15. Mavzu: Ishlab chiqarish xarajatlari va foyda Reja

15. MAVZU: Ishlab chiqarish xarajatlari va foyda

Reja:

1.

• Iqtisodiy xarajat tushunchasi va uning tarkibi

2.

• Qisqa muddatli va uzoq muddatli davrlarda ishlab chiqarish xarajatlarining o‘zgarish tamoyillari

3.

• Foydaning mazmuni. Foyda normasi va massasi.

Iqtisodiy xarajat tushunchasi

Iqtisodiy faoliyatning har qanday turini amalga oshirish uchun muayyan iqtisodiy resurslar talab qilinadi. Ularni sotib olish uchun qilingan xarajatlar iqtisodiy xarajatlar deb ataladi.
Ishlab chiqarish jarayoniga iqtisodiy resurslarni jalb qilish va ulardan foydalanish natijasida vujudga keladigan sarf-xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlari deyiladi.

Ishlab chiqarish harajatlari tarkibi (W) W = Rт+ Аас+ Оай+Bx; Rт- = ( IH+ r+ R+ Рn)

• Resurslar uchun to’lovlar (Rt)

Ish haqi (IH);

Foiz to’lovlari (r);

Renta to’lovlari (R);

Normal foyda (Pn).

• Asosiy kapital amortizatsiyasi (Aas)
• Aylanma kapital qiyamati (Oay):

Xom-ashyo va materiallar;

Yonilg’i, energiya va boshqalar.

• Boshqa harajatlar (Bx):

Ijtimoiy sug’urta uchun ajratmalar;

To’g’ri soliqlar va boshqa to’lovlar.

Iqyisodiy harajat turlari

• I. Resurslarni jalb qilish manbaiga ko‘ra
• Tashqi xarajatlar – tashqi resurslarni jalb qilish tufayli vujudga keladi.
• Ichki xarajatlar – o‘ziga tegishli resurslardan foydalanish natija-sida vujudga keladi.
• II. Ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga bog‘liqlik darajasiga ko‘ra
• Doimiy xarajatlar – ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq bo‘lmay, hatto mahsulot ishlab chiqarilmaganda ham sarflanadigan xarajatlar.
• O’zgaruvchi xarajatlar – ishlab chiqarish hajmiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq bo‘ladi.