12-mavzu bonitirovka kartalari reja: Yer islohotini mukammal va sifatli amalga oshirishda qonun hujjatlari

Tuproqlarni bonitirovkalash shkalasi
Sug`oriladigan dexqonchilikda tuproqda kechadigan barcha kimyoviy, fizikaviy, fizik-kimyoviy, biologik va boshqa jarayonlar tez-tez o`zgaruvchan bo`ladi. Bunday sharoitda tuproqni qator xususiyatlari o`zining turg`unligini yukrtadi, qisqa vaqt ichida o`zgaradigan bo`lib qo`ladi.
Mezonlar nisbatan turrun, ya’ni tez-tez uzgarmaydigan va k,ishlok. xujaligi ekin turining hosili bilan yaxshi korre­lyasiyalanuvchi bulmori darkor.
Suroriladigan dexqonchilik sharoitida bunday mezonlar katoridan tuproqni mexanik tarkibi joy oladi. Mexanik tar-kibni nisbatan konsyervativ ekanligini uz vaktida Mitchyerlix, Rassel, Vilryams, Kachinskiy va boshqalar aniklaganlar.
Tuproqni mexanik tarkibi uning unumdorligini boshqa xossalaridan kura x.am kuproq ifodalaydi.
Mexanik tarkib tuproqning uzak, ya’ni eng asosiy xusu-siyati bulib, uning onalik jinsiga boglik. ravishda kelib chikadi. Tuproqni mexanik tarkibi kupchilik hollarda ona­lik jinsidan nasldan-naslga utgan kabi utadi.
Izlanishlar natijasiga ko’ra, orir mexanik tarkibga ega tuproqlarni nisbatan kup ozika elementlari va suv saklashi isbot kilingan. Ayni bir vak.tda suv va xavo utkazishqobiliyati esa pastroqhisoblanadi.
Engil mexanik tarkibga ega bo`lgantuproqlar orir mexa­nik tarkibli tuproqlarga nisbatan kam mikdorda ozika ele­mentlari va suv ushlab turadi, aksincha suv va xavo o’tkazuvchanligi to’g’ri bo`ladi.
Tuproqlarni xususiyatlarini e’tiborga olgan xrlda nis­batan yangi xisoblangan bonitirovkalash Shkalasi quyidagicha tuzilgan. Bu Shkalada genetikaviy gurux. va mexanik tarkib asos uchun qabul qilingan.
Bonitirovka koeffitsientlari
Bizning sharoitimizda tuproq xossalarini yomonlashtiradigan va unumdorligiga salbiy ta’sir kursatadigan omillarga toshlikat lamning joylashgan chukurligi, kumli, gipsli, gleyli, shox va arziklik atlamlarning kesmada gaurni va boshqalar kiradi.
Suroriladigan mintakalarda toshli va shagalli tuproqlar asosan tog’oldi prolyuvial tekisliklarda va allyuvial vodiylarda uchraydi. Toshli va shagalli tuproqlar uzining kamgu-musligi, strukturasizligi, oziqa elementlariga kam-bag’alligi, kam suv saklash kobiliyati, nam sigimining kichikligi va boshqa xususiyatlari bilan ajralib turadi. Toshli va shagalli, ya’ni skeletli tuproqlarni unumdorligi past, shusababli ishlab chikarish kobiliyati kichik bo`ladi.
Gidromorf tuproqlarni unumdorlik darajasi ularning boshqa xossalari bilanbir katorda gleyli katlamining joylashgan urniga xam boglik bo`ladi.
Bu urinda ularni baxrlashhda gleylashganlik darajasini xam xisobga olish maksadga muvofik. bularedi. Lekin xozirgacha bu xususiyatlarga etarli e’tibor berilmaydi.
O`zbekistonda gidromorf tuproqlar maydoni sug`oriladigan yerlar mikdorini 50% ni tashkil qiladi.
Gleyli va gleylashgan katlamlar odatda strukturasiz, zichlashgan bulishi bilan birga mexanik tarkibiga kura og`ir bo`ladi.