12-Mavzu. Esse haqida tushuncha. 13-Mavzu. Esse turlari

12-Mavzu. Esse haqida tushuncha.
13-Mavzu. Esse turlari.

Mustaqil janr sifatida A.Montel ijodida tarkib topgan. Bu janr G‘arbda oldinroq ishlatilgan bo‘lsa-da, o‘zbek adabiyotida XX-asrning 70-80-yillaridan esse yaratila boshlandi.
Talabalarning faqatgina umumiy tushunchalar bilan tanish ekanligi yetarli emas. Talabalar har qanday mavzudagi qarama-qarshi fikrlar va qarashlarni o‘zlashtirishlari, ya’ni ularni tahlil va kerak bo‘lsa tanqid qilib ham o‘rganishlari talab qilinadi. Muhokama va bahs olib borish usullari va ilmiy tarzda o‘z xulosalaringizni taqdim etish yo‘llari muhim ahamiyatga ega.
Muhokamada ishlatiladigan so‘zlar
Esse shartlarida talabalardan ko‘pincha mavzuni muhokama qilish so‘raladi, masalan:

Bu holatda aytilgan fikrning afzalliklari va zararlarini baholash talab etilmoqda. Unda quyidagi so‘zlardan foydalanish mumkin:

Yuqoridagi so‘zlardan foydalanib gaplarni to‘ldirish mumkin.
Har yili millionlab talabalar chet mamlakatlarda o‘qishni tanlashadi. Buning sezilarli (a) __________ bo‘lishi mumkin, qaysiki boshqa bir madaniyat bilan tanish bo‘lish imkoniyatidek, ammo vatanni qo‘msash, yakkalanib qolish kabi muayyan (b) __________ ham qamrab oladi. Boshqa bir (c) __________ tomoni yashash xarajatlari va u yerdagi narxlarning balandligi bo‘lishi mumkin.
Tashkil etish
Muhokama ikki xil yo‘lda tashkil etilishi mumkin.


Q uyidagi mavzuda esse yozishingiz talab etiladi:

Jadvalga fikrlaringizni yozib qo‘ying (ijobiy va salbiy

xususiyatlarini ajratgan holda). So‘ng esa vertikal yoki gorizontal
strukturalardan birini belgilab oling.




Muhokama tili
Mavzuni yoritayotganingizda menimcha,
mening fikrimcha, o‘ylaymanki kabi
subyektiv iboralardan foydalanmang, uning
o‘rniga obyektiv birikmalardan foydalaning.
Umuman olganda, uyda ishlash yo‘lga
ketadigan vaqtni tejaydi.
Ko‘pchilik biladiki, e-mail va Internet
xizmati ofis ishlarini ham bajaradi.
Ko‘pchilikda hamkasblar bilan yuzma-
yuz muloqotga zarurat tug‘iladi.
Bo‘lishi mumkin, ko‘proq korxonalar
uyda turib ishlashni qo‘llab-quvvatlashadi.
Vaziyat shuni taqozo etadiki, muayyan
kishilar o‘zlari mustaqil ish olib
borishni yoqlashadi.

Qarshi fikrlar
Qarshi fikrlar qarashlarga teskari bo‘lishi mumkin. Mavzuni
ilmiy muhokama qilayotganda masalaning ikkala tomoni haqida
ham qarashlarni bildirib, o‘z fikrlaringizni dalillar bilan qo‘llab-
quvvatlashingiz lozim. Odatda, o‘z g‘oyangizni taqdim etishdan
avval unga teskari bo‘lgan qarashlarni keltirish ma’qulroq.
Qamoqxonalar mavzusida yozilgan quyidagi misolda
muallifning munosabati qanday?



Esselar ham, hisobotlar ham o‘z ichiga batafsil ravishda ko‘rib chiqilgan aniq vaziyatlarni misol tariqasida olishi mumkin. Bir aniq vaziyat essening asosiy mavzusi bo‘lishi yoki esse har xil vaziyatlarni ko‘rsatish uchun bir necha misollarga ega bo‘lishi mumkin.