11-Mavzu: Axborot xavfsizligini ta'minlashning gʻoyaviv-nazariy asoslari (2soat)

mavjudligi(kerakli ma'lumot xizmatini oqilona vaqt ichida olish imkoniyati);

yaxlitlik(axborotning dolzarbligi va izchilligi, uni yo'q qilish va ruxsat etilmagan o'zgartirishlardan himoya qilish);

maxfiylik(ruxsatsiz o'qishdan himoya qilish).

Axborotning mavjudligi, yaxlitligi va maxfiyligini buzish axborot kompyuter tizimlariga turli xil xavfli ta'sirlar tufayli yuzaga kelishi mumkin.
Axborot xavfsizligiga asosiy tahdidlar
Zamonaviy axborot tizimi - bu o'zaro bog'langan va ma'lumotlar almashinadigan turli darajadagi avtonomiyalarning ko'p sonli tarkibiy qismlaridan iborat murakkab tizim. Deyarli har bir komponent tashqi ta'sirlarga duchor bo'lishi yoki muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin. Avtomatlashtirilgan axborot tizimining tarkibiy qismlarini quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin:

• 
  apparat- kompyuterlar va ularning komponentlari (protsessorlar, monitorlar, terminallar, tashqi qurilmalar- floppi drayvlar, printerlar, kontrollerlar, kabellar, aloqa liniyalari va boshqalar);
  
• 
  dasturiy ta'minot- sotib olingan dasturlar, manba, ob'ekt, yuklash modullari; OS va tizim dasturlari (kompilyatorlar, bog'lovchilar va boshqalar), yordamchi dasturlar, diagnostika dasturlari va boshqalar;
  
• 
  ma'lumotlar- vaqtincha va doimiy ravishda magnit tashuvchilarda, bosma, arxivlarda, tizim jurnallarida va hokazolarda saqlanadi;
  
• 
  xodimlar- xizmat ko'rsatuvchi xodimlar va foydalanuvchilar.
  

Kompyuterning axborot tizimiga xavfli ta'sirlarni tasodifiy va qasddan sodir bo'lganlarga bo'lish mumkin. Axborot tizimlarini loyihalash, ishlab chiqarish va ishlatish tajribasini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, ma'lumotlar tizim hayotiy tsiklining barcha bosqichlarida turli xil tasodifiy ta'sirlarga duchor bo'ladi. Sabablari tasodifiy ta'sirlar operatsiya davomida bo'lishi mumkin:

• 
  tabiiy ofatlar va elektr energiyasining uzilishi natijasida yuzaga kelgan favqulodda vaziyatlar;
  
• 
  apparatdagi nosozliklar va nosozliklar;
  
• 
  dasturiy ta'minotdagi xatolar;
  
• 
  xodimlarning ishidagi xatolar;
  
• 
  atrof-muhit ta'siridan aloqa liniyalarida shovqin.