11-ma’ruza poyezdning harakat tezligi va yurish vaqtini aniqlashni grafik usullari. Reja

₁1-MA’RUZA
Poyezdning harakat tezligi va yurish vaqtini aniqlashni grafik usullari.


Reja:

1. 
   Poyezdni harakat tezligi.
   
2. 
   Poyezdni peregonda yurish vaqti.
   
3. 
   Tezlik barqarorligi bo‘yicha yurish vaqtini aniqlash.
   

Poyezdni harakat tezligi va yurish vaqtini aniqlash

Temir yo‘l vazirligi muhandislari tomonidan 1907 yilda tezlik egriligini chizmali usul bo‘yicha qurish taklif etildi.

Bir necha yildan keyin muxandis A.I. Lipets bu usulni tasdiqlagan. Bundan tashqari yana bir necha usullar ham bor: fransiyalik muhandis Mamo, olmoniyalik Unreyni usullari. Ko‘p usullar Suirunenkoni «poezdlarni tortish» kitobida keltirilgan.
Temir yo‘llar vazirligi uslubini moxiyati shundan iboratki, tortish kuchi, tezligi va yo‘li shunday miqyosda qabul qilindiki, nurlari bir-biriga perpendikulyar holda bo‘lib, solishtirma kuch egriligi va koordinat markazlari orqali o‘tib, shu egrilik tezligiga mos bo‘lgan nuqtani beradi.

 ni  ga bo‘lamiz.

Poezd harakat tenglamasiga ko‘ra

Demak, 

AB ni OD perpendikulyar ekanligi ta’minlanadi, qaysiki  ga teng bo‘ladi,  = 90° bo‘lganda.

 - bu egrilikni qurish masshtablarni bir-biriga moslashtiruvchi tenglama.

Masshtablarni har xil olish mumkin faqat quyidagi masshtablar tenglamasaga rioya qilgan holda

yo‘l 

solishtirma kuch 

tezlik 

Tortish hisoblari qoidasi quyidagi masshtablarni tezlik egriligini qurish uchun qabul qiladi:

1.Solishtirma kuch k = 6, ya’ni 1 kgk/g 6 mm chizmadato‘g‘rikeladi.
2.Tezli kt = 1, ya’ni 1 km/s 1 mm ga chizmadato‘g‘rikeladi.
3. Yo‘l = 20, ya’ni 1 km 20 mm chizmadato‘g‘rikeladi.

Sekinlashtiruvchi xisoblar uchun quyidagi masshtablarni qabul qilish ma’quldir:

k = 1
t = 1
u = 120
Tezlik harakat egriligini qurish qoidasi va texnikasi amaliyoti ishda bajariladi.

Poezd xarakat tezlik egriligini o‘suvchi va kamayuvchi tezliklar lekalasi yordamida qurish mumkin.

Poezdni peregondagi yurish vaqtini aniqlash

Poezdni yurish vaqti chizma uslub bo‘yicha aniqlanadi. Vaqtni grafik chizma ravishdagi aniqlash amaliyot mashg‘ulotida bajariladi.

Peregondagi poezdning yurish vaqtini aniqlash uslublari kup. SHularning ichida kupchiligi poezdni harakat tezligi egriligi bilan bajlangan. Bizni mamlakatimizda quyidagi uslublar rivojtopgan:

1. 
   Lebedev usuli.
   
2. 
   Tezliklarni barqarorlikusuli.
   
3. 
   Degterevusuli.
   

Lebedev usuli bo‘yicha yurish vaqt egriligini qurish

Muxandis G.V. Lebedev tomonidan bu uslub 1913 yilda taklif etilgan va vazirlik tomonidan qabul qilingan.

Tezlik barqarorligi bo‘yicha yurish vaqtini aniqlash

Bu takribiy uslub poezd harakat tezlik egriligini ko‘rmasdan ham aniqlash mumkin. Bunda quyidagiga yo‘l qo‘yilmay, qaysiki poezd har qaysi profil element qiyaligida barqaror tezlik bilan harakat qiladi. Profilni singan erida tezlik bir lahzaning o‘zida o‘zgaradi.

Ayrim profil elementlarida xaqiqiy tezlik barqarorlik tezligiga qaraganda katta yoki kichik bo‘lishi mumkin. SHuning uchun bu uslubdan foydalanilganda poezdni jo‘natish va sekinlashtirishda qo‘shimcha koeffitsient kiritiladi.

YUrish vaqti 
agar S=1 km bo‘lsa,  soat
V₆ - barqarorlik tezligi.
1 km ga to‘g‘ri kelgan vaqt  min/km.
Peregondagi yurish vaqti esa quyidagi ifodaga ko‘ra aniqlanadi:

Bu uslub bo‘luvchi punktlarni trassa yunalishi bo‘yicha joylashtirish uchun qo‘llaniladi¹.

_{Mavzu bo’yicha nazorat savollari.}

1. 
   1 Poezd harakat tezligi egriligini ko‘rinishning qanday usullari bor?
   

Poezdni yurish vaqti qanday usullar bilan aniqlanadi?

1