13-мавзу. Киберхавфсизлик сиёсати: Россия ёндашуви. Киберхавфсизлик стратегияси концепцияси

13-мавзу. Киберхавфсизлик сиёсати: Россия
ёндашуви.
1.Киберхавфсизлик стратегияси концепцияси.
2.Россия қонунчилигида киберхавфсизликни талқини.

Ушбу концепция Россия Федерациясининг киберхавфсизлик стратегиясини (бундан буён матнда – стратегия) ишлаб чиқиш зарурлигини ва ўз вақтида бажарилишини оқлайди, унинг тамойиллари ва ё'налишларини, шунингдек, давлатнинг ме'ёрий ҳужжатлари тизимидаги ўрнини белгилайди. Ахборот ва коммуникация технологиялари (АКТ) жадал ривожланиб, Россия Федерациясида фуқаро, ташкилот ва давлатнинг барча муҳим соҳаларига та'сирини кучайтирмоқда. Интернет тармоғи ва кибернетанинг бошқа таркибий елементлари Россия иқтисодий ривожланиши ва модернизациясининг асосий омили сифатида пайдо бўлди. Давлат бошқаруви жараёнларига АКТни жорий етиш ХХИ асрда самарали ва ижтимоий мас'улиятли демократик давлат барпо етишнинг асоси ҳисобланади. Шу муносабат билан ахборот технологияларини қўллаш миллий секторини ривожлантириш бўйича мақсадли ва тизимли давлат сиёсати талаб етилади.

Шу билан бирга, имкониятларнинг сезиларли даражада ошиши билан бирга, АКТнинг ҳаётнинг барча соҳаларига кириб бориши бир қатор янги ва мавжуд бўлган шахсият, жамият ва давлатга таҳдидларнинг ривожланишига олиб келади. Кибер маконнинг трансчегаравий табиати, унинг мураккаб ахборот технологияларига боғлиқлиги, Россия фуқароларининг барча гуруҳлари томонидан сайтлар ва кибер майдон хизматларидан фаол фойдаланиш янги имкониятларни аниқлайди, бироқ айни пайтда янги таҳдидларни ривожлантиради:
шахсият, ташкилот, давлат органларининг ҳуқуқлари, манфаатлари ва ҳаётий фаолиятига зарар йетказиш;кибер жиноятчилар ва кибер-террористлар томонидан ҳимояланган ахборот ресурсларига қарши кибер ҳужумларни амалга ошириш; махсус операциялар ва кибер урушлар доирасида кибер қуроллардан фойдаланиш, шу жумладан ан'анавий жанговар ҳаракатлар билан бирга.
Ҳозирги кунда Россия Федерациясида миллий ахборот хавфсизлигининг турли жиҳатларини та'минлашга қаратилган бир қатор ҳужжатлар қабул қилинди. Улар орасида Россия Федерациясининг ахборот хавфсизлиги доктринаси, Россия Федерациясида ахборот жамиятини ривожлантириш стратегияси ва бошқа ҳужжатлар мавжуд. Бироқ, мавжуд тартибга солиш кибер макон доирасида ахборот маконининг елементи сифатида юзага келадиган муносабатлар тизимини зарур даражада қамраб олмайди.
Кибернетика функцияларидан фойдаланиш билан боғлиқ имкониятларни амалга ошириш ва юзага келадиган хатарларни назорат қилиш мақсадида ушбу соҳада махсус ҳужжат тайёрлаш зарурлиги ҳақида савол туғилади. Мураккаб табиатни ҳисобга олган ҳолда муаммолар, унинг кўлами, узоқ муддатли ривожланиш истиқболлари, тўпланган халқаро тажриба, ҳужжат шакли сифатида стратегияни танлаш асосли. ИИ. Ахборот хавфсизлиги тузилмасида киберхавфсизлик ўрни стратегияни қабул қилишга қаратилган ҳужжат сифатида ишлаб чиқиш узоқ муддатли ривожланишни ҳисобга олган ҳолда режалаштирилган натижалар стратегияда белгиланган ё'налишлар бўйича иш доирасида ҳал қилинадиган муаммолар доирасини аниқ белгилашни талаб қилади. Шунинг учун "киберхавфсизлик"тушунчасини аниқлаш алоҳида аҳамиятга ега.
Стратегияда кибернетика ахборот маконининг аниқ чегараларига ега бўлган елемент сифатида қаралиши керак. Ушбу ёндашув ахборот хавфсизлиги соҳасидаги атамаларни белгилайдиган ва уларнинг нисбатларини белгилайдиган халқаро стандартлар қоидаларига мос келади. "Cйберсеcуритй", шунинг учун ма'но жиҳатидан торроқ тушунча сифатида тушунилади
"ахборот хавфсизлиги".
Стратегия қуйидаги тушунчалар тизимига асосланган бўлиши керак:
1) ахборот майдони-ахборотни шакллантириш, яратиш, ўзгартириш, узатиш, ишлатиш, сақлаш, та'сир қилиш, шу жумладан шахсий ва ижтимоий онг, ахборот инфратузилмаси ва ахборотнинг ўзи билан боғлиқ фаолият соҳаси;
2) ахборот хавфсизлиги-шахснинг, ташкилотнинг ва давлатнинг хавфсизлиги ва уларнинг манфаатларини ахборот маконида таҳдидлар, бузғунчи ва бошқа салбий та'сирлардан ҳимоя қилиш ҳолати;
3) кибернетика-Интернет ва бошқа телекоммуникация тармоқлари, уларнинг ишлашини та'минлайдиган технологик инфратузилма ва уларнинг инсон фаолиятидан (шахс, ташкилот, давлат)фойдаланиш ё'ли билан амалга ошириладиган ҳар қандай шаклларнинг коммуникация каналлари тўпламидан ташкил топган ахборот маконидаги фаолият соҳаси.;
4) киберхавфсизлик-кибернетанинг барча таркибий қисмлари енг кўп таҳдид ва та'сирлардан кирувчи оқибатларга қарши ҳимоя қилинадиган шарт-шароитлар тўплами.
Таҳлил шуни кўрсатадики, ахборот хавфсизлиги соҳасидаги расмий рус ҳужжатларида "киберхавфсизлик" атамаси "ахборот хавфсизлиги" тушунчаси доирасидан ажралиб турмайди ва алоҳида ишлатилмайди. Шу билан бирга, кўпгина хорижий мамлакатларда у мустақил декфинацияга ажратилган. Шуни е'тиборга олиш керакки, кибер-космик тартибга солиш фақат трансчегаравий жиҳатдан миллий даражада мумкин емас. Шу муносабат билан, ахборот хавфсизлигига бағишланган рус тилидаги ҳужжатларга мурожаат қилиш керак
"cйберсеcуритй", бу Россия ўртасидаги мувофиқликни ўрнатиш имконини беради
шунингдек, чет ел норматив ҳужжатлари билан киберхавфсизлик соҳасида халқаро норма ижодкорлиги ишларида иштирок етиш имкониятини беради.
ИИИ. Амалдаги Қонунчилик тизимидаги стратегиянинг ўрни
Стратегия ўз тартибга солиш мавзусига ега, амалдаги қоидаларга зид келмайди ва ортиқча тартибга солишни яратмайди.
Стратегия чақирилади:
1) Россия Федерациясининг киберхавфсизликни тартибга солишдаги мавжуд бўшлиқларни бартараф етиш;
2) фуқаролик жамияти тузилмалари ва бизнес ташкилоти давлат органлари билан бир қаторда актёрлар сифатида Россия Федерациясининг кибер хавфсизлигини та'минлаш жараёнига қўшилиш учун асослар яратиш;
3) Россия Федерациясининг киберхавфсизлик даражасини ошириш учун барча манфаатдор томонларнинг ҳаракатларини тизимлаштириш;
4) Россия Федерациясининг киберхавфсизлик таҳдидлари моделини, шунингдек, уларга қарши туриш учун ё'налиш ва чораларни шакллантириш.
Стратегияни Россия Федерациясининг амалдаги ме'ёрий ҳужжатлари тизимига киритиш нуқтаи назаридан қуйидагиларга е'тибор қаратиш лозим:
1. Стратегия "ахборот, ахборот технологиялари ва ахборотни ҳимоя қилиш тўғрисида"27.07.2006-ФЗ-сонли 149-ФЗ федерал қонунининг асосий тамойилларига асосланади, бу ахборот тизимларини яратишда Россия Федерациясининг хавфсизлигини та'минлаш, улардан фойдаланиш, махфийлик, йиғиш, сақлаш, улардан фойдаланиш ва унинг розилигисиз шахснинг шахсий ҳаёти ҳақида ма'лумот тарқатиш.
2. Стратегия Россия федерацияси ахборот хавфсизлиги доктринаси (бундан буён матнда – доктрин)2 билан мос келади ва унинг алоҳида қоидаларини ривожлантиради. Та'лимотга кўра, ахборот хавфсизлиги соҳасидаги асосий вазифалардан бири ахборот хавфсизлигини та'минлаш тизимлари ва воситаларининг самарадорлигини баҳолаш мезонлари ва усулларини ишлаб чиқишдан иборат. Стратегия давлат ахборот ресурслари хавфсизлигини та'минлаш бўйича ҳаракатларни ўз ичига олади, масалан, мунтазам равишда амалга оширилади давлат ахборот ресурслари ва тизимларининг хавфсизлигини баҳолаш.Стратегиянинг вазифаси та'лимотга киритилган замонавий ахборот технологиялари ва маҳаллий ахборот индустриясини ривожлантириш зарурлиги тўғрисидаги низомларга мувофиқ маҳаллий дастурий та'минот ишлаб чиқувчиларини қўллаб-қувватлашни ташкил етишдан иборат.Доктринага мувофиқ, ахборот хавфсизлигини та'минлашнинг ташкилий ва техник усуллари Россия федерацияси ахборот хавфсизлигининг кўрсаткичлари ва хусусиятларини кузатиб бориш тизимини ҳаёт ва жамият ва давлатнинг енг муҳим соҳаларида шакллантиришни ўз ичига олади. Та'лимотнинг қоидаларини белгилайдиган стратегия, кибер таҳдидларни мониторинг қилиш ва уларга жавоб бериш механизмини яратиш, шунингдек, киберхавфсизлик масалаларига бағишланган оммавий Интернет порталини очиш, шу жумладан аналитик ва статистик ма'лумотларни ўз ичига олади. Доктринада ахборот хавфсизлиги ва ахборот технологиялари соҳасида кадрлар тайёрлашнинг ягона тизимини яратиш кўзда тутилган. Стратегия, ўз навбатида, киберхавфсизлик масалаларида турли соҳа мутахассисларининг малакасини ошириш учун зарур тадбирлар ва ҳаракатлар тўпламини таклиф қилади.
Бундан ташқари, стратегия, шунингдек, та'лимот, халқаро ҳамкорликни кенгайтиришга е'тибор қаратаётганини алоҳида та'кидлаш лозим. Ушбу ҳамкорликда ахборот қуролларини тарқатиш ва улардан фойдаланишни норматив чеклаш бўйича қўшма чора-тадбирларни ишлаб чиқиш, енг аввало, устувор аҳамият касб етади.
3. Стратегия Россия Федерациясида ахборот жамиятини ривожлантириш стратегиясининг (бундан буён – ахборот жамиятини ривожлантириш стратегияси) қоидаларига мувофиқ келади. Ахборот жамиятини ривожлантириш стратегиясининг вазифаларидан бири кўп миллатли Россия халқининг маданиятини сақлаб қолиш, ижтимоий онгда ахлоқий ва ватанпарварлик тамойилларини мустаҳкамлаш, маданий ва гуманитар та'лим тизимини ривожлантиришдир. Стратегия ахборот хавфсизлиги маданиятини шакллантиришга ва Россия фуқароларининг рақамли саводхонлигини оширишга ёрдам беради.
Ахборот жамиятини ривожлантириш стратегиясига мувофиқ, жамоатчиликни ривожлантириш қуйидаги тамойилларга асосланади: давлат, бизнес ва фуқаролик жамияти ҳамкорлиги, ахборот ва билим олиш еркинлиги ва тенглиги, ахборот ва телекоммуникация технологиялари соҳасида маҳаллий маҳсулот ва хизмат ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш, ахборот ва телекоммуникация технологиялари соҳасида халқаро ҳамкорликни ривожлантиришга кўмаклашиш, ахборот соҳасида миллий хавфсизликни та'минлаш. Стратегия кибернетика соҳасидаги барча томонларнинг: фуқаролик жамияти, бизнес ва давлатнинг ўзаро алоқалари тамойилларига асосланган