13-амалий иш. Мавзу: Автомобиллар ҳаракат тезлигига йўл ўлчамларининг таъсирини баҳолаш

Эслатма: 1. Суратда 1 – ИИ даражали йўллар, махражда ИИИ – ИВ даражали йўллар учун. 2. 1,5 м дан катта йўл ёқалари асфалтобетон, цементобетон ёки органик боғловчилар материаллар билан мустаҳкамланган бўлса ифлосланган тасма кенглиги нолга тенг деб олинади.
К_хт1ни қийматини ҳаракат жадаллиги ва тоза, ҳақиқий фойдаланиладиган ҳаракат мустаҳкамланган юзаси кенглигига боғлиқлик қийматлари 13.3-13.4 жадвалларда келтирилган.
К_хт2 хусусий коеффитсиенти 13.5-жадвалга тўғри келувчи йўл ёқаси кенглиги катталиги бўйича аниқланади. Умумий ҳолларда йўл ёқасига четки мустаҳкамланган тасма, автомобиллар тўхташи учун мустаҳкамланган тасма ва четки тасмалар киради.
Йўл ёқаси бўйича характерли. Агар ўнг ва чап йўл ёқалари турли бўлса ҳисоб учун кичиги қабул қилинади. Характерли участкаларни белгилашда йўл ёқаси кенглигининг умумий кенглиги 1,5 м бўлганда кенгликни 0,10 м оралиқда тебраниши ҳисобга олинмайди,0,25 м оралиқда тебранса кенглик 1,5 м дан катта деб олинади. Йўл ёқасининг кенглиги кўрсатилгандан (0,1 м ва 0,25 м) катта бўлса, участка характерли деб белгиланади.
Йўл ёқаси ҳамма кенглиги бир хил мустаҳкамланган бўлса, К_хт2 қиймати умумий йўл ёқаси учун берилган мустаҳкамланиш турига боғлиқ ҳолда 6-жадвалдаги қийматлар қабул қилинади.
Умумий мустаҳкамланган йўл ёқаси кенглигини бўлганда К_хт2 қиймати аналитик қабул қилинади.
Йўл ёқасида четки мустаҳкамланган тасма ва (ёки) ҳар хил материаллар билан мустаҳкамланган, ҳамда мустаҳкамланмаган тасма бўлганда К_хт2 нинг ўртача қиймати мавжуд мустаҳкамланиш тури учун қуйидаги формула орқали аниқланади:
, (13.4)
Бу ерда, b_i – ҳар хил турдаги мустаҳкамлаш тури билан мустаҳкамланган Йўл ёқасининг кенглиги, илова бўйича қабул қилинган тасмалар, чунки мустаҳкамланиш тури бутун йўл ёқаси бўйича тарқалади; В_об­ – йўл ёқасининг умумий кенглиги, м.
Йўлнинг соф (тоза) асосий мустаҳкамланган юзаси кенглигини ҳисобга олувчи К_хт1 ҳисобий тезликни таъминланганлиги хусусий коеффитсиентини қиймати
13.2-жадвал

Йўлнинг тоза, асосий мустаҳкамланган юзаси кенглиги В1ф, м	Икки тасмали йўллар учун ҳаракат жадаллиги авт/сут (ҳақиқий)
	Камида 600	600-1200	1200-3600	3600-10000
4,5	0,58	0,17	0,14	0,11
4,75	0,68	0,25	0,21	0,16
5	0,79	0,33	0,28	0,22
5,25	0,88	0,42	0,35	0,27
5,5	1	0,5	0,42	0,33
5,75	1,1	0,58	0,49	0,38
6	1,1	0,67	0,56	0,44
6,25	-	0,75	0,63	0,49
6,5	-	0,83	0,7	0,55
6,75	-	0,91	0,77	0,61
7	-	1	0,83	0,66
7,25	-	1,06	0,9	0,72
7,5	-	1,1	0,97	0,77
7,75	-	-	1,04	0,82
8	-	-	1,1	0,88
8,25	-	-	-	0,93
8,5	-	-	-	0,99
8,75	-	-	-	1,04
9	-	-	-	1,08
9,25	-	-	-	1,12
9,5	-	-	-	1,15

13.3-жадвал

Йўлнинг тоза, асосий мустаҳкамланган юзаси кенглиги В1ф, м	Уч тасмали йўллар учун, Кхт1
	Тўлиқ йўлбелги чизиғи билан	Йўл белги чизиғи мавжуд бўлганда
10,5	0,8	0,7
10,75	0,83	0,72
11	0,86	0,74
11,25	0,88	0,76
11,5	0,9	0,78
11,75	0,95	0,8
12	0,99	0,81
12,25	1,03	0,82
12,5	1,08	0,83
12,75	1,1	0,85
13	-	0,87
13,25	-	0,92
13,5	-	0,97
13,75	-	1,02
14	-	1,07

Эслатма: Келтирилган К_хт1 қиймати ҳаракат жадаллиги 7 минг авт/сут дан кўп бўлганда ҳақиқий. Ҳаракат жадаллиги кам бўлган, соф мустаҳкамланган юза кенглиги 10,5 м ва ундан кўп йўлларда йўл белги чизиғи мавжуд бўлганда К_хт1қ1,10 ва йўл белги чизиғи ҳисобига К_хт1қ 1,15 қабул қилинади.
13.4-жадвал

Бир томонлама 4 тасмали, икки тасмали қатнов қисми юзасини соф мустаҳкамланган кенглиги, м	Кхт1 ажратувчи тасма кенглиги
	5 м гача		5 м дан кўп
6	0,39	0,48
6,25	0,44	0,54
6,5	0,49	0,6
6,75	0,54	0,66
7	0,59	0,71
7,25	0,64	0,78
7,5	0,69	0,85
7,75	0,74	0,9
8	0,8	0,96
8,25	0,85	1,02
8,5	0,9	1,08
8,75	0,95	1,14
9	1	1,2
9,25	1,05	1,25
9,5	1,1	1,25

Эслатма: Келтирлган К_хт2 қиймати ҳаракат жадаллиги 3 минг авт/сут дан кўп бўлганда ҳақиқий. Ҳаракат жадаллиги кам бўлганда К_хт1қ1,25 қабул қилинади.
1 – мисол: Йўл ёқаси кенглиги в_обқ3 м. Шулардан, асфалтобетонли четки тасма кенглиги 0,5 м; мустаҳкамланган тасма кенглиги – 0,5 м.
13.3-жадвалдан Йўл ёқаси 3 м бўлгандаги К_хт2 қийматини, асфалтобетон учун 1 – 1,5, чақиқтош учун - 1,10, мустаҳкамланмаган тасма учун – 0,66. К_хт2 нинг ўртача қиймати қуйидагича бўлади:
(13.5)
2 – мисол. Йўл ёқасининг умумий кенглиги1,5 м. Шундан 1м четки тасма шағал билан мустаҳкамланган ва 0,5 м га майса экилган.
19-жадвалдан йўл ёқасининг умумий кенглиги 1,5 м ва майса экиб мустаҳкамланган тасма учун К_хт2қ0,63 га тенг. Ўртача қиймат қуйидагича бўлади:
(13.6)
Хусусий коффитсиент К_хт3 ҳаракат жадаллиги ва таркибига боғлиқ қиймати қуйидаги формула орқали аниқланади.
, (13.7)
буер да, К_хт – 7-жадвалдан олинган, ҳаракат жадаллиги ва таркиби таъсирида ҳисобий тезликни таъминланганлик коеффитсиентини пасайиш қиймати. Ҳаракат жадаллиги бўйича характерли деб, шу кўрсатгичлар бир хил бўлиб бир–биридан ёндош (қўшни) участкалар кўрсатгичларидан 15–20% дан кўп фарқ қилувчи йўл кесмаси қабул қилинади. Ҳаракат жадалиги ва таркиби йилнинг иссиқ даврида олиб борилган кузатишлардан қабул қилинади.
Хусусий коеффитсиент К_хт4йўлнинг йилнинг баҳор-кузги давридаги юзасининг ҳолати ва бўйлама қиялик ва қияликдаги ҳаракатда йўл юзасининг ҳақиқий кўриш масофаси катталиклари орқали аниқланади. Бунда синишлар орасидаги кўндаланг қияликни, тик қияликни ҳисобга олмаган ҳолда қиялик катталигини доимий деб қабул қилишга рухсат этилади.
К_хт4 қиймати 9 ва 10 жадвалларда келтирилган. К_хт4 ни икки қийматидан кичиги олинади ва чизиқли графикка қўйилади.
Йўл ёқаси ҳолати ва кенглиги таъсирини ҳисобга олувчи К_хт2 ҳисобий тезликни таъминланганлигини хусусий коеффитсиенти қиймати
13.5-жадвал

Йўл ёқаси кенглиги (четки мустаҳкамланган тасмани ҳисобга олганда), м	Йўл ёқасининг мустаҳкамланиш тури
	Асфалтобетон, цементобетон, боғловчи материалли	Чақиқтош ёки шағалли қатлам	Ўт экиш	Мустаҳкам-ланмаган
0,3	0,3	0,2	0,19	0,19
0,4	0,34	0,24	0,22	0,2
0,5	0,64	0,44	0,4	0,35
0,75	0,71	0,6	0,52	0,4
1	0,85	0,7	0,56	0,42
1,25	0,88	0,76	0,6	0,44
1,5	0,92	0,82	0,63	0,47
1,75	0,97	0,86	0,66	0,5
2	1,02	0,9	0,69	0,53
2,25	1,05	0,95	0,73	0,56
2,5	1,08	1	0,75	0,6
2,75	1,11	1,05	0,82	0,63
3	1,15	1,1	0,84	0,66
3,25	1,2	1,15	0,9	0,68
3,5	1,25	1,2	0,95	0,69
3,75	1,25	1,25	1	0,7
4	1,25	1,25	1,05	0,7

Эслатма: 1. қатнов қисмини чети, четки мустаҳкамланган тасма бўйлаб йўл ёқасида колея (из) бўлса, шунингдек йўл ёқаси юзаси қатнов қисми қопламаси ёки четки мустаҳкамланган тасмадан 40 мм пастда ёки юқорида жойлашган бўлса К_хт2 қиймати мустаҳкамланиш туридан қатъий назар мустаҳкамланмаган учун қиймат олинади.
2. Йўл ёқаси учун К_хт2 қиймати, қачонки мустаҳкамланган тасмани ҳамма кенглигида 5 см дан кўп ўтли қоплама мавжуд бўлганда ўт (майса) билан мустаҳкамланган деб қабул қилинади. Ўт (майса) билан мустаҳкамланган йўл ёқаси майсали қоплама бузилган бўлса К_хт2 қиймати учун мустаҳкамланмаган йўлёқаси олинади.
Топшириқ: Талабаларга берилган топшириқга биноан автомобиллар ҳаракат тезлигига йўл ўлчамларининг таъсирини баҳолашни ўрганиб, ҳисоб ишлари бажариш.