16. Адамларда органогенез басқышын айтып бериң. 17. Провизор органлар деген не ҳәм оның қандай түрлери бар?

16.Адамларда органогенез басқышын айтып бериң.
17.Провизор органлар деген не ҳәм оның қандай түрлери бар?
Juwap Embrional davrning 2-oyidan so’ng homilada, asosan, o’sish ja-rayoni yuz beradi. Homilaning

rivojlanishi va shakllanishi bilan bir davrda homiladan tashqari yoki provizor organlar takomillashishi va o’zgarishlari yuz beradi. Qon kapillyarlari va tomir-larining mezodermada rivojlannshi

barvaqt boshlanadi. Ayni vaqtda trofoblast hujayralaridan iborat bo’lgan birlamchi xo-rion

so’rg’ichlari ichiga arterial va venoz qon tomirlar o’sib kiradi. Bunday so’rg’ichlar o’sib, kattalashib,

tarmoqlanib boradi va ikkilamchi so’rg’ichlarga aylanadi. SHu qavatning o’zida so’r-g’ichlarni

qoplab turgan trofoblastda ikkita qavat differen-tciallashadi: 1) birinchi qavat kubsimon hujayralardan

tashkil topgan ichki qavat - tcitotrofoblast yoki Langgans qavati. Bu qlvatda hujayralar chegaralari

yaqqol ko’rinib turadi; 2) hu-jayra chegaralari aniq bo’lmagan va ko’p yadroli - simplast ko’-rinishga

ega bo’lgan tashqi qavat -s i ntci t o t ro f o b .1 ast. Ayni davrda bachadon shilliq qavati o’zgarishlarga

uchrab, undan yo’ldosh hosil bo’la boshlaydi (bachadon shilliq qavatining o’zga-rishlari va tushib

ketuvchi qavatining hosil bo’lishi haqida, may-dalanish va gastrulyatciya jarayonlari to’g’risida bayon

etilganda aytib o’tilgan edi)

18.Хорион ҳәм оның ворсинкалары қалай пайда болады? juwap . Homila birlamchi so’rg’ichli

trofoblast va unga ichki to-mondan yondoshgan homiladan tashqari mezoderma hosil qilib, ularni

birgalikda xorion yoki so’rg’ich qavat (parda) deyiladi.
19.Бала жолдасы дегенде нени түсинесиз?
juwap . Iuldoshning homila qismi so’rg’ichli xorion va uni qoplab tur-;gan amnion pardalarining yo’ldosh

qismidan iborat. Yo’ldoshning ^omila qismi tarkibidagi amnion parda avval bir qavatli yassi,

keyinchalik esa tcilindrsimon epiteliydan (bu epiteliy amnion 'bo’shliqqa qaragan) va xorionning

biriktiruvchi to’qimasi tomon davom etuvchi embrional biriktiruvchi to’qimadan tashkil topadi.

20.Адамларда жолдастың қайсы түри ушырасады?
21.Адам эмбрион раўажланыўында «Ана-ҳәмле» системасының орны қандай?
22.Жолдастың ҳәмле бөлиминиң микроскопиялық дүзилисин айтып бериң.
23.Жолдастың ана бөлиминиң микроскопиялық дүзилисин айтып бериң.
24.Адам эмбрион раўажланыўы дәўириндеги ушырасатуғын критик дәўирлер.
25.Критик дәўирлерди келтирип шығаратуғын факторларды атп өтиң.

20. 21 . 22.23. 24. 25 soraw juwaplari

Odamning etuk yo’ldoshining shakli yumaloq, diametri 15-20

sm, qalinligy 3 sm, og’irligi 500 g atrofida bo’ladi. Yo’l-doshning joylanishi bachadon devorining

tuxum hujayrasi bilan tshplantatciya qilingan eriga bog’liq. U ko’pincha bachadonning ol-dingi va

orqa devorida va kamdan-kam yuqori devorida joylasha-di. Ayrim holLarda yo’ldosh bachadonning

ichki teshigini yopgan holda joylashishi ham mumkin (placenta praeri).

Io’ldoshda qon sekin aylanadi. Har bir kotiledondagi laku-nalarning qon olib keluvchi va qon olib

ketuvchi o’z venalari '15o’ladi. Eng diqqatga sazovor narsa shuki, lakunalarda oqa-'yotganona qoni

hech qaerda so’rg’ichlar stromasida oqayotgan homila qoni bilan aralashmaydi. Xorion so’rg’ichlari

lakunalardan oziq moddani olib, pushtdan metabolik 'moddalarni qayta shu qonli bo’shliqqa

chiqaradi. Bu jarayonda platcenta (xorion) vorsinkasining tuzilmalari muhim biologik ^fil’tr

vazifasini o’taydi va u ona-bola qoni orasidagi bar’er !

(to’siq) ni hosil qiladi.

Ona va bola qoni orasidagi to’siqni (gemoxorial 'bar’er) xorion so’rg’ichlari ichidagi tomirlar

endoteliysi, so’rg’ich-lar stromasi, qoplovchi hujayralar, ya’ni tcitotrofoblast hamda sintcitrofoblast

tashkil qiladi (261-rasm). Bu qavatlar gema-trof oziqlanishda eng muhim vazifani bajaradi.

Io’ldosh ko’p qirrali vazifalarni bajaradi. Yo’ldoshning trofik funktciyasini xorion simplasti ona

qonidagi oziq modda-

261-oasm Yo’ldosh xorien vorsinkasishshg elektrom mikroftografiyasi (ona va hog’ mila qoii

orasidagi bar’er).

t -kovval’ sichshlzst- 2-mikrovorsinkalar: 3-piieaitoz pu^akchalar; 4 - bazal mem5ra,.ag 1 -korial’

si'shlzs^'_vorsiinkag’stromasin„NG biriktnruvchn t>qimasi.

larni so’rishi va qayta ishlashi tufayli amalga oshiradi. SHu er-ning o’zida homila qonidagi modda

almashinish mahsulotlari ona qoniga chiqarib tashlanadi, Io’ldosh orqali ona qonidagi kislsk rod bola

qonini to’yintiradi, ya’ni yo’ldosh bolaning nafas oli-shini ta’min etadi. Yo’ldosh ona qonidagi zararli

moddalarning (mikroblar, toksinlar va hokazolarning) bola qoniga o’tishiga to’sqinlik qiladi va bu

uning himoya funktciyasidir. yo’ldosh en-dokrin funktciyasiga ham ega. Uning xorial epiteliysi

progeo teron va xoriogonadotropin kabi bir qator gormon-lar ishlab chiqaradi.

Bola tug’ilganidan so’ng yo’ldosh va kindik, suv pardalari ham-da bachadonning tushib ketuvchi

qavatining zich pardasidan iborat tuzilmalar bachadondan ajralad