNK d) yog’larni
30. Transformatsiya-……
a) ona hujayrani ketma-ket bo’linishidan hosil bo’lgan koloniya
b) qizdirish yo’li bilan bijg’ishdan halos bo’lish
c) bir organizm irsiy molekulasini ikkinchi organizm molekulasi bilan birikishi
d) DNK molekulasini profagdan holatdan ajralib chiqishi
31. Lizis bu …
a) fag bilan zararlangan bakteriya koloniyasining yo’qolishidir
b) fag bilan zararlangan ba’zi bakteriyalarning ofatdan qutilishi
c) bakteriya avlodi koloniyasini vujudga kelishi
d) DNK bo’lagining xromasoma bilan birikishi
32. “Tikuvchi” fermentni aniqlang.
a) restriktaza b) polimeraza
c) ligaza d) integraza
33. Qanday yo’l bilan ichak tayoqchasi bakteriyasida insulin sintezi amalga oshiriladi?
a) genotipiga insulin geni kiritish orqali
b) xromasomasini o’zgartirish bilan
c) insulin gormoni sitezini nazorat qiluvchi gen ta’sirida
d) insulin gormoniga ichak tayoqchasi bakteriyasining genlarini kiritish bilan
34. Maxsus tuzilishga ega bo’lgan DNK bo’lagining xromasoma bilan birikishi va undan ajralish jarayonida o’zi bilan birga genni ko’chirib chiqish jarayoni nima deb ataladi?
a) transformatsiya b) transduksiya
c) lizogen reaksiya d) ekssiziya
35. Plazmidlar tarkibi asosan qanday genlardan iborat?
a) oqsilni parchalovchi va sintez qiluvchi
b) organizmni o’stiruvchi gormonlarni sintezlovchi
c) zaharli moddalarni to’plovchi fermentlarni sintezlovchi
d) zaharli toksinlarni parchalovchi fermentni sintezlovchi
36. Plazmidlar ikki xil bo’ladi. Bular qaysilar?
a) hujayralardagi qo’shimcha xromasomalar va rekombinatsiya bo’la oladigan
b) DNK izchilligini kesib, rekombinatsiya bo’la oladigan va avtonom holda replikatsiyalanuvchi
c) asosiy xromosoma bilan birikuvchi va transpozonlar bilan birikkan holda ko’chib o’tuvchi
d) asosan antibiotik sintez qiladigan, DNK molekulasini mayda bo’laklarga bo’luvchi fermentni sintez qiladigan.
37. Qaysi plazmid asosiy xromosomaga birika olmayd?
a) transmissibl
b) avtonom
c) restiriksion
d) transpozon
38. Hujayra darajasidagi genetik injeneriya qanday amalga oshiriladi?
a) ikki hujayrani qo’shish bilan
b) hujayra yadrosiga qo’shimcha xromosomalar kiritish
c) transgen hujayradan sun’iy sharoitda yetuk o`simlik o`stirish orqali
d) vektor konstruksiyani hujayraga kiritish va transgen hujayra olish orqali
39. Gen darajasidagi genetik injeneriya qanday bosqichlarda amalga oshiriladi ?
a) ahamyatga ega bo`lgan gen funksiyasi orqali qidirib topiladi, ajiratib olinadi va tizilishi o`rganiladi
b) ajratib olingan gen xromosoma DNKsi bilan rekombinatsiyalanuvchi biror fag geni bilan biriktirilib, vektor konstruksiyasi yaratiladi
c) vektor konstruksiya hujayraga kiritiladi va transgen hujayra olinadi. d) yuqoridagilarni barchasi
40. Restriktazalar deb nimaga aytiladi?
a) DNK molekulasining qo’sh spiralini hosil qilishda ishtirok etuvchi fermentlarga
b) asosiy xromosomadan bir necha barobar kichik bo’lgan DNK halqasiga
c) DNK molekulasini mayda bo’laklarga bo’luvchi fermentlarga
d) bir plazmiddan ikkinchisiga transpozon bilan birikib o’tadigan gen
41. Amerkalik olimlar Boyer va Koenlar tomonidan biotexnologiyaga oid qanday ishlar amalga oshirilgan?
a) tuban eukaroit hujayralarda asosiy xromosomadan tashqari qo’shimcha xromasomalar borligini isbotlashgan
b) ko’chib yuruvchi genetik elementlarni kashf etishgan
c) bir organizm irsiy bo’lagini bashqa organizm irsiy molekulasiga birikishini aniqlashgan
d) sun’iy sharoitda rekombinat DNK olish va genlarni klonlashni kashf etgan
42. Kallus to’qima deb nimaga aytiladi?
a) tronsformatsiya qilingan o’simlik hujayrasining bo’linishi natijasida ma’lum bir programma asosida rivojlanmaydigan hujayralar to’plami
b) tronsformatsiya qilingan o’simlik hujayrasining bir tekis bo’linadigan hujayralar to’plami
c) transformatsiya qilingan o’simlik hujayrasidan trasgen o’simlik olish
d) o’simlik embrionini hosil qiladigan hujayralar to’plami
43. Zamburug’larning zaharli toksinlarga chidamliligini nima ta’minlaydi?
a) plazmidlar b) transpozonlar
c) klonlar d) endonukleazalar
44. Yuksak hayvonlar klonlarini yaratish biotexnologiyasini qaysi olim nechanchi yili ishlab chiqan ?
a) C. Kanash 1965 b) Griffit 1960
c) Lvov 1970 d) J. Gyordon 1977
45. Avtonom plazmidlarga xos xususiyatni aniqlang?
1 asosiy xromosomga birikadi 2 asosiy xromosomaga birika olmaydi 3 o`z – o`zini replikatsiya qiladi 4 o`z – o`zini replikatsiya qilolmaydi 5 nasldan nasilga o`tadi
a) 1.4 b) 2.3 c) 2.5 d) 4.5
47. Bakteriya va tuban eukariot hujayralardagi qo’shimcha xromosomalar nima deb ataladi?
a) klonlar b) transpozonlar
c) plazmidlar d) restriktazalar
48. Getrolitik DNK bo’lagini plazmid tarkibiga klonlashda rekombinat plasmidli hujayra plazmidsiz bakteriyadan qaysi xususiyatiga qarab olinadi?
a) antibiotikka chidamliligiga ko’ra
b) molekulalarini og’irligi
c) gen kovaklardan o’tishi
d) suvda erishi
49. Antitana sintezlovchi limfosit hujayrasi bilan cheksiz bo’linuvchi rak hujayrasini bir-birga qo’shish natijasida olingan hujayra nima deyiladi?
a) kallus to’qima
b) gibridoma
c) genlarni klonlash
d) vector konstruksiya
50. Qaysi usuldan foydalanib gibridoma hujayrasini olish biotexnologiyasi yaratildi?
a) gen injineriyasi
b) hujayra injineriyasi
c) xromosoma injineriyasi
d) DNK tuzilishini o’rganish
51.Bakteriyani klonlash usulini kashf etgan olimni toping.
a) L.Paster b) Lvov c) Griffit d) Arrenus
52. Gen injineriyasi yo’li bilan plazmid tarkibiga DNK bo’lagi kiritiladi. Bu usul bilan nima hosil qilinadi?
a) shtamm b) kallus to’qima
c) vektor konstruksiya d) rekombinat plazmida
53. R – Shtammning transformatsiyalanishida
S – Shtammning DNK molekulasi qatnashishini qaysi olim va qachon isbot qilgan ?
a) Lvov 1953 yil b) Georgiev 1953 yil
c) Eyveri 1944 yil d) Mok Kinton 1950 yil
54. Qaysi moslama yordamida DNK bo`laklari katta – kichikligiga qarab ajiratiladi, va bo`yaladi.
a) vekor konstruksiya b) elektroforez
c) elektromagnit maydoni d) kallus to’qima
55.Asos hujayralarini kim va qachon aniqlagan?
a) 1997-yil Roslin b) 2000-yil Feld
c) 1998-yil Tomson d) 1977-yil Gyordon
56.”Asos” hujayralarni A vitaminli muhitda o’stirishdan qanday to’qimalar sintezlash mumkin?
a) kallus to’qima b) nerv to’qimasi
c) mushak to’qimasi d) biriktiruvchi to’qima
57.Gen daktiloskopiya usuli-bu….
a) genning DNK izchilligi va genlar spektriga asosan noma’lum shaxsni aniqlash
b) genning RNK izchilligi va genlar spektriga asosan ixtisoslashgan hujayralarni aniqlash
c) genning DNK izchilligi va genlar spektriga asosan ixtisoslashgan hujayralarni aniqlash
d) genning DNK izchilligi va genlar spektriga asosan patologik genlarni aniqlash.
58. Pnevmokokning SvaR shtamlaridagi ,,S’’va,,R’’ harflari nimani ko’rsatadi?
a) pnevmokokkning patogen yoki nopatogenligini
b) pnevmokokk hujayra qobig’i sirtining holatini
c) transformatsiyalanganligini
d) aktivligini
59. Qaysi molekula asosiy xromosomadan ajralgan holda ham mustaqil halqa molekula sifatida faoliyat yurita oladi?
a) transpozon
b) retrotranspozon
c) transmissibl plazmid
d) avtonom plazmid
60. Vektor konstruksiya kiritishdan hosil bo’lgan rekombinant agrobakterium ma’lum muddat...bilan o’stirilganda vektor o’simlik genomiga rekombinatsiyalanadi.
a) о’simlik hujayrasi b) o’simlik yadrosi
c) o’simlik protoplazmasi d) o’simlik qobig’i
61. Retrotranspozon-bu mRNK vositasida o’z nusxasini sintezlab, genomning boshqa joyiga ko’chiradigan virussimon ... molekulasi
a) DNK b) RNK
c) oqsil d) nukleoproteid
62. Profagning bakteriya genomidan chiqib ketish jarayoni nima deb ataladi?
a) induksiya b) ekssiziya
c) litik reaksiya d) lizogen reaksiya
63. Quyidagi kashfiyotlarning qaysi biri gen injinerligi fanining paydo bo’lishiga sabab bo’ldi?
1.DNKni spetsifik bo’laklarga bo’luvchi enzimlarning kashf etilishi
2.DNK nukleotidlarining spetsifik ketma ketligini aniqlash
3. elektroforez uskunasining kashf etilishi
4. DNK bo’laklarini ulovchi enzimlarning ochilishi
a) 1.2.3 b) 1.2.4 c) 1.3.4 d) 1.2.3.4
64. Rizosfera bakteriyasiga qaysi bakteriyadan genlar oilasini ko’chirib o’tkazilgan?
a) T-DNK b) E.coli
c) Nitrifikator d) Psevdomonas
65. Kim rizosfera genomiga psevdomonas bakteriyasining genlarini ko’chirib otkazgan?
a) R.S Muhamedov b) Z. Bo’riyev
c) Sh.S.Azimova d) O.G. Odilova
66. Adliya vazirligining sud med-eskspertiza bo’limi ,,Geninmar’’ bilan hamkorlikda qaysi usulni tadbiq etishdi?
a) polidaktiliya b) braxidaktiskopiya
c) daktiloskopiya d) dermatoglifika
67. AQSh qishloq xo’jaligi va mexanika universiteti biotexnologiya markazi bilan hamkorlikda qanday genlar ajratib olingan?
a) poliedr virusi genlari
b) rizosfera bakteriyasi genlari
c) bug’doyning gullashini boshqaradigan
d) g’ozaning gullashini boshqaradigan
68. F. Grifit tajribalaridan olingan natijalarni qaysi olim tushuntirib bergan ?
a) J. Tomson b) J. Gyordan
c) F. Grifit d) O. Eyveri
69. J. Hamidov qanday transgen formani yaratdi ?
a) tuproqni gerbitsid va pestitsidlardan tozalovchi bakteriyalar
b) bug`doy va g`o`zani gerbitsidga chidamli navlarini
c) tuproqdagi simobni o`zlashtradigan o`simlik
d) tez o`suvchi va yirik transgen quyon
70. Rekombinat DNK olish va genlarni klonlash biotexnologiyasini ilk bor qaysi olim amalga oshirgan?
a) J.Gyordon c) Keller
b) Roslin f) Milshteyner
c) J.Tomson j) Boyer
d) I.Abdukarimov k) Koen
a) c,d b) a,b c) j,k d) e,f
71. Transpozon tarkibidagi gen tomonidan kodlangan DNK malekulasini “yopishqoq” uchlar hosil qilib kesuvchi fermentni aniqlang.
a) transpozaza b) endonukleaza
c) ligaza d) resrtriktaza
72. Transformatsiya jarayonini kashf etgan olimni aniqlang
a) J. Gyordon b) J. Tomson
c) O. Eyveri d) F. Grifit
73. DNK bo’lagini klonlashda vektor sifatida nimadan foydalanish mumkin?
a) virusning DNK molekulasidan b) traspozondan
c) plazmidlardan d) endonukleazadan e) gormonlardan
a) c,d,e b) a,b,c c) b,c,e d) a,b,d
74. Bakteriya hujayrasiga ma’lum genlarni kiritish usuli nima deb ataladi?
a) gen muhandisligi b) xromosoma muhandisligi
c) hujayra muhandisligi d) genom muhandisligi
75. ... o`rtacha 3-10 dona genlardan iborat bo`lib, ularning 2 xili farqlanadi.
a) restriktazalar b) transpozonlar
c) antigenlar d) plazmidlar
76. Sun’iy sharoitda tez ko`payadigan va antitana sintezlovchi duragay hujayrani yaratgan olimlarni aniqlang.
a) J. Gyordon b) Roslin c) J. Tomson d) I. Abdukarimov
e) Keler f) Milshteyn j) Boyer k) Koen
a) c, d b) e, f c) a, b d) j, k
77. Transmitsibl va avtonom plazmidlarining o’xshashligini aniqlang.
1.DNK molekulasi halqasimon
2.qiz hujayralariga tasodifiy taqsimlanadi.
3.3-10 ta geni bor
4.asosiy xromosomaga birika oladi
5.antibiotikka chidamli geni bor
6.antibiotikni parchlovchi genlar 1-plazmadan 2-siga transpozon orqali o’tadi
a) 1,2,3,5,6 b) 1,3,4,5,6
c) 1,2,3,4,6 d) 1,3,5,6
78. Kesib olingan DNK bo’laklari ligaza fermenti yordamida bir-biriga qanday bog’lar yordamida ulanadi?
a) kovalent b) dipol c) vodorod d) disulfide
79. Zaxarli toksinni parchalovchi fermentni kodlovchi gen nima tarkibida uchraydi?
a) tranpozon b) gibridoma c) endonukleaza d) plasmid
80.Restriktazalar deb nimaga aytiladi?
A) transpazon markazidagi genga
B) DNK bo’laklarini bir –biriga biriktiruvchi fermentlarga
C) replikatsiyani amalga oshiruvchi fermentlarga
D) DNKni bo’laklarga bo’luvchi fermentlarga
81. Tuproqda yashaydigon prokariotni ko’rsating.
A) agrobacterium B) E.coli
C) bakteriofag D) BamHI
82. Bakteriofaglar bilan davolanadigan kasalliklarni aniqlang.,
1) o’lat; 2) vabo; 3) ensefalit; 4) qizamiq; 5) qutirish; 6) ichburug’
A) 1,2,3 B) 1,2,6 C) 4,5,6 D) 3,5,6
83. Djoshua va Ester Lederbergi bakteriyalarda spontan mutatsiya borligini isbotlashda qaysi usulni qo’llashgan?
A) yo’naltirilgan mutatsiya
B) bakteriya koloniyalarini replikatsiyalash
C) elektroforez
D) sun’iy mutagenez
84. Qaysi moddalarning tarkibida DNK mavjud?
1) Eco R1, 2) RSS 101 , 3) Bam H1 , 4) Hae III , 5) Ti , 6) pBR-322 , 7) E.coli
a) 2,4,5,7 b) 1,3,4,6 c) 3,5,6,7 d) 2,5,6,7
85. Hujayraning bo’linishidan hosil bo’lgan, deyarli ixtisoslashmagan hujayralar massasi nima?
A) meristema to’qima
B) kallus to’qima
C) pronukleous
D) protoplast
85. iRNK matritsa vositasida o’z nusxasini sintezlab, genomning boshqa joyiga ko’chib o’tadigan virussimon DNK molekulasi nima?
A) avtonom plasmid
B) retrotranspozon
C) transmissibl plasmid
D) vector konstruksiya
86. Pseudomanas bakteriyasidan rizosfera bakteriyasiga qanday gen guruhi o’tkazilgan?
A) organikmoddanisintezini oshiruvchi
B) o’simliklarning hosildorligini oshiruvchi
C) tuproqda to’planib qolgan pestitsid qoldiqlarini zararsizlantiruvchi
87. Tuort va D’Erell 1915 yili … isbotladilar.
A) bakteriyalar genlarining boshqa genlarga ko’chib o’tishi va ulardan ajralib chiqib ketish jarayonini
B) DNK molekulasining mayda bo’lakarga bo’linishini va ularning maxsus fermentlar yordamida biriktirish mumkinligini tajribada
C) faglarning zararlangan bakteriyalar ichida o’z-o’zidan ko’payib, ularni o’ldirishi
D) bakteriyalarda genlar mutatsiyasining o’z-o’zidan sodir bo’lishini bakteriya koloniyalaridan nusxz ko’chirish usulini qo’llash vositasida
88. Quyidagilardan qaysilari yot genetic material sifatida hujayraga kiradi (a), qaysilari yot genetic materialni parchalab tashlashi (b) mumkin?
1) Eco RI; 2) RSS 101; 3) Bam HI; 4) Hae III; 5) Ti; 6) pBR-322; 7) E.coli
a) a-2,4,6; b- 2,4,6 b) a-1,3,5; b- 2,4,6
c) a-2,5,7; b- 3,4,6 d) a-2,5,6; b- 1,3,4
89. Quyida berilganlar orasidan endonukleazalarni (a) va plazmidalarni (b) aniqlang.
1) RSS-101; 2) Bam HI; 3) T-DNK; 4) pBR-322; 5) Hae III; 6)Ti; 7) Esherixa coli; 8) EcoRI
A) a-2,5,8; b-4,1,6 B) a-1,6,3; b-5,2,7
C) a-2,3,7,8; b-4,5,6 D) a-8,1,2,4; b-3,5,6,7
90. Ti-plazmidga ega bo`lgan bakteriyani ko`rsating.
A) psevdomonas B) rizosfera
C) agrobakterium D) salmonella
91. Lui Paster bakteriyalarning qaysi xususiyatlarini ko`rsatib berdi?
1) xilma-xilligi; 2) ularning irsiyati mavjudligi; 3) prokariot hujayra ekanligi; 4) xususiyatlarini irsiyatga bog`liqligini; 5) bakteriyalarni klonlash; 6) kon`yugatsiya; 7) xromosoma tuzilishi
A) 3,4,5,6,7 B) 1,2,3,4,7
C) 1,2,4 D) 2,3,4,5
92. Gepatit B xastaligining oldini olish uchun vaksina yaratgan olim(a)-…
A) Sh. Azimova B) R. Muhamedov
C) O. Odilova D) S. Jatayev
93. Quyidagi belgilarning qaysilari modifikator genlar uchun xos bo’ladi?
1) belgiga bevosita ta’sir ko’rsatadi; 2) belgiga ta’sir etuvchi gen faoliyatini kuchaytiradi;3) belgiga ta’sir etuvchi gen faoliyatini susaytiradi; 4) qoramollarda qora va oq yungining har xil miqdorda irsiylanishini ta’minlaydi; 5) qoramollarda bir xil qora yungli bo’lishini ta’minlaydi; 6) buzoqlar oq yungli bo’lib tug’iladi
a) 1,5,6 b) 2,3,4 c) 2,3,5 d) 1,4,6
94. Qaysi moddalarning tarkibida aminokislotalar mavjud?
1) Eco R1 2) RSS 101 3) Bam H1 4) Hae III 5) Ti 6) pBR-322 7) E.coli
a) 2,5,6 b) 1,3,4 c) 3,5,6,7 d) 1,4,6
95. Genlar terapiyasi nima maqsadda amalga oshiriladi?
1) 1 ta sog’lom hujayrani sun’iy ozuqa muhitida o’stirish 2) irsiy kasal odam hujayrasiga funksional gen kiritish
3) asos hujayralarni sun’iy muhitda o’stirib, har qanday to’qima hosil qilish 4) irsiy kasalliklarni davolash
a) 2,4 ; b) 1,2 c)3,4 d) 1,3
96. Hayotning hujayrasiz shakllarini aniqlang.
1) tamaki mozaikasi 2) ensefalit qo’zg’atuvchisi 3) qizilchaning qo’zg’atuvchisi 4) vaboning qo’zg’atuvchisi 5) kuydirgining qo’zg’atuvchisi 6) gommoz qo’zg’atuvchisi 7) bakteriofag 8) plazmida 9) rizosfera
a) 1,3,4,5 b) 2,3,7 c) 1,2,6,7 d) 2,3,8,9
97. Genlari to’xtovsiz ishlab turadigan organizmlarni aniqlang.
1) pseudomonas; 2) xrokokk; 3) agrobakterium; 4) nitella; 5) ulva; 6) laminariya; 7) rizosfera; 8) nostok; 9) chirituvchi bakteriyalar; 10) achituvchi bakteriyalar; 11) tugunak bakteriyalar
a) 3,4,5,9,10 b) 1,3,9,10,11
c) 2,4,5,6,8 d) 1,3,4,6,8,9
98. Faglarning litik hayot tarsi ketma-ketligini belgilang.
1) fag bakteriyaga DNK kiritadi; 2) bakteriyada fag DNK si replikatsiyalanadi; 3) fag xromasomasi bakteriya xromasomasiga rekombinatsiyalanadi; 4) fag xromasomasi profag xolatga o’tadi; 5) fag xromasomasi oqsil qobiq sintezlaydi; 6) bakteriyadan fag xromasomasi ajralib chiqadi; 7) fag bakteriya hujayrasini yorib tashqariga chiqadi
a) 1,4,5,6 b) 1,3,4,6 c) 1,2,5,7 d) 2,3,5,7
99.O’simlik tanasida shish hosil qiluvchi genom bo’lagini belgilang.
a) T-RNK b) T-DNK c) I-RNK d) pBR-322
V BOB. HAYOTNING TUR VA POPULATSIYA DARAJASIDAGI UMUMBIOLOGIK QONUNIYATLAR

35-§ HAYOTNING TUR VA POPULATSIYA DARAJASI.

TUR TUSHUNCHASI. TUR M EZONLARI

1. «Tur» atamasini sistematik birlik sifatida fanga birinchi marta kim olib kirgan?

A) K. Linney B) Ch. Darvin
C) J. B. Lamark D) Djon Rey
2. Tur haqidagi olimlarning fikrlarini mos ravishda aniqlang.
1) K. Linney 2) Ch. Darvin 3) J. B. Lamark
a) tabiatda turlar paydo bo‘ladi, yo‘qoladi, o‘zgaradi, bir tur yangi turning paydo bo‘lishiga asos bo‘ladi;
b) turning realligini tan olmagan holda tabiatda faqat individlar mavjud deb hisoblagan;
d) tabiatda turning real mavjudligini tan olgan, lekin tur o‘zgarmas deb hisoblagan.
A) a-3; b-2; c-1
B) a-2; b-3; c-1
C) a-1; b-2; c-3
D) a-3; b-1; c-2
3. 2 tadan qiyofadosh turga ega bo’lgan hayvonlarni aniqlang?
A) drozofila, bezgak chivini, qora kalamush B) drozofilla, chivin, kulrang kalamush
C) pashsha, drozofilla, qora kalamush
D) qushlar, sutemizuvchilar
4. Tovushqon va kanareyka turlarining o’zaro chatishib nasl berishi nimani isbotlaydi?
A) turlararo bepushtlik mavjudligini
B) fiziologik mezon turlarni farqlashda yetarli emasligini
C) har xil tur vakillarni erkin chatishmasligini
D) tur mezonlarining tabiatda mavjud emasligini
5. Organizmlarni qaysi turga kirishini aniqlashda ularning qaysi molekulalari muhim hisoblanadi?
A) peptidlar B) uglevodlar C) oqsillar D) nuklein kislotalar
6. Lazarevka qaysi turkumga mansub?
A) qushlar B) chumchuqsimonlar C) yirtqichlar D) kaptarsimonlar
7. Nima uchun genetik mezon nisbiy sanaladi?
A) tur ichida xromasomalar soni farq qilishi mumkin
B) tur ichida xromosomalr tuzulishi farq qilishi mumkin
C) har xil turlarda xromosomalar soni teng bo’lishi mumkin
D) barchasi
8. Karamdagi xromosomalarning birikish guruhi va turpdagi xromosomalarning gaploid soni nechaga teng ekanini ko’rsating?
A) 18 va 18 B) 18 va 9
C) 9 va 18 D) 9 va 9
11. Hozirgi davrda yangi turlar paydo bo'lishining qanday yo'nalishlari e'tirof etiladi?
1.filetik, 2.allopatrik, 3.simpatrik, 4.duragaylash, 5.divergensiya, 6.poliploidiya
A) 1,2,3,4,6 B)1,4,5 C) 2,3,6 D) barchasi
12. Allopatrik yo'nalish yoki geografik alohidalanish bilan turning paydo bo'lishi tur tarqalgan arealning qaysi qimida ko’proq ro’y beradi?
A) markaziy qismida B) o’rta va chetki qismida
C) chetki qismida D) o’rta qismida
13. Allopatrik yo’nalishda paydo bo’lgan yangi populyatsiyalarning genofondining mustaqil bo’lishiga va oxir oqibat ularning chatishmasligiga sabab nima?
A) boshqa populyatsiyalar bilan aloqa qilmasligi
B) boshqa populyatsiyalar bilan uzoq muddat aloqada bo’lmasligi
C) yangi mutatsiyalar ro’y berishi
D) B va C
14. To’g’ri javoblarni birlashtiring.
1.Baykal ko’lida mollyuskalar va chuvalchanglarni boshqa joylarda uchramaydigan juda ko’p turlari bor, 2.Baykal ko’li 20 mlrd yil avval boshqa suv havzalaridan ajralib qolgan, 3.soxta kurakburun simpatrik yo’nalishda paydo bo’lgan, 4.baykal ko’lida boshqa joylarda uchramaydigan bo’g’imoyoqlilar vakillari mavjud, 5.soxta kurakburun Amudaryo va Sirdaryoda uchraydi, 6.qadimgi osyotrsimonlar turkumiga qilquyruq kiradi, 7.soxta kurakburunga o’xshash baliqlar hozirda Janubiy Amerikaning Missisipi daryosida uchraydi, 8. Baykal ko’li 20 mln yil avval boshqa suv havzalaridan ajralib qolgan.
A) 1,3,5,6,7,8 B) 2,3,5,7,8 C) 1,4,5,6,8 D) 1,4,5,6,7,8
15. Geografik alohidalanish natijasida qaysi organizmlar yangi turlari paydo bo’lgan?
1.soxta kurakburun, 2.osyotr, 3.g’o’za, 4.mollyuskalar, 5.chuvalchanglar
A) 1,3,4,5 B) 1,2,3,4,5 C) 1,3 D) 1,2,3
16. G’o’za avlodining tarlari qachon alohidalashgan va qayerlarda tarqalgan?
A) bo’r davridan, Amerika, Osiyo B) bo’r davridan, Osiyo,Amerika, Avstraliya,Afrika
C) yura davridan, Amerika, Osiyo, Afrika D) Bo’r davridan, Osiyo,Amerika, Missisipi, Avstraliya,Afrika
17. Qaysi yo’nalishda ajdod turidan ma’lum arealning o’zida yangi tur paydo bo’ladi?
A) allopatrik B) filetik C) geografik D) simpatrik
18.Simpatrik yo’nalishda paydo bo’lgan yangi tur vakillari qaysi xususiyatlari bilan ajdod turidan farq qiladi?
A) urchish muddati, jinsiy jihatdan B) yashash joyi, individlar soni, urchish muddati
C) urchish muddati, yashash joyi, jinsiy jihatdan D) urchish muddati, shaxsiy o’zgaruvchanligi
19. Simpatrik yo’nalishda qaysi hodisalar tufayli yangi turlar paydo bo’ladi?
A) tabiiy tanlanish, mutatsion o’zgaruvchanlik
B) yashash uchun kurash, tabiiy tanlanish
C) tabiiy tanlanish, shaxsiy va guruhli o’zgaruvchanlik
D) mutatsion, shaxsiy va guruhli o’zgaruvchanlik o’zgaruvchanlik
20. 10 ming yil oldin paydo bo’lgan Lanao ko’lida ekologik alohidalanish natijasida bitta baliq turidan va bitta yonsuzar qisqichbaqadan qanchadan turlar kelib chiqqan?
A) 18, 520 B) 250, 18 C) 81, 250 D) 18, 250
21. Bo’lingan hujayralarda xromosomalar soni kam yoki ko’p bo’lishi nimaga bog’liq?
A) hujayra meyoz usulda bo’linayotganda xromasomalarning notekis taqsimlanishi
B) hujayra mitoz usulda bo’linayotganda tashqi muhit omili ta’sirida
C) mutatsion va shaxsiy o’zgaruvchanlik tufayli
D) sun’iy tanlanish tufayli
22. Eski tur xromasomalari soni bir necha karra o’zgargan organizm guruhlarini belgilang.
1. tamaki; 2. skerda; 3. g’o’za; 4. xrizantema; 5. iloq; 6. bug'doy;
A) 1,4,6 B) 2,3,4,5 C) 1,2,3,4 D) 1,2,3,4,5,6
23. Skerda uchun xos xususiyatlarni aniqlang.
1.murakkabguldoshlar oilasiga mansub, 2. 3,4,5 xromasomali turlari uchraydi, 3.achambiti bilan bir oilaga kiradi, 4.5,6,7 xromasomali turlari uchramaydi, 5.poliploid zotlari bor, 6.aneuploidiya yo’nalishida tur paydo bo’lishiga misol bo’ladi
A) 1,2,3,4,5 B) 1,2,5,6 C) 1,2,6 D) 1,2,4,5,6

24. Xromosomalar sonining bitdadan ortishi yoki kamayishi hisobiga kelib chiqqan turlar nima deb ataladi?

A) aniuploid turlar B) poliploid turlar C) allopoliploid turlar D) diploid turlar
25. Iloqda qanday xromosomali turlar bor?
A) 12 dan 34 tagacha B) 12 dan 43 tagacha C) 10 dan 43 tagacha D) 12 dan 44 gacha
26. Poliploid turlarni aniqlang?
1. tamaki; 2. skerda; 3. g’o’za; 4. xrizantema; 5. iloq; 6. bug'doy;
A) 1,4,6 B) 2,3,4,5 C) 1,3,4,6 D) 1,2,3,4,5,6
27. 18 ta xromosomali turlari bor organizmlarni aniqlang.
1.iloq, 2.turp, 3.tamaki, 4.xrizantema, 5.bug’doy, 6.karam
A) 2,4,6 B) 1,2,3,4,5,6 C) 1,2,3,4 D) 1,2,4,6
28. Olxo’rining qaysi xromosomaga ega bo’lgan turlari nasl beradi?
A) 72 B) 24 C) 48 D) 96
29. Herbatsium g’o’za turida xromosomalar soni qancha?
A) 13 B) 26 C) 52 D) 39
30. Barbadenze g’o’za turi qanday kelib chiqqan?
A) geografik alohidalanish natijasida
B) ekologik alohidalanish natijasida
C) xirzitum g’o’zasini boshqa g’o’za turiga chatishtirib, olingan avlod xromosomasini ikki xissa ortirib
D) herbatsium g’o’zasini gaploid to’plami 13 bo’lgan g’o’za turi bilan chatishtirib, olingan avlod xromosomasini ikki hissa ortirib
31. Xirzitum g’o’za turida xromosomalarning birikish guruhi nechaga teng?
A) 52 B) 13 C) 26 D) 39
32. Tur mezonlaridan nima uchun foydalaniladi?
A) organizm turlarini bir-biridan farqlash uchun B) organimlar majmuasini o’rganish uchun
C) turning ta’rifi to’liq yaratilganligi uchun D) tur mezonlaridan foydalanilmaydi
33. Evolutsiyaning boshlang’ich materiali?
A) populyatsiya
B) populyatsiya to'lqini, genetik-avtomatik jarayonlar va alohidalanish
C) mutatsion va kombinativ o'zgaruvchanlik
D) kombinativ o'zgaruvchanlik, populyatsiya to'lqini
34. Morfologik, bioximik, fiziologik, ekologik, genetik jihatdan nisbatan farqlanuvchi, jinsiy jihatdan alohidalashgan kenja tur, populyatsiyalar majmuasi… ni tashkil etadi.
A) turkum B) tur C) populyatsiya D) biotsenoz
35. Genlar almashinishi va oqimi qaysi tuzulish darjasida ko’proq amalga oshadi?
A) turkum B) tur C) populyatsiya D) biotsenoz
36. Turning asosiy mezoni?
A) genetik mezon B) fiziologik mezon C) morfologik mezon D) jinsiy alohidalanish
37. Populyatsiya evolutsiyaning boshlang'ich birligi deyilishiga sabab nima?
A) u tur doirasidagi mustaqil evolutsion rivojlanish mumkin bo'lgan organizmlarning kichik yig'indisi bo’lgani uchun
B) u turkum doirasidagi mustaqil evolutsion rivojlanish mumkin bo'lgan organizmlarning kichik yig'indisi bo’lgani uchun
C) u tur doirasidagi mustaqil evolutsion rivojlanish mumkin bo'lmagan organizmlarning kichik yig'indisi bo’lgani uchun
D) u tur doirasidagi mustaqil evolutsion rivojlanish mumkin bo'lgan organizmlarning katta yig'indisi bo’lgani uchun
38. Areal hajmi hayvonlarda va o’simliklarda nimaga bog’liq?
A) harakatlanish tezligi va o’z-o’zidandan changlanish masofasiga
B) harakat radiusiga va urug’ tarqatish masofasiga
C) harakatlanish tezligi va chetdan changlanish masofasiga
D) harakat radiusi va chetdan changlanish
39. Mutatsiyalarning qanday xillari bor?
1.genom, 2.gen, 3.xromosoma, 4.mitoxondrial, 5.sitoplazmatik, 6.endoplazmatik
A) 1,2,3,4 B)1,2,3,5 C) 1,2,3,4,5 D) 1,2,3,5,6
40. Gen mutatsiyasi qanday kelib chiqadi?
1.gen tarkibidagi nukleotidlar sonining ortishi, 2.gen tarkibidagi nukleotidlar sonining kamayishi, 3.genlar o’rnini almashinishi, 4.aminokislotalar sonining ortishi, 5.gen tarkibidagi nukleotidlarning o’rin almashishi,
A) 2,3,4 B) 1,2,3,4,5 C) 1,2,3 D) 1,2,5
41. Zararli mutatsiyalar qanday bartaraf etiladi?
A) tabiiy tanlash orqali B) suniy tanlanish orqali
C) mutatsiyaga uchragan organizmlar halok bo’lishi bilan D) tabiiy tanlanish orqali
42. Kim retsessiv, letal mutatsiyalarini aniqlash usullarini ixtiro etdi va bu bilan mutatsiyalarni tajriba orqali o'rganish mumkinligini isbotladi?
A) Amerika genetigi Muller B) Amerika zoologi Myuller
C) Amerika genetigi Meller D) Rayt
43. Populyatsiya genofondidagi genlarning tasodifiy o'zgarishi … deyiladi.
A) populyatsiya to’lqini B) genlar dreyfi C) shaxsiy o’garuvchanlik D) guruhli o’zgaruvchanlik
44. Populyatsiya tarkibidagi organizmlarning son jihatdan ortib ketishi yoki nihoyatda kamayib ketishi … deb ataladi
A) populyatsiya to’lqini B) genlar dreyfi C) shaxsiy o’garuvchanlik D) guruhli o’zgaruvchanlik
45. Bir tur doirasida belgilarning tarqalishiga, turlarning o'zaro chatishmasligiga olib keladigan hodisa qaysi?
A) letal mutatsiyalar B) genlar dreyfi C) populyatsiya to’lqini D) alohidalanish
46. Qaysi alohidalanish tur doirasidagi organizmlarning chatishmasligiga olib keladi?
A) geografik alohidalanish B) biologik alohidalanish C) ekologik alohidalanish D) barchasi
47. Bir tur doirasidagi organizmlaming har xil vaqtdagi jinsiy faolligi va jinsiy yetilishi bilan aloqador bo’lgan alohidalanish qaysi?
A) geografik alohidalanish B) biologik alohidalanish
C) ekologik alohidalanish D) etiologik alohidalanish
48. Hayvonlarning xatti-harakati bilan aloqador bo’lgan alohidalanish qaysi?
A) geografik alohidalanish B) biologik alohidalanish
C) ekologik alohidalanish D) etiologik alohidalanish
49. Xiva, Kavkaz, Yettisoy kabi kenja turlar qanday alohidalanish mahsuli sanaladi?
A) geografik alohidalanish B) biologik alohidalanish
C) ekologik alohidalanish D) etiologik alohidalanish
50. Oragnik olam evolutsiyasi haqidagi ta’limotni dastlab kim yaratgan?
A) Ch.Darvin B) K.Linney C) J.B.Lamark D) J.Kyuve

52. Hozirgi paytda organik olam evolutsiyasi shartli ravishda qanday guruhlarga ajratiladi?

A) mikroevolutsiya va makroevolutsiya
B) alohidalanish, migratsiya, populyatsiya to'lqini, genlar dreyfi, tabiiy tanlanish
C) alohidalanish, migratsiya, populyatsiya to'lqini, genlar dreyfi, tabiiy tanlanish, mikroevolutsiya
D) populyatsiya to'lqini, genlar dreyfi, tabiiy tanlanish
53. Organizmlarning tuzilishi va faoliyatini o'rganib, undan texnik tuzilmalardan foydalanuvchi kibernetikaning bir shoxobchasi.
A) Arxipelag B) Divergensiya C) Arxeologiya D) Bionika
54. Vidra qaysi sinf vakili hisoblanadi?
A)yirtqichlar B)baliqlar C)sutemizuvchilar D) qushlar
55. Qaysi tuzulish darajasi “bo'linmaydigan” ma’nosini anglatadi?
A)genofond B)individ C)populyatsiya D) dizruptiv
56. Evolutsiyaning boshlang’ich birligi?