11-amaliy ish Mavzu: Biologiyani o`qitishda loyihalash texnologiyasidan foydalanish

11-amaliy ish
Mavzu: Biologiyani o`qitishda loyihalash texnologiyasidan foydalanish

Loyihalash jarayonida va u orqali pedagogik jarayon ishtirokchilarining rivojlanishini ta’minlaydigan pedagogik texnologiya ishlab chiqiladi”. Biz texnologiya loyihalash mahsulidir, degan fikrga qo’shilamiz.

Loyihaviy faoliyat quyidagilarni o’z ichiga oladi: 1) muammo tahlili; 2) maqsadning qo’yilishi; 3) unga erishish uchun vosita tanlash; 4) axborotni izlash va qayta ishlash, uni tahlil qilish va umumlashtirish; 5) olingan natijalarni baholash va xulosalar.
Predmetli faoliyat uch qismdan tashkil topadi: predmetli, faoliyatli va muloqatli.
Loyihaviy faoliyat rivojlantiruvchi ta’lim uslublaridan biri bo’lib, mustaqil tadqiqotchilik ko’nikmasini hosil qilishga yo’naltirilib (muammoning qo’yish, axborotlarni to’plash va uni qayta ishlash, tajribasinovlar o’tkazish, olingan natijalarni tahlil qilish), ijodiy qobiliyat va mantiqiy fikrlashning rivojlanishiga olib keladi, ta’lim jarayonida olingan bilimlarni birlashtiradi, hayotiy muhim muammolarni mohiyatini tushunishga yordam beradi. Loyihaviy faoliyatdan kuzatilayotgan maqsad ta’lim oluvchilar tomonidan turli o’quv fanlarini o’rganish davrida mujassamlashgan bilim, mahorat va ko’nikmalarni tushunish va qo’llay olishdan iborat.
Pedagogning loyihalash faoliyatidan kuzatilgan maqsad:
- rejalashtirishga o’rgatish (pedagog maqsadni aniqlay olishi, ish davomida qo’yilgan maqsadga erishishning asosiy bosqichlarini ifoda eta olishi);
- axborot materiallarni yig’ish va uni qayta ishlash ko’nikmasini shakllantirish (pedagog kerakli axborotni tanlay olishi va undan to’g’ri foydalana olishi lozim);
- tahlil qila olish ko’nikmasi (ijodiy va tanqidiy tafakkur);
- yozma hisobot tuza olish ko’nikmasi (ish rejasini tuza olishi, axborotlarni aniq taqdimot etish, izohlarni rasmiylashtirish, zaruriy adabiyotlar (bibiliografiya) haqida tushunchaga ega bo’lish);
- ishga ijobiy munosabatda bo’lishni shakllantirish (pedagog tashabbus ko’rsatishi, ishni belgilangan ish rejasi va tartibi bo’yicha o’z vaqtida bajarishga harakat qilishi kerak).
G.E.Muraveva fikricha, pedagog tomonidan loyihalash faoliyatni yuqori darajada o’zlashtirganligini oldindan ayta olish, rejalashtirish, tuza olish va modellashtirish ko’nikmalarini shakllanganlik darajasi belgilaydi. Bu tushunchalarning va ularning mazmunini alohida qarab chiqamiz.
Loyihalash faoliyati, u oldindan ayta olish faoliyati bilan jips aloqada bo’ladi, shunga ko’ra bashorat qilishni (oldindan ayta olishni) batafsilroq qarab chiqiladi. Dastlabki tushuncha: “bashorat qilish - kelajakda biron-bir voqea natijasini oldindan ko’rmoq, oldindan aytib bermoq”. Didaktik bashorat qilish - didaktik voqealar rivoj topishini ilmiy tarzda oldindan ko’ra olish jarayoni tushuniladi. Bashorat qilish loyihadan farqli ravishda o’zgarmas mazmunga ega. Bashorat qiluvchi modellar asosida ta’lim jarayonini jadallashtirish uchun tavsiyalar ishlab chiqiladi. Didaktik bashorat qilish, shuningdek, pedagogning o’qitish faoliyatini rejalashtirishga asos sifatida namoyon bo’ladi.
Muayyan shartlarda nusxani tayyorlash va tadqiq qilish natijalari asl nusxaga o’tkaziladi» Model tushuntirish, oldindan aytish, topilmali vositasi sifatida, doimo bilishga oid rolni bajaradi. Modelning loyihadan birinchi farqi - uni tuzish maqsadidir. Model narsa, hodisani o’rganish, ma’lumot (axborot) olish, uning qirralarini o’rganish uchun, shuningdek, uni o’zgartirish va boshqarish uchun foydalaniladi. Loyiha esa narsani tuzish, borliqqa mujassamlashtirishda ishlatiladi va yuqorida ko’rsatilganidek, bilishga oid vazifani bajaradi. Modelning boshqa o’ziga xos xususiyati, yuqorida keltirilgan ta’rifga ko’ra, u aniq mavjud aslni «ifodalaydi», «almashtiradi», loyiha esa hali mavjud bo’lmagan narsalarni tavsiflaydi. Model – borliq qismining o’xshatmasi; uni tuzishda muhim bo’lmagan holatlardan chetlaniladi, faqat bosh asosiy qismlar va tavsifnomalar qayd etiladi. Model - xayoliy tuzilma. Loyihada, aksincha, kelajakdagi narsa va jarayonlar to’g’risida, shartlar e’tiborga olingan holda, aniq tasavvur akslanadi.
Biologiya o’qituvchisi bu toifadagi loyihalardan darsda va sinfdan tashqari mashg’ulotlarning ayrim o’quvchilar bilan olib boriladigan mashg’ulotlarida foydalanishi mumkin.
Botanika o’quv kursida o’simlik organlarini o’rganib bo’lgandan so’ng, «O’simlik – yaxlit organizm» mavzusini o’rganishda o’quvchilarga quyidagi loyiha tavsiya etiladi.