11-mavzu. Neft va gaz konlarining ishlash usullari. Reja

3.Quduqlarni jihozlash jarayonlari. 
 
Quduqning tubi qismi konstruksiyasi uning uyumda joylashgan joyi, qatlam togʻ 
jinslarining litologik va fizik xossalari, qatlamning tepasida gaz va ostida suv 
mavjudligi va boshka omillarga asosan tanlanadi.
 
 
 
11.2-rasm. Quduqlarning qatlamni ochish sharoiti 
11.2- rasmda antiklinal strukturada quduqlarning joylashish sxemasi 
keltirilgan. Bu yerda qatlam bosimini saqlash maqsadida suv qismiga burgʻilangan 
1 - quduq toʻla qalinlik boʻyicha ochiladi. 
2 - quduq qatlamning chekka suvlariga yakin joylashganligi sababli uni neft-

---

suv tutash yuzasidan yuqoriroq qismi ochiladi. 
Qatlam osti suvi boʻlmagan holda quduqni toʻla qatlam qalinligi boʻyicha 
ochish mumkin (3-quduq). Bu holda bu quduq yana 8-10 metrga 
chukurlashtiriladi va bu qism qatlam mahsuloti tarkibidagi kum zarrachalari 
yigilishiga moʻljallangan. Quduqning bu ismi «zumif» deb ataladi. 
Agar quduq gaz doʻppisiga yaqin qismda joylashgan boʻlsa, bu quduq tubini 
shunday jihozlash kerakki, uning mahsuloti gaz doʻppisidagi gazni olib chiqmasin 
(4-quduq). 
Qatlamdan quduqqa nisbatan eng yuqori oqim bu qatlam burgʻilanib boʻlib, 
uning devori quvur bilan mustahkamlanmagan holatda yuz berishi mumkin (11.3.- 
rasm). Bunda oxirgi mustaxkamlovchi quvur mahsuldor qatlamning ustki 
qismigacha tushirilib sementlanadi. Quduq tubining bunday konstruksiyasi qatlam 
mustahkam jinslardan tuzilgan va unga gazli va suvlangan qatlamchalar boʻlmagan 
hollarida koʻllanilishi mumkin. 
Aksariyat hollarda mahsuldor qatlam ham butun quduq devori kabi quvur 
bilan mustahkamlanadi. 
Mahsuldor qatlam tez yemiriladigan togʻ jinslaridan tuzilgan boʻlsa, 
suyuqlik oqimi bilan mexanik zarrachalar olib chiqilmasligi uchun ekspluatatsion 
quvurning pastida mahsus filtr (sizgʻich) tushiriladi. Sizgʻichdagi teshiklar va 
yoriqliklar diametri shunday tanlanadiki, mexanik zarrachalar sizgʻich ortida qolsin.

---

11.3-rasm.Quduq tubi konstruktsiyasi. 
a-ochiq tubli quduq; b-devori mustaahkamlangan quvur. 
1-mustahkamlovchi quvurlar;2-sement halqasi;3-gaz qatlami;4-mahsuldor 
neft qatlami. 
Koʻp hollarda quduq loyiha chukurligigacha burgʻilanib unga 
mustahkamlovchi quvur tushuriladi va quvur ortki kismi sement eritmasi bilan 
mustahkamlanadi (11.3.b.- rasm). Mahsuldor katlam oʻqli yoki kumulyativ 
perforator yordamida teshiladi. Bu operatsiya «perforatsiya» deb ataladi.