14-tema: topíraqlar boniteti. (2-saat) Sabaqtıń bilimlendiriwge tiyisli maqseti

---

14-TEMA: TOPÍRAQLAR BONITETI. (2-SAAT) 
Sabaqtıń bilimlendiriwge tiyisli maqseti. Topıraq batılirovkasi hám jer kadastrı 
tuwrısında oyda sawlelendiriwge ıyelew. Topraqlardı awıl xojalıq óndirisi hám 
meliorativ tárepten gruppalaw. 
Sabaqtıń tárbiyalıq maqseti: Etikalıq, estetik, ekonomikalıq, patriotlıq tárbiyasın 
beriw hám milliy qádiriyatlarimizni izzetlewge úyretiw. 
Sabaqtıń rawajlantıratuǵın maqseti: Studentlerdiń ilimiy dúnyaǵa kóz qarasın 
keńeytiw, sabaqlıq, qosımsha ádebiyat, geografiyalıq jay atları menen islew kónlikpelerin 
qáliplestiriw. 
Sabaqnig úskenelew: Geografiyalıq kartalar, video -proektor hám b. 
Sabaqta qollanılatuǵın texnologiyası: Dástúriy tálim texnologiyası
Ámeliy shınıǵıw dawamında atqarılatuǵın tapsırmalar : 
1. Topıraq bonitetini analiz qılıw. 
2. Topıraq bonitetini anıqlaw usılları boyınsha tapsırmalardı orınlaw. 
3. Sahra, shól hám bálent jerler topıraq úlgilerinen bonitetini anıqlań. 
 Metodikalıq kórsetpe: Topıraqtıń hár bir bahalanıp atırǵan belgisi (ózgesheligi) 
balı tómendegi formula tiykarında esaplanadı :
m
f
А
А
Б
100


Bunda B-bahalaw ballı, A
f
-bahalanıp atırǵan topıraq belgisi (gumus, azot, 
fosfor hám basqalardıń topıraqtaǵı rezervi hám de taǵı basqa qásiyetleri) dıń 
rasındaǵı 
kórsetkishi; 
A
m
-sol 
belginiń 
etalon 
(úlgi) 
kórsetkishi 
(bonitirovkalanayotgan belginiń optimal kórsetkishi). 
Mısalı, Arqa Kavkazdaǵı ápiwayı qara topraqlardıń 1 gektarında ortasha 
450 tonna gumus boladı (100 ball/A
m
) biraq tekserilip atırǵan atız topraqlarında 
gumus rasında 1 gektarda 405 t ni quraydı (Af). Bunda topıraqtıń sol belgisine kóre 
ballı tómendegishe: 
90
450
100
405



Б
ball boladı. 
Basqa belgilerdiń ball kórsetkishleri de áne sonday jol menen esaplab shıǵıladı. 

---