124 elimízdiń repressiyaǵa ushiraǵan ardaqli azamatlariniń aqlaniwi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454 
Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-8-124-134 
 
E-mail: [e-mail] 
131 
etilgen xalıqlar, olardıń biziń xalqımızǵa kórsetken járdemi, ásirese morallıq hám 
materiallıq qollawları haqqında kóplegen materiallar negizinde óz oqıwshılarına 
usınıs etedi. Professor Sh.Babashev usı miynetinde arxiv maǵlıwmatlarına tiykarlana 
otırıp, OGPU hám NKVID xızmetkerleriniń háreketlerin qatań kritikalaydı hám XX 
ásirdiń 30- 40-jıllardaǵı Qaraqalpaqstandaǵı qanlı waqıyalarda burınǵı Awqamnıń 
zakonları, Konstituciyasınıń buzılǵanı tuwralı maǵlıwmatlar beredi.[9] 
Sovet rejimi óz hákimiyatın bekkemlep alǵannan keyin, onıń ózgeshelikleri 
kem-kemnen ashıqtan-ashıq kórine basladı. Bul jaǵday atap aytqanda, milliy 
respublikalardaǵı basshı xızmetkerlerge qatnasıqta anıq kórindi. Júzege kelgen
hákimshilik-buyrıqpazlıq sisteması hám onıń basshı ózegi esaplanǵan Pútkil 
Awqamlıq kommunistrler (bolshevikler) partiyası — VKP(b) bul waqıtqa kelip 
«socializm tiykarlar»ın qurıwǵa keskin kiristi hám de jámiyettiń barlıq tarawlarında 
húkimdarlıq dárejesin iyeledi. 
XX ásirdiń 20-jıllarınıń ekinshi yarımı hám 30-jıllar basında Ózbekistan 
SSRda on segizler toparı (Abdurahim Hájibaev, Inamjan Xidiraliyev, Muxtarjan 
Saidjanov hám b.), inaǵamovshılıq (ÓzSSR Bilimlendiriw xalıq komissarı Rahim
Inaǵamov hám b.), qasimovshılıq (ÓzSSR Joqarǵı sudı baslıǵı Sadulla Qosimov hám 
b.), badriddinovshılıq (ÓzSSR Joqarǵı sudınıń prokurorı Shamsutdin Badriddinov 
hám b.), «Milliy awqam» hám «Milliy azatlıq» (Munavvarqari Abdurashidxanov 
basshılıǵındaǵı 87 adam), «narkompros» isi (ÓzSSR Bilimlendiriw xalıq komissarı 
Mannon Ramziy, onıń orınbasarı Batu hám b.), «batır ǵapshiler» (Qoqanda Ashurali 
Zohiriy basshılıǵındaǵı 19 adam) h.b. siyasiy islerdiń nátiyjesinde xaliq perzentleri 
repressiyaǵa ushıradı. Bul dáwirde kommunistlik partiya qatarların «tazalaw» 
kompaniyası nátiyjesinde Ózbekistan Kompartiyası aǵzalarınıń 25,6%i partiyadan 
shıǵarıldı.[10] 
Gárezsizlikke eriskenli berli tariyxıy hám mádeniy miyraslarımızǵa, ruwxıy 
mádeniyatımızǵa degen qatnas pútkilley ózgerip, tiykarǵı iyesi bolǵan xalıqqa 
qaytarılıp berildi. Nátiyjede, xalqımızdıń bay mádeniy miyrasları búgingi kúni óziniń 
tarıyxın tereńirek biliwine, milliyligin tanıwına xizmet etip atırıptı. Ruwxıy hám 
mádeniy miyraslar xalıqtıń rawajlanıw jolınıń belgili basqıshlarınıń aynası bolıwı 
menen birge keleshek áwladtıń ruwxıy jaqtan ósiwine óziniń kúshli tásirin jasaydı. 
XX asirdiń 30-50-jılları sıyasıy baǵdarda dindi biykarlaw maqsetinde alıp 
barılǵan qatag‘an siyasat aqibetinde ata-babalarımızdıń teberik qolları menen 
quri‘lg‘an bolǵan xalqımızdıń biybaha estelikleriniń belgili bóleginiń joq bolıp 
ketiwine alıp keldi. Sonday-aq, xalqımızdıń tarıyxı, mádeniyatı hám ádebiyatı arab-

---