11-ma’ruza. Mahsulotlarni loyihalash, yaratish va ishlab chiqish tizimi

11-ma’ruza. Mahsulotlarni loyihalash, yaratish va ishlab chiqish tizimi

---

---

11-ma’ruza.
Mahsulotlarni loyihalash, yaratish va ishlab chiqish tizimi. 
Reja:
1. Mahsulot hayotiy sikli.
2. Mahsulot yaratish va ishlab chiqarishni tashkillash tizimi.
1. Mahsulot hayotiy sikli. 
Jahon global iktisodiyotini zamonaviy sharoitlarida, bozorda faqat bozor
talab qilgan, bozorda qiymatga ega mahsulotni etkazib beruvchi korxonalargina
muvaffakiyatga erishishi mumkin. Zamonaviy iktisodiy holat korxonalar rahbarlari
e’tiborni alohxida ishchilar samaradorligiga emas, balki korxonani mahsulotga
tizimli yondoshishga qaratishga undamokda, bunda korxonaga, iste’molchilar
talablariga, shuningdek atrof – muhitni muhofazasi talablariga muvofiq bo‘lgan
mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko‘rsatishga olib keladigan ko‘p
jarayonlarni uyg‘unlashgan o‘zaro aloqasi sifatida qaramokdalar. Mahsulotga
bunday yondoshishni, jahon iqtisodiyoti rivojlanishini zamonaviy bosqichida
korxonalarni oldida turgan maqsadlar va vazifalarni kayta ko‘rib chiqish va
mukammallashtirishni davomiy jarayonini okibati bo‘lgan prioritetlar (ustivor
yo‘nalishlarni) qayta baholanishi bilan tushintirish mumkin.
Mahsulot deganda, mehnat faoliyati jarayonining moddiylashtirilgan natijasi
tushunilib, u foydali xossalarga ega bo‘ladi, aniq ishlab chiqarish jarayonlarida
olinadi va muayyan jamoa va shaxsiy xarakterli extiyojlarni qanoatlashtirishi
uchun mo‘ljallanadi.
Mahsulotlar tayyor holda, aniq bozorda sotilishi uchun yaroqli yoki
tayyorlash jarayonida, ishlashda, etishtirishda, ta’mirlashda va shunga
o‘xshashlarda bo‘lishi mumkin.
Mahsulot ta’rifi yana boshka bir hujjat – xalqaro standart ISO 8402 (1991y)
da qisqa holda keltirlgan bo‘lib, «mahsulot - faoliyat yoki jarayon natijasi» deb
ta’riflangan. Mahsulot moddiylashtirilgan (masalan, qismlar, qayta ishlanadigan
materiallar) yoki moddiylashtirilmagan (masalan, axborot yoki tushuncha) yoki
ularning o‘zaro uyg‘unlashgan birikmasi sifatida bo‘lishi mumkin. Mahsulot o‘z
ichiga xizmatni ham oladi. Mahsulotni yaratilishida, sotilishida va iste’molida yoki
ishlatilishida namoyon bo‘ladigan xossasi uning xolisona ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Mahsulot ko‘pgina turli xossalarga ega bo‘lib, u yaratilishida, sotilishida va
iste’molida yoki ishlatilishida namoyon bo‘lishi mumkin. «Ishlatilishi» atamasi
shunday mahsulotga nisbatan ishlatilishi mumkinki, bunda mahsulotdan
foydalanish jarayonida u o‘z resursi hisobiga sarflanadi.
«Iste’mol» atamasi shunday mahsulotga nisbatan ishlatiladiki, uning
vazifasiga ko‘ra, ishlatilishida o‘zi sarflanadi.
Mahsulot xossalarini shartli ravishda oddiy va murakkab turlarga bo‘lish
mumkin. Mahsulotning oddiy xossasiga massa, sig‘im, tezlik va boshka
ko‘rsatkichlar kiradi. Mahsulotning murakkab xossasiga misol sifatida buyum
ishining ishonchliligini olishimiz mumkin. Bu esa o‘z navbatida bir kator oddiy
xossalarni o‘z ichiga qamrab oladi (buzilmasligi, chidamliligi, ta’mirlanuvchanligi
va saqlanuvchanligi kabilar).