11-ma’ruza. Mahsulotlarni loyihalash, yaratish va ishlab chiqish tizimi

Mahsulot sifati deganda, uning vazifasiga binoan muayyan extiyojlarni

---

---

kanoatlantirishga yarokliligini belgilaydigan xossalar majmuasi tushuniladi.

Mahsulot sifati, uni tashkil etuvchi buyum va materiallarning sifatiga
bog‘lik. Agar mahsulot mashinasozlik buyumlaridan tashkil topgan bo‘lsa,
mahsulotning sifatini belgilovchi, uning ayrim buyumlarining hamda birxillik,
o‘zaro almashuvchanlik va boshka shunday xossalarining majmuasidan tashkil
topadi. Masalan, paxta terish mashinasining sifati, uni tashkil etuvchi dvigatelning,
shpindellarning, bolt va gaykalarning, g‘ildirak va undagi rezina kabilarning
sifatiga bog‘lik.
Mahsulot belgisi deganda, mahsulotning har qanday xossalari va
xolatlarining mikdoriy va sifat tavsiflari tushuniladi. Sifat belgisiga materialning
rangi, buyumning shakli, detalning satxida ximoya va bezak uchun ma’lum
qoplamalarning bo‘lishi, prokatning yon tomoni (burchak, tavr, shvellar va shunga
o‘xshashlar), mahsulot detallarining biriktirish usullari (payvandlash, yopishtirish,
parchinlash va shunga o‘xshashlar), sozlash usullari (qo‘lda, yarim avtomatik,
avtomatik va shunga o‘xshashlar) kiradi.
Sifat belgilari orasida mahsulot sifatini mahsulotda katta axamiyatga ega
bo‘lgan statistik nazoratda ko‘llanuvchi mukobil belgisi bo‘lib, faqatgina ikkita bir
– birini inkor kiluvchi imkoniyatlari bo‘lishi mumkin. Masalan, buyumlarda
yaroksizlikning borligi yoki yo‘qligi, detallarda himoya qatlami borligi yoki
yo‘qligi va shunga o‘xshashlar.
Mahsulotning mikdoriy belgisi uning parametridir. Mahsulot sifati o‘zining
ko‘rsatkich alomati bilan ifodalanadi.
Sifat halqasi (hayotiy sikl tamoyili). 
Mahsulotning hayotiy sikli modeli yoki “sifat halqasi” mahsulotning sifat
ko‘rsatkichlarini shakllantirish va o‘zgarishining asosiy bosqichlarini tahlil qilish
asosida qurilgan. Modelning asosini mahsulotning sifat ko‘rsatkichlariga sifatni
aks ettiruvchi faoliyat turlarining ketma-ketilik zanjirini tashkil etadi (3.12-rasm).
Mahsulotning tavsiflarini sifat halqasini tashkil etuvchilariga ta’sir etish yo‘li bilan
o‘zgartirish mumkin.

---

---

Sifat halqasi – iste’molchilarning ehtiyojlarini niqlashdan boshlab to
ularning qanoatlanganligini baholashgacha bo‘lgan turli bosqichlarda sifatga ta’sir
qiluvchi o‘zaro bog‘liq faoliyat turlarining konseptual modelidir.
Sifat halqasi yakuniy natija sifatiga, jarayonlar sifatini navbatma-navbat aks
ettirilganligini aniq ko‘rsatadi. Umuman sifat natijasi loyiha, ishlab chiqarish va
ekspluatatsiya sifatlarining yig‘indilarini o‘zida namoyon etadi (jadval).