124 elimízdiń repressiyaǵa ushiraǵan ardaqli azamatlariniń aqlaniwi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454 
Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-8-124-134 
 
E-mail: [e-mail] 
132 
parsı imlasında jazılǵan kópshilik shıǵarmalar órtelip, joq etilip jiberildi. Xalqımızdıń 
ótmishtegi bir neshe ásirlik tarıyxın óz ishine qamtıytuǵın ruwxıy miyrasına bolǵan 
bunday bir tárepleme qatnas ruwxıy mádeniyatımızdıń rawajlanıwında óziniń tásirin 
jasamay qoymaydı.[11]
Basqasha aytqanda, Keńes dáwiriniń tarıyxı bul repressiyalar tarıyxı boldı. 
Xalıqtıń bul kórgen shıǵını Qaraqalpaqstannıń ekonomikalıq hám mádeniy 
rawajlanıwına uzaq jıllar dawamında kesent keltirip turdı. «Kolonializm» dáwirinde 
watan hám xalıq azatlıǵı gúresi jolında biziń úlkemizden 20 mıńǵa jaqın er-azamatlar 
gúnásız qurban boldı, quwǵınǵa ushıradı hám súrgin etildi. Ġárezsizlik sharapatı 
menen ǵana olardıń ismlerin qayta tiklewge keń jol ashıldı. Xalqımızdıń haqıyqıy 
tarıyxın qayta jazıw, izertlew jumısları dawam etip atır.
Xalıq azatlıǵı jolında qurban bolǵan pidayı azamatlardıń xızmetin, ismlerin 
qayta tiklew boyınsha tarıyxıy áhmiyeti bar. Prezident Pármanları, húkimet qararları 
qabıl etildi. 2001-jıl 1-maydaǵı «Repressiya qurbanların eslew kúnin belgilew 
haqqındaǵı» Parmanıda qabil etilgen edi
1
. Onda «totalitarlıq dúzim júrgiziw 
dáwirinde millionlaǵan gúnásız puqaralardıń ómirinen ayrılǵanın, kóplegen 
shanaraqlardıń bag‘i‘wshi‘si‘nan ayi‘ri‘lg‘anin, kóp sanlı balalardıń jetim qalǵanlıǵın 
tarıyxtan házirgi hám bunnan keyingi áwladlardıń yadınan shıǵarıp taslaw múmkin 
emes»' dep ayrıqsha atap kórsetilgen. Haqıyatlıqtı hám ádalatlıqtı qayta tiklew, biziń 
xalqımızdıń kóp mıńlagan pidáker hám qaysar ul-qızlarınıń mártligin ardaqlaw, biziń 
watanlaslarımızdıń, ásirese jas áwladtıń júreklerinde hám sanasında olardıń esteligin 
húrmet izzet etiw sezimlerin tárbiyalaw maqsetinde hár jılı respublikamızda 
repressiya qurbanlarınıń eslew kúnin rásmiy túrde 31-avgustta ótkeriw belgilendi. 
Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń "Watan hám xalıq azatlıǵı 
jolında qurban bolǵanlar esteligin máńgilestiriw, olardıń ismlerin anıqlaw‖ boyınsha 
(1999-jılı 30-avgust) qararı shıqtı. Qaraqalpaqstanda repressiya jıllarında qurban 
bolǵan zıyalılar el-jurt basshıları, ulamalar, jaslar, xojalıq basshıları, orta xojalıq 
iyeleri hám taǵı basqa birneshe minlaǵan insanlardıń ómiri hám xizmetlerin 
arxivlerden qayta izertlew boyınsha arnawlı komissiya dúzildi. Akademik Sabır 
Kamalovtıń basshılıǵındaǵı jumısshı toparlar arxivlerde qızǵın jumıs alıp bardı. 
Olardan professor Sh.Babashevtıń baspa sózde kóp ǵana jańa dereklerdi járiyalaǵanı 
málim. Qaraqalpaqstan xalqı ásirler boyı ǵárezsizlik ushın, ózin-ózi basqarıw, 
erkinlik ushın gúresip keldi. Gárezsizlik, azatlıq ushın gúreslerde Ernazar biy Alakóz 
batır), Alıwshı biy (batır), Bala Ernazar biy (atalıq) hám onıń áwladları (Sapar 
Ernazarov, Xojamet Ernazarov), Mayqı Seytnazarov, Jumanazar Rayımnazarov, 
1
Qaraqalpaqstanni‘n‘ jan‘a tariyxi‘ No‘kis «Qaraqalpaqstan» 2003. 5-bet

---