12 mavzu tayanch tushunchalar
T ashkilotni boshqarish samaradorligi hisobi uslubiyoti
Download 1.16 Mb. Pdf ko'rish
|
12-Mavzu
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
|
3 T
ashkilotni boshqarish samaradorligi hisobi uslubiyoti. 10 ketiShning birdan bir yuli sifatida korxonalar bank muassasalaridan kredit resurslariga murojaat qiliShlari mumkin. Operatsion faoliyat. Operatsion faoliyat natijasida r6al iShlab chiqariSh jarayoni sodir buladi. Bunda tovar kayta iShlab chiqiladi va yangitdan Shakllantiriladigan tovar paydo buladi. Turl mulk Shakllarida va iktisodiyotning turli soxalarida faoliyat yuritayotgan korxonalar moliyasining o’ziga xos xususiyatlaridan biri kengaytirilgan taror iShlab chiqariSh jarayonining davomiyligi va o’zluksizligi xisoblanadi ya`ni operatsion faoliyatga bevosita bog’liq buladi. Shuning uchun xam operatsion faoliyat zaruriy investitsiya resurslari xajmini aniklaSh, asosiy va aylanma mablaglarni ShakllantiriSh uchun chetdan mablaglarni jalb qiliSh usullari va Shakllarini belgilab beruvchi asosiy omil xisoblanadi. Moliyaviy faoliyat operatsion faoliyat natijasida Shakllantirilgan tovarlar realizatsiya qilinadi va maxsulot realizatsiyasi natijasida tuShum Shakllantiriladi. TuShum taqsimlaSh munosabatlarining asosiy ob`ekti xisoblanadi va moliyaviy faoliyatning boShlangich boskichi xisoblanadi. Kengaytirilgan ijtimoiy takror iShlab chiqariSh jarayonining oxirgi iste`mol boskichida iShlab chiqariSh va Shaxsiy extiyojlar kondiriladi. IShlab chiqariSh xarayoteridagi extiyojlar uchun iste`mol korxonalarning olingan moliyaviy natijalari xisobiga asosiy va aylanma iShlab chiqariSh fondlarini moliyalaShtiriSh orqali faol investitsion faoliyatni amalga oShiriladi. 11 Chunki investitsiya faoliyatining ichki moliyaviy manbalari birlamchi moliyaviy natijalarni taqsimlaSh va kayta taqsimlaSh natijasida korxona ixtiyorida Shakllantiriladigan markazlaShtirilmagan pul fondlari xisoblanib uning asosiy moliyaviy manbai sof foyda xisoblanadi. Moliyaviy faoliyatni samarali taShqil qiliSh natijasida yaratilgan qiymatni taksimlaniShi jarayonida kengaytirilgan takror iShlab chiqariShga avanslangan kapitalning kay darajada unumdorligi aniqlanadi va kengaytirilgan takror iShlab chiqariShda qo’Shilgan qiymatni markazlaShtirilgan va markazlaShtirilmagan pul fondlariga taqsimlaSh nisbatlari aniqlanadi. Yuqoridagi chizmadan ko’rinib turibdiki korxonalardan moliyaviy boShqaruv tizimini taShkil qiliShda axborotlar oqimlari muxim rol o’ynaydi. BoShqaruvchi tizimlarning tarkibida axborot ta`minotlari aloxida element sifatida ko’riladi va bunday axborotlar ta`minoti iShlab chiqariSh jarayonidagi operatsion, moliyaviy va investitsion faoliyat natijalari xisoblanadi. Xakqiqatda xam mantiqan xar qanday biznes uchun asosiy masala investitsiya faoliyati uchun yetarli miqdordagi zaruriy kapitalni ShakllantiriSh xisoblanib bozor iqtisodiyoti Sharoitida bunday zaruriy mablag’larni ShakllantiriSh bo’yicha 12 moliyaviy qaror qabul qiliShda birinchi navbatda ichki moliyaviy imkoniyat xisobga olinadi va Qo’Shimcha moliyaviy resurslarga extiyoj chetdan turli xil usullar vositasidagi mablaglarni jalb qiliSh yordamida amalga oShiriladi. Bozor iktisodiyoti Sharoitida mablaglarni jalb qiliShning turli Shakllari mavjud bulib ularni korxonalar faoliyatiga bog’liq raviShda umumiy tavsifiga ko’ra 2 asosiy turkumga ajratiShimiz mumkin: 1. Qarz mablaglari; Bunday mablaglar kaytarib beriSh Shartlari bilan beriladigan va ular bo’yicha fiksirlangan Shakldagi daromad tulanadigan mablaglar. 2. Jalb qilingan mablaglar. Korxonalar biznesiga moliyaviy kuyilimalar Shaklida Sheriklik qiliSh Shartlaridagi mabalaglarni jalb qiliSh jarayoni xisoblanadi. Mablaglarni strukturasini oqilona ShakllantiriSh korxonalar faoliyatining muvaffaqiyatini garovidir. Shuning uchun xam qarz mablaglarni jalb qiliSh xisobiga moliyaviy resurslarni ShakllantiriSh va undan foydalaniSh jarayonlarini boShqariSh tizimi korxonalar iShlab chiqariSh samaradorligini barqaror moliyaviy xolat Sharoitida oShiShiga olib keladi. Moliyaviy boShqariShning turli usullari mavjuddir. Ular, prognozlaShtiriSh,rejalaShtiriSh, soliqqa tortiSh, sug’urtalaSh, kreditlaSh, o’z o’zini moliyalaShtiriSh, xisob kitob tizimi, moliyaviy yordam tizimlari, amortizatsiya ajratmalari tizimi kabi kator instrumentlar vositasida amalga oShiriladi. Xozirgi zamonaviy boShqariSh tizimi texnik jixatidan taraqqiyoti bilan belgilanmokda. Kupgina zamonaviy tizimlar qog’ozsiz ya`ni elektron texnologiyalarga asoslanmoqda(banklararo xisob kitoblar, o’zaro xisob kitoblar va boShkalar). Bozor isloxotlari Sharoitida xujalik sub`ektlari urtasidagi iktisodiy munosabatlarning xususiyatlari moliyaviy instrumentlardan foydalaniSh bilan uzluksiz raviShda boglikdir.Moliyaviy instrumentlar xususiyatlari va talablarini 13 o’zluksiz va doimiy xisobga oliSh , ulardan korxonalar, banklar, sug’urta organlari faoliyatida samarali qo’llaSh ularni xo’jalik sub`ektlari moliyaviy iqtisodiy xolatiga ta`sirini taxlil qiliSh va baxolaShni dolzarbligini keltirib chiqaradi. Tadbirkorlik faoliyati moliyaviy instrumentlarining taxlili tizimida uning tarkibi, maksadi, qo’llaSh soxalarini aniqlaSh muxim axamiyatga egadir. Moliyaviy instrumentlarning talqini bo’yicha turli xil yondaShuvlar mavjuddir. Shularning ichida moliyaviy instrument tuShunchasining mazmuni mukammalroq va kengrok quyidagicha yoritiladi: moliyaviy instrumentlari qisqa va uzoq muddatli investitsiyalaShning turli Shakllari kiritiladi. Bularga : uluShli va qarzli qimmatbaxo qog’ozlar, optsionlar, varrantlar, forvard Shartnomalari, fyucherslar, svoplar va boShqalar kiritiladi. Moliyaviy instrumaenlarni quyidagi sifat belgilari bo’yicha tasniflanadi: moliya bozorlaridan jam qiliSh instrumentlari, resurslarni qayta taqsimlaSh bo’yicha boShqa instrumentlar va mavjud tadbirkorlik xatarlarini boShqariShning moliyaviy instrumentlari. Moliyaviy instrument tuShunchasini soddalaShtirilgan talqinida uch asosiy kategoriyalarga ajratiladi: - pul mablag’lari (kassadagi mablag’lar, xisob raqamdagi mablag’lar, valyuta resurslari); - kredit instrumentlar (obligatsiyalar, forvard Shartnomalari va boShkalar); - ustav kapitalida qatnaShiShida qo’llaniladigan moliyaviy instrumentlar. Qarzli va uluShli qimmatbaxo qog’ozlar o’zining egasiga mulk xuquqini tasdiqlanuvchi yoki egasining qarz majburiyatlarini tasdiqlovchi qimmatbaxo qog’ozlardir. UluShli qimmatbaxo qog’ozlar vositasida xo’jalik sub`ektlarining ustav kapitali ko’payadi. UluShli qimmatbaxo qog’ozlar o’zida investorning qo’yilma 14 qilayotgan kompaniyaning xususiy kapitaliga moliyaviy qo’yilmalarni qo’Shimcha daromad oliSh maqsadida qo’yilmasini tasdiqlovchi qimmatbaxo kog’ozdir. Qarzli qimmatbaxo qog’ozlar fond bozorlarida pul mablag’larini jalb qiliSh uchun emitent tomonidan joylaShtiriladigan majburiyatlarni o’zida aks ettiradi. Bularga obligatsiyalar, banklarning depozit va jamgarma sertifikatlari, davlat qisqa muddatli majburiyatlari, qisqa muddatli bank veksellari, g’azna veksellari, banklar tomonidan aktseptlangan veksellar va boShqalar kiritiladi. Qarz majburiyatlarining eng keng tarqalgan turi obligatsiya bulib, u– egasiga ma`lum pul mablaglarini kuyganligi va fikserlangan foizlarni muddatida tulaSh va nominal qiymati asosidagi qarz majburiyatlarini tasdiqlovchi qimmatbaxo qog’ozdir. Obligatsiyalar korporativ va davlat obligatsiyalariga bo’linadi. Davlat obligatsiyalari xam maxalliy va markaziy xukumat organlari tomonidan maxalliy va respublika byudjetlardagi taqchillikni moliyalaShtiriSh va boShqa tadbirlar maqsadlarida qo’Shimcha moliyaviy resurslarni jalb qiliSh uchun qo’llaniladi. Umuman olganimizda qarzli va xissali qimmatbaxo qog’ozlar vositasida kapitalning zamonaviy Shakli «fiktiv» kapital Shakllantiriladi. Fiktiv kapital ssuda kapitalidan farq qilib fondli qiymatliklar tasdiqi asosida pul mablaglarining xarakati o’z aksini topadi. Shuningdek fiktiv kapital vositasida mulkning ma`lum qismiga egalik qiliSh mumkin. Masalan, xissadorlik kapitali vositasida xissadorlik jamiyatlari o’zining mulkini bir qismini aktsiyalarni sotib Financial management is crucial for the success of any organization, be it private, government or non-government. Successful enterprises watch their finances very closely and therefore take the right decisions at the right time, ultimately leading to success. Most businesses have a well structured finance department responsible for looking after the accounts and finances of the company. On the other hand, NGOs most often do not consider financial management to be a priority and lack adequate financial knowledge. This is often characterized by poor financial planning and adequate financial systems in place. 15 oluvchi investorlarga joylaShtiradi. Demak, aktsiyalar emissiyasi vositasida aktsionerlik jamiyatlari qarz mablaglarini Shakllantirmaydi. Aktsiyalar emissiyasi va birlamchi bozorlarda joylaShtiriSh natijasida jalb qilingan mablaglarni Shakllantiradi.Aktsiyalar bo’yicha to’lanadigan dividentlar jamiyatning oladigan foydasiga bevosita bog’liqdir. Ssuda kapitalida qarz mablaglari aniq foizlari bilan ma`lum muddatlarda qaytariliSh Shartlari va boShqa printsiplar asosida beriladi. Moliyaviy resurlarni jalb qiliSh bo’yicha moliyaviy instrumentlar xam qator o’zining sifat belgilariga ega bulib, bunday sifat belgilar xujalik sub`ektlari chetdan jalb qilingan mablaglarni ShakllantiriShda o’ziga xos avzalliklari va ijobiy jixatlariga ega buladi. Tadbirkorlik xatarlari oldini oliSh bo’yicha moliyaviy instrumentlar takror iShlab chiqariSh jarayonidagi moliyaviy, tijorat va boShqa qator xatar taxlikalarini oldini oliShda qo’llaniladi. Bunday instrumentlarga fyuchers, xedjirlaSh, varrantlar,optsionlar kiradi. Definitions of Financial Management "Planning is an inextricable dimension of financial management. The term financial management connotes that funds flows are directed according to some plan." By James Van Horne "Financial management is that activity of management which is concerned with the planning, procuring and controlling of the firmhs financial resources. " By Deepika &Maya Rani “Financial Management is the Operational Activity of a business that is responsible for obtaining and effectively utilizing the funds necessary for efficient operation .” By Joseph Massie “Business finance deals primarily with rising administering and disbursing funds by privately owned business units operating in non-financial fields of industry .”– By Kuldeep Roy “Financial Management is an area of financial decision making, harmonizing individual motives and enterprise goals." -By Weston and Brigham “Financial management is the area of business management devoted to a judicious use of capital and a careful selection of sources of capital in order to enable a business firm to move in the direction of reaching its goals .” – by J.F.Bradlery “Financial management is the application of the planning and control function to the finance function .” – by K.D. Willson “Financial management may be defined as that area or set of administrative function in an organization which relate with arrangement of caSh and credit so that organization may have the means to carry out its objective as satisfactorily as possible." - by Howard & Opton. [1] 16 Business finance can be broadly defined as the activity concerned with planning, raising, controlling and administering of funds and in the business. “ by H.G Gathman & H.E Dougall Financial management is a body of business concerned with the efficient and effective use of either equity capital, borrowed caSh or any other business funds as well as taking the right decision for profit maximization and value addition of an entity.- Kepher Petra; Kisii University . "Financial management refers to the proper and efficient use of money and it plays a significant role in analyzing to invest in profitable business enterprise. Return on Investment must be greater than the invested amount." "Financial management refers to the effective and efficient management of money and it is also process of planning, controlling,leading, directing of a firmhs financial resource." Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1.Pavlova L.N.«Finansoviy menedjment»,M.:«Banki I birji»,2015y. 2 .Li. A. Chet el investitsiyalari jozibasi. //Bozor pul va kredit, 2014 3 Verxan P.X. Predprinimatel`: ego ekonomicheskaya funktsiya I politicheskaya otvetstvennost`. Per . s nem.-Minsk:ERIDAN, 2012 4 .Kovalev V.V. «Upravlenie finansami», FBK-PRESS, Moskva 2011 5 Stoyanova E.S. Finansoviy menedjment: teoriya i praktika, izd. Perspektiva,Moskva, 2012 Download 1.16 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|