15-mavzu: Milliy an’ana va qadriyatlar shaxs kаmolotining poydevori. Tarixiy, ma’naviy-madaniy merosga sodiqlik

Qadriyatlarning turlari

• Moddiy qadriyatlar - kishilarning moddiy ehtiyojlarini bevosita qondiruvchi narsa (ishlab chiqarish vositalari, mehnat qurollari, mehnat ashyolari, moddiy ne’matlar).
• ma’naviy qadriyatlar - siyosiy, huquqiy, badiiy, diniy musiqiy, ilmiy, estetik, falsafiy, axloqiy va boshqa shu kabi qadriyatlardan iboratdir.

Qadriyatlar amal qilish doirasiga ko’ra

• milliy
• mintaqaviy
• umuminsoniy

Мintaqaviy qadriyatlar

• Markaziy Osiyo xalqlari turmush sharoitlari, tili, madaniyati, dini, urf-odatlari bir-biriga yaqin bo’lishi ko’plab umummintaqaviy qadriyatlar shakllanishiga olib kelgan. Mehmondo’stlik, bolajonlik, yaqin qo’ni-qo’shnichilik, kattalarni hurmat qilish, kichiklarni izzat qilish, qarindosh-urug’lar, dostlar bilan yaqin aloqada bo’lish, saxiylik, halol bilan haromni farqlash

Umuminsoniy qadriyatlar

• Umuminsoniy qadriyatlar deb barcha insonlarning tarixi, merosi, istiqloli, istiqboli va manfaatlarida mavjud bo’lgan tutash, umumiy bo’lgan zaminlar va manfaatlar asosida tashkil topgan, taraqqiyotning yangi bosqichida ham barchaning manfaatiga mos keladigan ijtimoiy, siyosiy va ma’naviy hodisalar va boyliklarga aytiladi.

umuminsoniy qadriyat

• Insonparvarlik g’oyalariga sadoqat, demokratiya, ijtimoiy adolat, inson huquqlari ustunligi, xalqlarning milliy mustaqillik uchun bo’lgan kurashlarini himoya qilish, kishilarni do’stlik, hamkorlik va hamdardlikka chorlash, tinchlik, osoyishtalikni ta’minlash, tabiatni asrash va boshqalar umuminsoniy qadriyatlarning hozirgi kunda katta ahamiyat kasb etayotgan jihatlaridir.

O’zlikni anglash

• O’zlikni anglash vatanparvarlik, millatparvalik, Vatanga, yurtga fidoyilik tuyg’ulari o’zlikni anglab yetgan taqdirdagina namoyon bo’ladi.

Meros- ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy va huquqiy jihatdan xilma-xil mazmunga ega bo‘lgan serma’no tushuncha. Ijtimoiy ma’noda ajdodlardan avlodlarga vorisiylik asosida o‘tib kelayotgan, insoniyat tomonidan o‘tmishda yaratilgan barcha moddiy va ma’naviy boyliklarni ifodalaydi. Ular og‘zaki va yozma shakllarda hamda o‘tmishda yaratilgan va bugungi kunda ham o‘z mavqeini, qadrini saqlab qolgan hamda saqlanib kelayotgan osori-atiqalar, barcha moddiy va ma’naviy hayotda erishilgan yutuqlar, bilim va ko‘nikmalar, tajribalarni bildiradi
Meros
Madaniy meros- avlodlar tomonidan yaratilgan amaliy tajriba, ma’naviy-axloqiy, ilmiy, diniy va madaniy qarashlar, xalq madaniyati va ijodida ifodalangan moddiy hamda ma’naviy boyliklarni anglatuvchi tushuncha.
Madaniy meros
1. Ma'naviy merosning uzviyligi. Ajdodlar yaratgan jamiki boylikka yangi avlod merosxo‘r bo‘ladi, tarixiy ahamiyatini yo‘qotgan madaniyat o‘rnida yana madaniyatlar vujudga keladi, avvalgilardan ko‘p narsalar o‘zlashtiriladi. O‘tmish tajribasi bugun va kelajak uchun har doim asqotishi mumkin, shuningdek bugun unitilgan narsalar butunlay yo‘qolib ketmaydi.
2. O‘tmishdan kelajakka o‘tish jarayonida merosning o‘zgarishi. Madaniy merosning o‘tish davrida xususiyati o‘zgarishi mumkin. Ya'ni, milliy g‘oya mavjud nuqtai nazar va bilimlar talabiga mos keluvchi yangi talqindagi mazmun kasb etadi. Mana shunday ko‘rinishda u kelajakka meros bo‘lib o‘tadi. Bizning kunimizgacha Suqrot va Demokrit asarlarining asl nusxasi saqlanib qolmagan, biroq har bir avlod ularning g‘oyasini o‘zi uchun yangidan kashf qiladi va ularning falsafasini talqini qiluvchi minglab kitoblar yaratiladi.