11-bob. Matlab dasturida grafiklar qurish. O ’quv modullari

5-§. Uch o’lchovli grafika qurish.
O ’quv modullari
Uch o ’lchovli garfiha, Bir nechta grafiklarni 
hosil qilish, Sferani uch o ’Ichovli fazoda qurish.
MATLABda ba’zi funksiyalar argumentlari ikki va undan ortiq bo’lgan 
hollarida ham uning grafiklarini qurish mumkin. Z=f(x,y) ikkita o ’zgaruvchili 
funksiya ko’rinishida tasvirlangan murakkab funksiyalarning grafiklarini qurish 
ancha oson. Bunday grafiklarni uch o ’lchovli yoki 3D-grafika deb yuritiladi. 
Quyida unga misol ko’raylik:
>>% uch o 'lchovli garfikaga misol 
>>[X,Y]=meshgrid(-5:0.1:5);
>> Z=X.*sin(X+Y);
>> meshc(X,Y,Z)
11.5.1-rasm.
Ushbu grafikni qurishda quriladigan shaklning x  v a y  bo’yicha o ’zgarish 
intervali, yani [-5; 5] intervalda 0,5 qadam bilan beriladi. Shundan keyin z ning 
qiymatini hisoblash uchun ifoda beriladi va nihoyat grafik qurish buyrug’i 
ko’rsatiladi. Natijada 11.5.1-rasmdagi shakl hosil bo’ladi.
MATLABda hosil qilingan shakllarni turli burchak ostida burish 
sichqoncha yordamida amalga oshirilishi mumkin. MATLABda logotip tizimlar 
qurish misolida bu imkoniyatni ko’rish mumkin. Buning uchun logo buyrug’ ini 
kiritish orqali grafik hosil qilinadi.
267

---

Misol: 
» log 
> > Plot(y)
Ushbu buyruq bajarilganda uning natijasi sifatida quyidagi tasvir hosil 
bo’ladi:
11.5.2-rasm.
Berilgan grafikdagi shaklni sichqoncha yordamida burash uchun shakl
oynasi(Figure N o.l)ning standart panelidagi 
tugmadan foydalaniladi va 
foydalanuvchi uchun zarur bo’lgan shakl tomoniga buriladu. Masalan,
.• ^ .f igure No. 1
File Edit View Insert Tools Window Help
l E T t f D i * A 
*
 
/
\ @
Э
11.5.3-rasm.
Grafiklarning kontekst menyusi yordamida grafiklarni tahrirlash rejimida 
ishlash mumkin.
Buning uchun E dit Plot (Grafiklarni tahrirlash) tugmasini faollashtirish 
kerak.
268

---

Uch o ’lchovli fazoda grafik chizish uchun plot3(x,y,z) komandasidan 
foydalaniladi. Bunda x,y,z-vektorlar bir xil sondagi koordinatalarga ega 
bo’lishi kerak,aks xolda sistema xatolikni beradi. Masalan,
>> t=0:pi/50:10*pi;
>> plot3(sin(t),cos(t),t)
11.5.4-rasm.
Demak, plot3 komandasi yordamida uch o’lchovli fazoda 
chiziqning grafigini xosil qilish mumkin.
Bundan tashqari uch o ’lchovli fazoda sirtlarni grafigini hosil 
qiluvchi quyidagi komandalar mavjud: 
mesh-bu fazoda uch o’lchovli “to’r”ni 
chizadi; surf-fazoda uch o’lchovli sirtni 
chizadi ;
fill3-fazoda uch o ’lchovli to ’ldirilgan ko’pburchakni chizadi.
Meshgrid funksiyasi x,y larning qiymatlaridan [x,y] matritsalar hosil 
qiladi. Agar x,y larning qiymatlari bir xil to ’plamda bo’lsa meshgrid 
funksiyaning argumentida 1 ta argument qiymati ko’rsatilsa yetarli.
269

---

Masalan, Z=sinR/R. R = 
t
J
x
2 4- r
x,y [-8,8] bo’lsin, u holda quyidagi sirtni
11.5.5-rasm.
matlab tizimining komandalar oynasida yozilgan quyidagi kod natijasi 
deyish mumkin.
>>[x,y]=meshgrid(-8:.5:8);
>> R=sqrt(x.A2+y.A2)+eps;
>> z=sin(R)./R;
>> mesh(z)
K o’rinib turibdiki, bu sirt grafigi to ’r ko’rinishida ifodalangan. R ni 
xisoblashda sistema o ’zgaruvchisi eps ni qo’shishdan maqsad, z=sin(R)./R ni 
xisoblashda nolga bo’lishdan saqlanishdir.
>> [x,y]=meshgrid(-5:0.1:3);
>> z=x.*sin(x+y);
>> surf(x,y,z)
>> [x,y]=meshgrid(-1:9.5:4);
270

---

11.5.6-rasm.
Agar x, u argumentlarning o ’zgarish oraliqlari xar-xil bo’lsa, 
ular meshgrid funksiyasida aloxida-aloxida yoziladi.