15-bilet Elektr qurilmalarida qoʼllaniladigan muhofaza vositalari

Izolyatsiyalochi shtanganlar bir qutbli ajratgichlarni uzib qo'yish va
ulashga mo'ljallangan. Izolyatsiyalovchi ombirlardan kuchlanish ostida bo'lgan
naychasimon saqlagichlar bilan ishlashda va hakozolarda foydalaniladi. Tok
o'lchash ombiri ko'chma asbob bo'lib, u simdan va shu kabilardan
o'tayotgan tokni elektr zanjirini tarmoqdan uzmasdan o'lchash uchun ishlatiladi.
Yuqori kuchlanishni ko'rsatgich. 1000 V dan yuqori kuchlanishli elektr
qurilmalarining tok o'tkazuvchi qismlarida kuchlanish borligi yoki yo'qligini
aniqlashda foydalaniladi. Bunday tekshiruv, masalan, uzib qo'yilgan tok
o ’tkazuvchi qismlarda ishni boshlashdan oldin albatta o ‘tkazilishi lozim. Tok izlagichlarning ham vazifasi yuqori kuchlanishli ko‘rsatkichniki kabidir. Ammo ular kuchlanishi 1000 V dan oshmaydigan elektr qurilmalarida qo'llaniladi. Rezinadan tayyorlangan tok o'tkazmaydigan himoya vositalari - qo'lqoplar, botiklar, kalishlar va poyandozlar asosiy himoya vositalari yordamida bajariladigan ishlarda qo'shimcha himoya vositalari sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, qo'lqoplardan 1000 V gacha kuchlanish ostida ishlayotganda, shuningdek, ajratkichlar, uzgichlar bilan bog'liq ishlarda foydalaniladi. Elektr o'tkazmaydigan kalish va botiklardan kuchlanishdan himoyalovchi vosita siftida ham foydalaniladi. Elektr o'tkazmaydigan qo'lqop, kalish, botiq va poyandozlar elektr o'tkazmaydigan maxsus rezinadan tayyorlanadi hamda elektr ta’siriga juda chidamli bo'ladi.
Izolyatsiyalovchi tagliklar taxta to'shama va chini oyoqchalardan tashkil
topadi. Elektr o'tkazmaydigan poyandozlar kabi tagliklar ham elektr qurilmalari bilan bog'liq turli ishlarni bajarishda izolyatsiyalovchi ashyo sifatida ishlatiladi. Ular zax xonalarda qo'llaniladi. Asosiy va qo'shimcha himoya vositalari hamma ishlarda birgalikda ishlatilishi kerak.
Elektr qurilmalariga xizmat ko'rsatishda ishlatiladigan himoya vositalari
vaqt-vaqtida elektr mustahkamlikka, ayrim hollarda esa mehanik mustahkamlikka ham albatta sinab turilishi darkor.
Har qanday elektr qurilmasi, agar uning metall qobiqlarida elektr kuchlanishi hosil bo‘lish xavfi bo‘lsa, qaysi joyda va qanday binoda ishlatilishidan qat’iy nazar, uning korpusini Yerga ulab qo‘yiladi va bu elektr qurilmalarini Yerga ulab muhofaza qilish deb ataladi. Yerga ulab muhofaza qilishning asosiy mohiyati ishlatilayotgan elektr asboblarining metall korpuslarida elektr kuchlanish paydo bo‘lsa, uni Yerga o‘tkazib yuborishdan iborat bo‘lib, asosiy xususiyatlaridan biri, elektr tokini xavfsiz darajaga tushirish, shuningdek , Yerga ulangan joy atrofida potensiallar ayirmasi hosil bo‘lmasligini ta’minlashdan iborat.
Yerga ulab muhofaza qilish qurilmasi deganda, Yerga qoqilgan va elektr tokini yerga o‘tkazib yuborish uchun mo‘ljallangan metall qoziq va bu qoziqni elektr qurilmasi bilan biriktiruvchi metall o‘tkazgich tushuniladi.
Yerga ulab muhofaza qilish qurilmalari asosan ikki xil bo‘ladi:
a) Bir joyga yig‘ilgan yerga ulash, yerga qoqilgan metal qoziqlar sexdan tashqarida ma’lum bir hududda o‘rnatilgan bo‘ladi.
b) Kontur bo‘yicha joylashtirilgan yerga ulashga mo‘ljallangan metal qoziqlar, elektr qurilmasi o‘rnatilgan maydon atrofi bo‘ylab, o‘zaro metall polosadan qilingan o‘tkazgich yordamida bir-biri bilan payvandlab ulab qo‘yiladi. Kontur bilan yerga ulashda elektr xavfsizligi butun yerga ulangan qoziqlar hisobiga tenglashtiriladi, hudud bo‘ylab elektr potensiallari ayirmasi yo‘qoladi.
Elektr qurilmalarining tok o‘tmaydigan metall qismlarini oldindan nol sim bilan ulab qo‘yish, nolga ulab muhofazalashdir.
Muhofazalovchi nol simi, elektr manbai g‘altagining neytral qismlarini mustahkam Yerga ulash bilan boshlanib, uch faza bilan birgalikda to‘rtinchi nol sim tariqasida butun tarmoq bo‘ylab tortib boriladi va iloji borcha ko‘proq (ma’lum masofada) Yerga ulab boriladi.
Nolga ulab muhofaza qilishning vazifasi Yerga ulab muhofaza qilish bilan bir xil, ya’ni elektr asbobi korpusiga oqib ketgan kuchlanishni zararsizlantirishdan iborat. Nolga ulab muhofaza qilinayotgan tizimda nol simining asosiy vazifasi elektr tizimi korpusiga o‘tib ketgan tok bilan qarshiliksiz qisqa tutashuv hosil qilib, tizimdan oqib o‘tayotgan tok miqdorini muhofazalovchi o‘chirish tizimini ishga tushirib, qurilmaga tok o‘tkazmasligini ta’minlaydi


2. . Favqulodda epidemiologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar:
o‘lat, vabo, sarg‘ayma isitma kabi siyrak uchraydigan kasalliklarni keltirib chiqargan alohida xavfli infeksiyalar;
odamlarda uchraydigan yuqumli kasalliklar rikketsiyalar — epidemik toshmali terlama, Bril kasalligi, Ku-isitma;
zoonoz infeksiyalar - Sibir yarasi, quturish;
virusli infeksiyalar - SPID;
Pandemiya [yun. pandemos – yoppasiga, xalqaro] – epidemik kasallikning bir mamlakat, bir necha mamlakat, qitʼa yoki kontinenda yoppasiga tarqalishi. Pandemik tarqalish havo-tomchi yoʼli bilan yuqib, inkubatsion davri qisqa yuqumli kasalliklarga xos. Gripp kasalligi va hozirgi kunning eng dolzarb muommolaridan biri korona virus bunga misol boʼla oladi. 2019yil so’ngida Xitoyda tarqalgan ushbu virus juda tez fursatlarda juda keng hududni qamrab oldi. Bugungi kunda ham kata tezlikda yoyilmoqda. 200 dan ortiq davlatga tarqalib ulgurgan bu virusdan zararlanishlar soni 3.5mln dan o’tib ketti.
epidemiya - alohida xavfli infeksiyalarga tegishli bo‘lmagan, yuqish manbai bitta yoki yuqish omili bir xil bo‘lgan odamlarning guruh bo‘lib yuqumli kasallanishi, bir aholi punktida - 50 kishi va undan ortiq; Ebola virusi, vabo, toun, xolera
XIV asrning ikkinchi yarmida Yevropada vabo kasalligi keng tarqalishi natijasida Yevropaning 3/4 qismi nobud bo’lgan.
G’arbiy afrikada tarqalgan ebola virusi (2013-2016yillar) natijasida 11310 nafari ya’ni kasallanganlarning 40%i vafot etdi.
aniqlanmagan etiologiya bilan guruh bo‘lib kasallanish - 20 kishi va undan ortiq;
tashhisi aniqlanmagan bezgak kasalligi - 15 kishi va undan ortiq;
o‘lim yoki kasallanish darajasi o‘rtacha statistik darajadan 3 baravar va undan ortiq bo‘lgan vaziyat;
zaharli moddalar bilan zaharlanish - jabrlanganlar soni - 10 kishi, vafot etganlar soni - 2 kishi va undan ortiq:
oziq-ovqatdan ommaviy zaharlanish - jabrlanganlar soni - 10 kishi, vafot etganlar soni - 2 kishi va undan ortiq;
epizootiya - hayvonlarning ommaviy kasallanishi yoki nobud bo‘lishi; u 3 ga bo’linadi:epixotiya, pantoziya va enzootiya
Epizotiya-aniq bir hududda yoki ko’p turdagi qishloq hayvonlari o’rtasida kasallikning ushbu hududda qayd qilinadigan darajasidan ancha katta bo’lgan darajada vaqt va fazoda bir vaqtda rivojlanadigan yuqumli kasallining tarqalishi.
Panzootiya- qishloq xo’jaligi hayvonlari yuqumli kasallikning katta hududda butub bir mintaqa, bir nechta mamlakat va materiklarda bir vaqtda tarqalishi.
Enzootiya-tabiiy va xo’jalik sharoitidan kengaymagan holda hayvonlarga yuqumli kasalliklarning tarqalishi.
Hayvonlar yuqumli kasalliklari 5 turga bo’linadi:

1. Elementar infeksiya- kuydurgi, oqsil, brutselloz…

   
   

2. Resperator infeksiyalar- parranda gripi, ekzootik zotiljam, qo’y va echki chechagi

   
   

3. Transmessiv infeksiyalar- ensefalomiyelit, tulyaremiya…

   
   

4. Qo’zg’atuvchisi teri orqali vositachilar ishtirokisiz o’tadigan infeksiyalar- qoqshol, quturish, sigr chechagi…

   
   

5. Aniqlanmagan yo’l bilan zararlaydigan infeksiyalar- manbalari sel oqimlari, suv toshqinlari…

   
   

Epifitotiya - o‘simliklarning ommaviy nobud bo‘lishi.

O’simliklar kasalligi- fitopatogen yoki muhitning nohush sharoitlari ta’sirida o’simliklar hosildorligining pasayishiga yoki nobud bo’lishiga olib keluvchi hujayralar o’simlik organlari va butun o’simlikdagi meyordagi moddalar almashinuvining buzulishi.ularni 3 ga bo’lishimiz mumkin: epifitotiya, enfitotiya, panfitotiya.
Bu kasalliklarga misol qilib kartoshka fitoftorasi, poliz ekinlarida uchrovchi oqpalak va boshqa ko’plab misollarni keltirishimiz mumkin.
3. Xavfsizlikni ta’minlashda psixologiyaning ahamiyati.
Mehnatni muhofaza qilishda psixologiya ham muhim o‘rinni egallaydi. Zamonaviy ishlab chiqarishda avariyalar, shikastlanishlar muammosi faqat muhandislik uslublari bilan echilmaydi. Tajribalardan ma’lumki, avariya va shikastlanishlar muhandis-konstruktorlik ishlaridagi kamchiliklar asosida yuzaga keladi. Shuningdek tashkiliy-psixologik sabablar, masalan kasb bo‘yicha xavfsizlik talablariga past darajada tayyorgarlik ko‘rilishi, etarli bo‘lmagan tarbiya, mutaxassislarning xavfsizlik choralariga e’tiborsizligi, xavfli ishlarga etarli malakaga ega bo‘lmagan shaxslarni jalb qilish, ishda odamlarni toliqqan va psixologik holatda bo‘lishi ham sabab bo‘ladi. Bular mutaxassisning faoliyatiga ishonchsizlikni (xavfsizlikni) pasaytiradi. Xalqaro tajriba, izlanishlarning ko‘rsatishicha maishiy ishlab chiqarishdagi shikastlanishlarning 60-90 %i zarar ko‘rgan kishilarning aybi bilan sodir bo‘ladi. Xavfsizlik psixologiyasi faoliyat xavfsizligini ta’minlashda psixologik bilimlarni tadbiq qilishni ifodalaydi. Bu erda mehnat faoliyati jarayonida ko‘rinadigan psixologik holatlar turlari to‘liq tekshiriladi, psixologik jarayonlar, psixik xususiyatlar ko‘rib chiqiladi.
Insonning psixik faoliyatida uchta asosiy guruh (qism) – psixik jarayonlar, xossalar, holatlar farqlanadi.