12-Mavzu: Mantiqiy masalalar va boshqotirma masalalar. Reja: Mantiqiy masalalar Boshqotirma masalalar Kalit so’zlar

12-Mavzu: Mantiqiy masalalar va boshqotirma masalalar.
Reja:
1. Mantiqiy masalalar
2. Boshqotirma masalalar
Kalit so’zlar: mantiqiy, boshqotirma,masala, yechim, javob, amal, matematika, sodda, qiziqarli.


1. Mantiqiy tafakkurni rivojlantirish, mustaqillik, tashabbuskorlik, ijodkorlikni shakllantirish zamonaviy pedagogik jarayonning asosiy vazifalaridan biridir. Bu jarayonning muvaffaqiyati kognitiv qiziqishlarning shakllanishiga bog'liq.
Mantiqni rivojlantirishda matematika alohida o'rin tutadi. Aynan matematika yuqori darajadagi mavhumlikni o'z ichiga olgan nazariy fan hisoblanadi. Matematika darslari rivojlantiruvchi ta'sirga ega bo'lib, mantiqiy fikrlashni rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi.
Matematikaning boshlang'ich kursidagi ko'p vaqt masalalarni hal qilishga ajratiladi. Masalalarni turlicha tasniflash mumkin. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, boshlang'ich ta'limda o'quvchilarda mantiqni rivojlantirishning eng samarali usuli mantiqiy masalalarni yechishdir.
Ushbu dasturning matematika darsliklarida mantiqiy topshiriqlar qo'shimcha qismga, ya'ni "qiyinlashgan masalalar"ga kiritilgan. Birinchi sinfda mantiqiy masalalar mulohaza yuritish orqali yechiladi. Ikkinchi, uchinchi va to'rtinchi sinflarda masalalar birinchisiga qaraganda ancha xilma-xil bo'lib, turlarga bo'linadi: suyuqlikka doir masalalar, vaqtga doir masala, ob'ektlarni guruhlarga bo'lish.
Boshlang‘ich ta’lim aqliy faoliyat usullarini shakllantirish uchun asos yaratadi: o‘quvchilar ob’ektlarni tahlil qilish, solishtirish, tasniflashni, sabab-oqibat munosabatlarini, qonuniyatlarni o‘rnatishni, fikrlashning mantiqiy zanjirlarini qurishni o‘rganadilar. Matematikani o'rganish orqali ular ma'lum umumlashtirilgan bilimlarga va harakat usullariga ega bo'ladilar. Bilishning universal matematik usullari dunyoni yaxlit idrok etishga yordam beradi, uning individual jarayonlari va hodisalarining modellarini yaratishga imkon beradi, shuningdek, universal ta'lim faoliyatini shakllantirish uchun asosdir.
Bugungi kunga kelib, mantiqiy masalani yechishga yordam beradigan bir nechta usullar mavjud, xususan:
• mulohaza yuritish;
• tanlash;
• taxminlar;
• diagrammalar va jadvallar;
• • grafik usul;
• birlashgan usul.
Ko'pincha mantiqiy masalalarda faktlar shunchalik ko'pki, ularning barchasini xotirada saqlash qiyin. Suning uchun ular diagrammalar, jadvallar, chizmalar va chizmalar tuzishga murojaat qilishadi.
 Bunday masalalar yechimini izlashda o`quvchilarning mustaqil ishini uyushtirish uchun o`qituvchi doskada quyidagi ikkita sxemani chizib: so`ngra o`quvchilardan ulardan qay biri quyidagi masala: O`quvchilar to`p uloqtirishda musobaqalashdi. Agar Botir to`pni Karimdan uzoqroqga, lekin Ahmaddan yaqinroqga uloqtirgan bo`lsa, bolalardan qay biri to`pni eng uzoqga uloqtirgan?” sharti 
asosida qurilganligini aniqlashni so`raydi. 
Barcha xohlovchi o`quvchilar doskaga chiqib, o`zlarining fikriga ko`ra masala shartiga mos keluvchi sxemani belgilashadi: ba’zi o`quvchilar 1-sxemani, ba’zilari esa 2-sxemani belgilashadi. 
O`qituvchi bolalarga o`zlari tanlagan sxemada quyidagi ma’lumotlarni belgilashni so`raydi: Ahmad to`pni 16 metrga, Karim- 11metrga, Botir-13metrga uloqtirgan. O`quvchilar vazifani doskada bajaradilar va 1-sxemani belgilagan o`quvchilar o`zlari yo`l qo`ygan xatoni tushunib yetadilar.