12-mavzu : Suyuqlik bilan qattiq jismning yondoshish chegarasida bo’ladigan hodisalar

bunda: - eritmaning mol qismi
bunda: eritmaning molyar konsentratsivasi;
bunda: - eritmaning molyal konsentratsiyasi;
-eritmani muzlash haroratining nisbiy pasayishi;
j - eritmada erigan moddaning molekulalarini aktivligi;
K - erituvchining krioskopik konstantasi;
- eritmaning molyal konsentratsiyasi.
Ideal eritmalar uchun deb qabul qilingan.
Ko'pgina termodinamik tenglamalarda aktivlik koeffitsiyenti o‘miga tuzatma kattalik - osmotik bosim koeffitsiyenti qorilaniladi. bilan orasidagi bog‘liqlik quyidagicha ifodalanadi:
Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligi. Genri qonuni
Berk idishga suyuqlik solinib, unung ustiga gaz yuborilsa, gaz suyuqlikda eriy boshlaydi va nihoyat, suyuqlik gazga to’yinadi. Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligi o’sha gaz va suyuqlik tabiatiga, bosim va haroratiga bog’liq. Harorat ko’tarilgan sari gazning eruvchanligi kamaya boradi. Ayni haroratda gaz eruvchanligining bosim o’zgarishi bilan o’zgarishi Genri qonuniga bo’ysunadi.
Hamma gazlar suyuqliklarda bir xilda erimaydi. Ulaming suyuqliklarda eruvchanligi bir qancha omillarga bog‘liq. Bunday omillar - gaz va erituvchining tabiati, har xil yog‘ va yog‘simon moddalar qo‘shimchasi, harorat va bosimdir. Gazlaming eruvchanligiga bosimni ta'siri Genri qonuni bo‘yicha quyidagicha ta’riflanadi: o‘zgarmas haroratda ma'lum bir hajmdagi suyuqlikda erigan gazning hajmi bosimga bog‘liq bo‘lmaydi, balki suyuqlikda erigan gazning miqdori eritma ustidagi bosimga to‘g‘ri prporsional bo‘ladi:

bunda:
- eritmada erigan gazning massasi;

k — proporsionallik koeffitsiyenti;
P — eritma ustidagi gaz bosimi, eruvchanlikni xarakterlaydi, harorat
o'zgarishi bilan o‘zgaradi, bosimga bog‘liq emas.
Masalan,
1 at bosimda da 1 l suvda 0,0654 gr kislorod erisa, o’sha haroratda 2 at bosimda 0,103 gr kislorod eriydi. Bosim ortgan sari gaz zichligi ortishi sababli 0,0654 gr kislorodning 1 at dagi hajmida barobar bo’ladi. Demak, Genri qonuniga muvofiq ma’lum hajmdagi suyuqlikga erigan gazning hajmi bosimga bog’liq emas.
Gazlar aralashmasi eritilganda har qaysi gaz mustaqil ravishda eriydi, ya’ni bir gazning erishiga aralashmadagi boshqa gazlar hech qanday xalal bermaydi.
Gazlar aralashmasini suyuqliklarda erishi Dalton qonuniga bo‘ysunadi. Eritmada erigan har bir gazning massa-konsentratsiyasi eritma ustidagi gaz fazasining parsial bosimiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi.
Masalan,
1 l erituvchida 1 da va P bosimda eriy oladigan gaz hajmiga gazning eruvchanligi koeffisienti deyiladi. va ning suvda va etil spirtida 0 va 15 dagi eruvchanliklari ko’rsatilgan. da 1 l suvda 0,0489 l erishi bosim 4 at ga ko’tarilganda ham 1 l suvda 0,0489 l eriyveradi , le kin gazning og’irlik miqdori endi, 4 marta ortiq bo’ladi.
Gazlaming suyuqliklarda eruvchanligi quyidagicha ifodalanadi:
a) 101325 Pa — normal bosimda 1 hajm suyuqlikda erigan gazning hajmi bilan (eruvchanlik koeffitsiyent);
b) normal sharoitga keltirilgan va parsial bosimi - 101325 Pa da 1 hajin suyuqlik tomonidan yutilgan gazning hajmi bilan ( absorbsiya koeffitsiyenti a);
d) 101325 Pa - normal bosimda 100 g erituvchida erigan gaz miqdori (g) bilan;
e) 1 l erituvchidagi gaz miqdori (g yoki mg) bilan ifodalanadi. Eruvchanlik koeffitsiyent S bilan belgilanadi.
Eruvchanlik koeffitsiyenti (S) deyilganda, suyuqlikda erigan gaz konsentratsiyasi ning suyuqlik ustidagi (gaz fazasidagi) gaz konsentratsiyasi (Sg) ga nisbati tushuniladi:
Eruvchanlik bilan absorbsiya koeffitsiyenti orasidagi bog‘lanish quyidagi nisbatlar bilan ifodalanadi:
bunda: T — harorat K da o’lchanadi. Bu nisbatdan eruvchanlik koeffitsiyenti:
bo’ladi:
Demak, harorat koiarilishi bilan ko‘pgina gazlaming eruvchanligi kamayadi. Chunki harorat ortganida suyuqlikning hajmi kengayib, gaz molekulalarining bosimi pasayib, to‘qnashuv kamayib, emvchanlik ozavadi.
Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligini haroratga bog‘liqligi Klauzius—Klayperon tenglamasi bilan ifodalanadi: