13– mavzu. Ra’nokabilar sinfchasining keng tarqalgan oilalari, asosiy vakillari, tuzilishi va ahamiyati Reja

Olxо‘ridoshlar  -  Prunoideae.  Bu  kenja  oila  vakillari  daraxt  va    buta,barglari    oddiy, 

qirqilgan, tushib ketuvchi  kichik  yonbargli  o‘simlikdir. Gullari  oq  yoki pushti, gulqo‘rg‘on 

barglari  5  tadan.  Changchisi  10-20  ta  bo‘lib,  gipantiyning  qirg‘og‘ida  joylashgan.  Gulo‘rni 

bokalsimon tuguncha bilan qo‘shilib o‘smaydi. Urug‘chisi 1 ta mevabargdan tuzilgan, tugunchasi 

ustki. Mevasi quruq yoki sersuv danakcha.  

---

Gul formulasi:   *♀♂ Ca

5 

Co

5

 A

5

, ~, G 

1

 

Mevasi  quruq  yoki  sersuv  danakcha.  Oilacha  vakillari:  Shirin  bodom  (Amygdalus 

communis), о‘rik (Armeniaca vulgaris), shaftoli (Persica vulgaris), olcha (Serasus vulgaris), gilos 

(Cerasus avium), olxo‘ri ( Prunus domestica).  

Olxo‘rilar (Prunusdomestica) bu sal tikanli yoki  tikansiz  daraxt  va buta o‘simliklaridir. 

Oqimtir gullari bargi yozilishi bilan teng ochiladi. Mevalari uzunligi 2 sm keladigan bandchalarda 

osilgan bo‘ladi. Mevasining rangi xar xil, usti g‘uborli bo‘ladi. Ularning yovvoyi xolda uchrashi 

noma’lum. 

Bodom (Amygdalus). Bu turkum vakillari daraxt va buta o‘simliklaridir. Ularning barglari 

lansetsimon, qisqa bandli.Gullari pushti yoki oq qariyib bandsiz bo‘lib, barg chiqarishga qadar 

ochiladi. Bu juda erta gullovchi meva o‘simliklaridir. Mevasi quruq danakcha, mezokarpi  etli va 

qattiq, ba’zan silliq  yoki g‘alviraksimon bo‘ladi. Oddiy bodom - A.communis. 

O‘rik  (Armeniaca).  Bu  shox-shabbali,tanasidagi  po‘stlog‘i  kul  rang  va  yorilgan 

daraxtlardir. Yosh novdalari qizil rangda, gullari qisqa bandli, mevasi etli suvli pishganda danagi 

osonlik bilan ajraydigan danakli mevadir. 

Shaftoli  (Persica).  Bular  daraxt  o‘simliklar  bo‘lib,  barglari  lansetsimon,  gullari  pushti 

rangda  yoki  qizil.  Mevasi  tuxumsimon,  sharsimon  yoki  anjirsimon,  juda  suvli,  po‘sti    mayda  

tukchalar bilan qoplangan danakli mevadir. 

Olcha (Cerasus). Bular daraxt va buta o‘simlik bo‘lib, barglari oddiy, silliq, chetlari tishli, 

tuxumsimon yoki ellipsimon va uzun bandlidir. Gullari to‘g‘ri, oq rangli, oddiy soyabon shaklida 

tuzilgan.  Qo‘sh  gulqo‘rg‘onli,  changchisi  ko‘p  sonli,  onaligi    bitta.  Tugunchasi    ustki.  Mevasi 

sharsimon,  qizil,  qoramtir  va  sariq  rangli,  sersuv  danakli  meva.  2  turi  gilos  (C.avium),  olcha 

(c.vulgaris) bizda ko‘p ekiladi. 

Ahamiyati:  Oilaning  kо‘pchilik  vakillari  oziq-ovqat  о‘simligi  hisoblanadi.  Ularning 

mevasini tarkibida qand moddalari, har xil organik kislotalar, vitaminlar va efir moylari uchraydi. 

Juda  kо‘p  turlari  qadimdan  madaniylashtirilgan.  Shuningdek  bir  qancha  turlari  tibbiyotda  dori 

tayyorlashda, ishlatiladi.