14-mashg`ulot. Kondensatorlar va ularning elektr sig’imlariga doir masalalar yechish. Kondensatorning elektr sig’imi

14-mashg`ulot. Kondensatorlar va ularning elektr sig’imlariga doir masalalar yechish.
Kondensatorning elektr sig’imi
• Ikkita o’tkazgichdan iborat bo’lgan tizimning elektr sig’imi bitta o’tkazgachning sig’imidan juda katta bo’ladi. Bir-biridan dielektrik bilan ajratilgan ikkita o’tkazgichdan iborat bo’lgan har qanday tizim deyiladi. Kondensator yakkalangan o’tkazgichlardan asosiy farqi shundaki, uni o’lchamlari juda kichik bo’lsa ham, sig’imi juda katta bo’ladi.
•Kondensatorni hosil qilgan o’tkazgichlar deyiladi.
• Qoplamalari ikkita parallel yasi tekislikdan iborat bo’lgan kondensatorga deyiladi. Yassi kondensatorning elektr sig’imi, kondensator qoplamlaridan biridagi zaryad miqtorining qoplamlari orasidagi potensiallar ayirmasiga nisbati bilan aniqlanadi :



Rasm 1. Kondensatorlar

•Silindrik kondensatorning ekektr sig’imi:

•Qoplamlarni har xil radiusli ikkita sferik sirtdan iborat bo’lgan kondensator deyiladi. Sferalar orasidagi elektr maydonini radiusli sferaning zaryadi hosil bo’ladi:

• Yassi kondensator qoplqmlari orasidagi potensialar farqi, yoki kuchlanishi:

• Yassi kondensator qoplamalari orasidagi elektr maydon kuchlanganligi :

• Yassi kondensator zaryadi:
;
Kondensatorlar parallel va ketma-ket ulash
• Kondensatorlar parallel va ketma-ket ulanganda ularning umumiy sig’imi o’zgaradi.
1. Kondensatorlarlarni parallel ulash.

bo’lsa C= bo'ladi.


Rasm 2. Kondensatorlarni parallel (a) va ketma-ket ulash (b)

• Parallel ulangan kondensatorlar batareasini umumiy sig’imi, kondensator sig’imlarini algebraik yig’indisiga teng. Kondensatorlar parallel ulanganda umumiy sig’imi oshadi.

2. Kondensatorlarni ketma-ket ulash

• Ketma-ket ulangan ikkita kondensator uchun kuchlanishni taqsimlanishi.

• Ketma- ket ulangan kondensatorlar batareyasi umumiy sig’imining teskari qiymati, ulangan kondensatorlar sig’imlari teskari qiymatlarining yig’indisiga teng. Kondensatorlar ketma-ket ulangan kondensatorlar batareyasining umumiy sig’imi kamayadi. Kondensatorlar bayaryasining umumiy sig’imi, batareya tizimiga kiruvchi sig’imi eng kichik bo’lgan kondensator sig’imidan ham kichik bo’ladi.
• Kondensator zaryadlari nisbati:
• kuchlanishgacha zaryadlangan sig’imli kondensatorlar, kuchlanishgacha zaryadlangan sig’imli kondensator bilan tutashtirilganda kondensatorda hosil bo’luvchi umumiy kuchlanish :
• Zaryadi sig’imi bo’lganda kondensator , zaryadi sig’imi bo’lganda kondensator bilan tushuntirilgandan keyin kondensatorlarda zaryadning qayta taqsimlanishi :