15- мавзу. Инновацион лойиҳалар ва самарадорликни ба

3. Инвестицион фаолият самарадорлигини таҳлил қилишда вақт омилини ҳисоби


_{Вақт омили ҳисоби лойиҳа самарадорлигини баҳолашнинг муҳим тамойилларидан биридир. Бу ҳисоб пулларнинг вақтдаги қиймати назарияси тушунчаларига асосланади, унга кўра биттагина пул суммаси вақтда жорий пайтга нисбатан, масалан, инфляция, пул маблағларидан муқобил фойдаланиш имкониятлари ушбу объектга инвестицилар киритиш билан боғлиқ хатарлар ва ноаниқлилик ва бошқа сабаблар туфайли ҳар хил қийматга эга бўлишлари мумкин.
Инвестицион қарорни қабул қилишда вақтнинг ҳар хил даврларида амалга оширилган харажатлар ва фойдаларни тенглаштиришни билиш, яъни бўлғуси пул суммаларини вақтни ҳозирги пайти (инвестицион қарор қабул қилинган пайт -} )га дисконтлаштириш йўли билан олиб келиш керак. Қуйидаги оддий мисолда дисконтлаштириш операцияси (мураккаб фоизни тескари операцияси) техникасини намойиш этамиз.
Бугун биз Р тенг пул суммасига эгамиз, уни биз банкка р га тенг фоиз ставкаси остида банкка қўйишга қарор қилдик. т йилдан кейин бизнинг банк ҳисобимизда қанча пул бўлади?
Бу ҳисоблаш учун формулани (мураккаб фоизларни ҳисоблаш формуласини) итератив равишда осон чиқарилади.
_{Бир йилдан кейин ҳисобда бўлади}.
Икки йилдан кейин -
.... т йилдан кейин - .
Ушбу мураккаб фоизларни ҳисоблаш формуласидан дисконтлаштириш формуласи осон чиқарилади. Демак, майли Р номаълум бўлсин, Ф(т) ва р маълум. Бунда

-мураккаб фоизларни ҳисоблаш коеффициенти,
-еса дисконтлаштириш коеффиценти деб аталади. (бунда р дисконтнинг ставкаси, бу мисолда фоиз ставкаси).
Инновацион лойҳалар молия-иқтисодий самарадорлигини баҳолашнинг мавжуд усулларини қуйидаги асосий гуруҳларга бўлиши мумкин:
Оддий ёки стратегик усуллар;
Дисконлаштириш (ёки динамик) усуллари.
Иқтисодий самарадорликни баҳолашнинг оддий усуллари (мезонлари):
1.Ўзини ўзи қоплаши муддати.
Ўзини ўзи қоплаш муддати (Тъ)-бу вақт даврининг давомийлиги бўлиб, унинг ичида лойиҳа бўйича фаолиятдан тушумлар (яъни лойиҳанинг фойдали – В (т)) лойиҳани амалга ошириш харажатлари С (т) ни қоплайдилар. Яъни, ўзини ўзи қоплаш муддати Тъ- бу Т нинг энг кичик миқдори, унинг учун ёки , унинг учун



<sub>Бу усулнинг соддалиги унинг афзаллиги бўлади, бу ресурсларни етишмаслиги шароитларида лойҳаларни тезроқ баҳолашга имкон берадилар.
Ўзини ўзи қоплаш муддати кўрсаткичининг асосий камчилиги шундан иборатки, у инновацион лойҳани амалга оширилишининг бутун даврини ҳисобга олмайди, демак, бу муддатдан ташқарида ётган киритмалардан барча қайтаришлар унга таъсир кўрсатмайди. Шунинг учун кўпинча бу кўрсаткич лойиҳани танлашнинг мезони бўлиб хизмат қилмайди., балки чеклаш сифатида фойдаланилади (ўзини ўзи қоплаши муддати белгиланган вақтдан кўпроқ бўлмаслиги керак).
2. Суммар фойда.
Бу оддий (пулларнинг вақтли қийматини ҳисобга олмасдан) кўрсаткич лойиҳани амалга оширишдан келиб чиққан йиғма қийматий натижалар ва харажатларнинг фарқи сифатида аниқланади.</sub>



Бу ерда - лойиҳаяшаш даври вақтли оралиқларининг сони.