11-Mavzu: Chiziqli fazo. Yevklid fazosi: Chiziqli fazoning ta’rifi va misollar. Chiziqli fazoning o’lchovi va bazis. Chiziqli fazo elementini bazis bo’yicha yoyish. Chiziqli fazoning qism fazolari. Yevklid fazosining ta’rifi

x(t )y(t )dt. (1)
a
Sodda ko`rish mumkinki skalyar ko`paytmadagi 1-4 xossalar bajariladi.Demak,
C[a,b] fazo ushbu aniqlangan (1) skalyar ko`paytmaga nisbatan cheksiz

o`lchovli evklid fazosi bo`ladi.

3. 
   misol. n o`lchovli chiziqli
   

Aⁿ fazo evklid fazosiga misol bo`la

oladi.Agarda unda ixtiyoriy ikkita x
(x₁ , x₂ ,...,x_n ) ^va y
( y₁ , y₂ ,...,y_n )

vektorlar uchun skalyar ko`paytmani quyidagicha aniqlasak

(x, y)
x₁ y₁
x₂ y₂
...
x_n y_n
(2)

Ko`rish qiyin emaski,ushbu kiritilgan skalyar ko`paytma uchun 1- 4 aksiomalar bajariladi.
Bu evklid fazosi ko`p hollarda E<sup>n</sup> orqali belgilanadi.
4-misol.Ushbu A<sup>n</sup> chiziqli fazoda skalyar ko`paytmani (2) dan farqli ,unga
nisbatan umumiy bo`lgan holda kiritaylik.
Buning uchun n tartibli ushbu kvadrat matritsani qaraymiz:

a₁₁ a₁₂ ... a_1n
A a₂₁ a₂₂ ... a_2n

(3)

... ... ... ...

^an1
^an2
...
^ann

Ushbu matritsa yordamida ko`phad tuzamiz:
x<sub>1</sub> , x<sub>2</sub> ,...,x<sub>n</sub>
n <sup>o`zgaruvchili bir jinsli ikkinchi tartibli</sup>

n n
i 1 k 1
a_ik x_ix_k , (4)

Bunday ko`phad (3) matritsadan tuzilgan kvadtik forma deyiladi. (4) kvadratik forma musbat aniqlangan deyildi, agarda u


x₁ , x₂ ,...,x_n

o`zgaruvchilarning hammasi bir vaqtda nol teng bo`lmagan qiymatlarida musbat qiymatni qabul qilsa. Demak, musbat aniqlangan kvadratik forma faqat

x₁ x₂
... x_n
0 ^{bo`lganda nolga teng,boshqa barcha hollarda musbat qiymat}

qabul qiladi.

3. 
   matritsa quyidagi ikkita shartni qanoatlantirsin:
   

1. 
   U musbat aniqlangan (4) kvadratik formani ifodalasin.
   
2. 
   Simmetrik bo`lsin (bosh dioganalga nisbatan) ya`ni barcha i
   

1,2,..., n va

k 1,2,..., n
lar uchun
^aik ^aki
shartni qanoatlantirsin.

1- va 2- shartlarni qanoatlantiruvchi (3) matritsa yordamida Aⁿ fazodagi

^ikkita x
(x₁ , x₂ ,...,x_n ) ^va y
( y₁ , y₂ ,...,y_n )
lar uchun skalyar ko`paytmani

quyidagicha aniqlaymiz:

(x, y)

n n
i 1 k 1


a_ik x_i y_k ,

(5)

Oson ko`rish mumkinki, bunday aniqlangan skalyar ko`paytma uchun 1-4 arsiomalar bajariladi.
Ta`rif. Chiziqli R fazo normallangan deyiladi, agarda quyidagi ikkita shart bajarilsa:

1. 
   R dagi har bir x element uchun unning normasi ( uzunligi) deb ataluvchi va
   

x deb belgilanuvchi haqiqiy son mos qo`yadigan qoida aniqlamgan bo`lsin.

2. 
   Ushbu aniqlangan qoida uchun quyidagi uchta aksioma bajarilsin:
   

1 x 0 , agarda x noldan farqli element bo`lsa, x
^{0 agarda} x
0 ^element

bo`lsa.
2 x


barcha x elementlar va barcha haqiqiy sonlar uchun.

3 Ixtiyoriy x va y elemenlar uchun quyiqagi uchburchak tengsizligi yoki

Minkovskiy tengsizligi deb ataluvchi

x y
tengsizlik o`rinli.