11-мавзу: Психологиянинг предмети, вазифалари ва илмий-тадқиқот методлари. Олий асаб фаолияти ва психика

XVII асрда табиий фанлар ривожланиши билан бошланади. Фикрлаш, хохлаш, хис қилиш, қобилиятини онг деб аташган. Ўз-ўзини кузатиш асосий метод ҳисобланган.

• Бу таъриф психологияга 2500 йил олдин берилган. Инсон ҳаётидаги барча нарсалар тушунчаларни, тушунарсиз ҳодисаларни жон, руҳ билан тушунтиришга ҳаракат қилганлар.
• (Аристотел «Руҳ ҳақида» китоби. э.авв 384-322 йиллар)

• Психологиянинг фан сифатида юзага келиш босқичлари

• 3 босқич

• Психология хулқ-атвор ҳақидаги фан

• 4 босқич

• Психология, психиканинг механизмлари, қонуниятлари ва фактларини ўрганувчи фан сифатида

• Дунёга материалистик нуқтаи-назардан қараш шаклланган. Россия психологиясининг асосида акс эттириш назарияси асосий қонуният сифатида кўрсатилади.

• XIX асрдан бошланади. Психологиянинг вазифаси кўрган нарсаларни бевосита кузатиш, аниқроғи инсон ҳулқ-атворини фаолиятини реакциясини кузатиш деб ҳисобланган. Бунда унга таъсир қилувчи мотивларнинг (ички ундовчи куч) ўрни ҳисобга олинмаган.

• Психиканинг турли шаклларда кўринишлари: психик жараёнлар, психологик холатлар, хусусиятлар мавжуд бўлиб, психик акс эттириш бир қатор хусусиятлари билан ажралиб туради, яъни шахс индивидуаллиги орқали намоён бўлади; шахснинг фаолияти жараёнда юзага келади; атрофдаги воқеликни тўғри акс эттириш имкониятини беради

• Аристотел
• (э.а. 384-322 йиллар) ўз таълимотида психологияни табиий-илмий асосга қуриб, уни биология ва тиббиёт билан боғлаб тушунтирган. Аристотелнинг «Руҳ ҳақида» китоби маълум бир давр учун тараққийпарвар манба вазифасини бажаради. Аристотелнинг таъкидлашича, руҳ қисмларга бўлинмайди, лекин у фаолиятнинг озиқланиш, ҳис этиш, ҳаракатга келтириш, ақл, идрок каби турларга оид қобилиятларда рўёбга чиқади.

• Афлотун
• (э.а 428/27 – 347 йиллар) руҳнинг таркибий қисмлари тўғрисидаги тушунчани психологияга олиб киради: а) ақл-идрок, б) жасорат, в) орзу-истак. Афлотун психологияда дуализм (лотинча dualis икки мустақил маъно билдиради) таълимотини руҳий оламни, тана билан психикани иккита мустақил нарса деб изоҳлайди. Арасту, Афлотунларнинг таълимотлари кейинги асрларда психологик ғояларни ривожланишида таянч нуқта бўлиб ҳисобланади.

• Шарқда психологик қарашларнинг пайдо бўлишида буюк Шарқ мутафаккирларининг роли катта бўлган. Улар орасида Ал-Хоразмий, Ал-Форобий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек кабилар ўзларининг инсон психикаси ва ёш авлодни тарбиялашга доир бой фикрлар ва қарашларини мерос сифатида қолдирганлар. Абу Али ибн Синонинг темперамент хусусиятларига қараб ёндашиш зарурлиги ҳақидаги фикрлари минг йилдан сўнг ҳам замонавий психологияда ўз қимматини йўқотмаган. Абу Али ибн Сино дунёда биринчи бўлиб психотерапевтик усулларни қўллаб кўрган олимлардан биридир.

• Психиканинг намоён бўлиш шакллари:

• Психик жараёнлар:

• Психологик ҳолатлар:

• Шахснинг индивидуал психологик хусусиятлари:

• 1. Психик жараёнлар;
• 2. Психологик ҳолатлар;
• 3. Шахснинг индивидуал-психологик хусусиятлари.

• Сезгилар; Идрок; Диққат;
• Хотира; Тафаккур; Хотира, Нутқ; Ҳаёл.

• Эмоциялар; Эътиқодлилик;
• Бардамлик; Тетиклик; Апатия (толиқиш);
• Қизиқувчанлик; Хайратланиш; Ишончлилик; Ижодий руҳланиш.

• Йўналишлар; Темперамент; Характер; Қобилиятлар; Иқтидор; Ақлий салоҳият; Хулқ мотивацияси; Иш услуби; Масъулият.

•