13,14 – ma’ruza. Operatsion tizimlarda tupik (deadlock) tushunchasi

7.4. O`zaro berk hodisalar
O`zaro berk hodisalarga quyidagi rasmiy ta'riflarni berish mumkin. Jarayonlar guruhidagi berk hodisalash, agar ushbu guruhdagi har bir jarayon faqatgina o'sha guruhdan boshqa jarayonga bog'liq bo'lgan hodisalarni kutsa, paydo bo'ladi. Barcha jarayonlar kutish holatida bo'lgani uchun, hech bir jarayon bu guruhga tegishli bo'lgan boshqa jarayonning ishini davom ettirishi mumkin bo'lgan har qanday voqea uchun sabab bo'lmaydi va barcha jarayonlarni kutish cheksiz bo'ladi. Ushbu modelda jarayonlarning faqat bitta oqimi borligi taxmin qilinmoqda va bloklangan jarayonning ishini davom ettira oladigan uzilishlar yo'q. Uzilishlarning yo'qligi holati uchun zarur, boshqa sabablarga ko'ra bloklangan jarayonning o'z ishini davom ettirishiga yo'l qo'ymaslik uchun, masalan, signal orqali, keyin guruhda mavjud bo'lgan boshqa jarayonlarni ozod qiluvchi voqea sabab bo'lishi kerak. Ko'pgina hollarda, har bir jarayonning boshlanishi kutilayotgan voqea, hozirgi vaqtda guruhning boshqa ishtirokchisi bo'lgan har qanday resursni chiqarishdir
Boshqacha qilib aytganda, bir-biriga bloqlash holatiga tushgan guruhning har bir jarayoni bir xil guruhdan boshqa jarayonga ega bo'lgan resursni kutadi. Hech bir jarayon ishlamaydi, ularning hech biri hech qanday resursni ozod qila olmaydi va ularning hech biri o'z ishini davom ettira olmaydi. Jarayonlar soni va ushlab turilgan va so'ralgan resurslarning soni va turi muhim emas. Ushbu natija har qanday resurslar, jumladan, apparat va dasturiy ta'minot uchun o’zgarmas hisoblanadi. Ushbu turdagi bloklash resurs bloklanishi deb ataladi. Ehtimol, bu eng keng tarqalganidir, ammo yagona turi emas. Dastlab, biz resurs bloklanishini ko'rib chiqamiz.
Hoffman (Hoffman et al., 1971) resurslarning bloklanishi uchun to'rtta shart bajarilishi kerakligini ko'rsatdi:
1. O'zaro istisno holati. Har bir resurs hozirgi vaqtda faqat bitta jarayonga ajratilgan yoki mavjud.
2. Saqlash va kutish holati. Hozirgi vaqtda ularga ajratilgan resurslarni ushlab turadigan jarayonlar yangi resurslarni talab qilishi mumkin.
3. Ishga tushmaslik sharti. Ilgari ajratilgan resurslar jarayondan majburiy ravishda olib tashlanishi mumkin emas. Ular ularni ushlab turgan jarayon bilan aniq ozod qilinishi kerak.
4. Davriy kutish holati. Ikki yoki undan ortiq jarayonlarning halqa ketma-ketligi bo'lishi kerak, ularning har biri ketma-ketlikning keyingi a'zosi tomonidan saqlanadigan resursni chiqarishni kutadi.)
Resurs o`zaro berk hodisasi paydo bo'lishi uchun to'rtta shartni barchasi bajarilishi kerak. Agar ulardan biriga amal qilinmasa, manba o`zaro berk hodisasi mumkin emas.