10–Mavzu. Temir yul avtomatika va telemexanika mantikiy amallar. Temir yul avtomatikasida ishlatiladigan mantikiy rakamli elementlar

10.4- rasm. Xisoblagichning funksional sxemasi va ish diagrammasi   Vakt diagrammasi, triggerlar, ularning kirishidagi impulslarning orka frontidan uz xolatini uzgartirishidan kelib chikib kuriladi. Xxs-kirishga kelgan sakkizta impulsdan sung, triggerlar dastlabki, nollik xolatlariga utadilar. Xxs kirishga kelayotgan impulslarning xar bir soniga, Q1, Q2, Q3 triggerlar xolatining ma'lum bir kombinasiyasi mos keladi (10.1-jadval).

  Shifratorlar va deshifratorlar. n ta kirishga, m ta chikishga va ikkilik signallar kombinasiyasini (son kodini) uz chikishlaridan birida chikishdagi birlik signalga aylantiradigan rakamli kurilma deshifrator (dekoder) deb ataladi. n va m orasidagi bogliklik mk2n munosabat orkali aniklandi. Ikkita x1 va x2 kirishi (nk2) bulganda, deshifrator y0,y1, y2,y3 turtta (mk4) chikishga ega buladi. Ushbu turtta chikish uzgaruvchilarining kiymatlari kuyidagi mantikiy funksiyalar bilan aniklanadi: ; ; ; . Deshifratorning shartli belgilanishi 10.5,a-rasmda keltirilgan. Deshefratorning ishlashi 10.2-jadval orkali aniklanadi.   Bu deshifratorni boshkarish uchun, uning kirishlarida uzgaruvchilarning tugri x1; x2 va inversiyali ; kiymatlari bulishi shart. Odatda deshifratorning kirish signallari, tugri va inversiyali chikishlarga ega bulgan registr yoki xisoblagichlarning triggerlaridan kelib turadi. Xuddi shunday usulda bilan kuprok kirishlar soniga ega bulgan deshifratorlarni xam kurilishi mumkin. Shifrator (koder) deb shunday kombinasion mantikiy kurilmaga aytiladiki, u kirishlardan biriga kelayotgan axborot signalni (xarf, rakam, belgi), ikkilik m-razryadli kodli kombinasiyaga aylantirib beradi. Shifratorning kirishlar soni n bilan chikishlar soni m orasidagi bogliklik n2m munosabat orkali aniklanadi. Masalan agar nk10 (0,1,2,....,9,) bulsa, unda 92m, kasrdan m≥4. Shifrator shartli belgilanishi 12.3,b-rasmda keltirilgan. Uni ishlashi esa 10.3-jadval orkali aniklanadi.