16-Amaliy mashg`ulot Har xil o‘lchamli biogaz ishlash qurilmalaridan chiqadigan bioo‘g‘it miqdorini aniqlash

2-rasm Turli ekin maydonlarida namuna uchun ekilgan bioo`g`itlar. 
 
 

---

Biogaz keng tarqalgan xom ashyolardan, shu jumladan qishloq xo'jaligi 
qoldiqlaridan (masalan, hayvonlar go'ngi), oziq-ovqat chiqindilaridan va 
lignotsellulozik xom ashyolardan olinishi mumkin. Biroq, ushbu xom ashyo 
zaxiralarining aksariyati sekin degradatsiyaga uchraydi va uzoq vaqt saqlash 
muddatini talab qiladi. Bundan tashqari, ba'zi bir xom ashyolardan toksik moddalar 
hosil bo'ladi yoki ular tarkibida toksik birikmalar mavjud bo'lib, ular biogaz ishlab 
chiqarish jarayonini ingibirlaydi. Biroq, ularning ko'pligi va arzonligi bunday 
chiqindilardan yaxshiroq foydalanish uchun yangi strategiyalar zarurligini 
ko'rsatmoqda. Amaldagi xom ashyoga qarab, biogaz ishlab chiqarishni 
substratlarning kimyoviy tarkibi va xarakteristikasi, operatsion parametrlari 
(masalan, harorat va pH), biologik parchalanish, biologic o’zlastirilish 
imkoniyatlari va biomavjudlik kabi muhim parametrlarni hisobga olgan holda 
optimallashtirish kerak. Nazariy jihatdan biogaz har qanday materialning organik 
qismidan olinishi mumkin, ammo bugungi kunda biogaz faqat biogazga 
aylantiradigan mikroorganizmlar tomonidan osonlikcha foydalaniladigan xom 
ashyolardan ishlab chiqarilmoqda. Boshqa hazm bo'ladigan xom ashyo, masalan, 
o'simliklarning qoldiqlari, ajratilgan maishiy chiqindilar, oziq-ovqat chiqindilari va 
yuqori organik tarkibga ega chiqindi suvlar, unchalik ko'p yoki qulay emas, bu 
ulardan biogaz ishlab chiqarishni iqtisodiy jihatdan cheklaydi. 
Lignocellulosic biomassa - bu yuqori darajada parchalanadigan monomerlar 
mavjudligi sababli metan ishlab chiqarishda foydalanish imkoniyatiga ega bo'lgan 
qayta tiklanadigan xom ashyo. Ushbu xom ashyo glyukoza, mannoza, ksiloza, 
arabinoz va boshqa organik birikmalardan va shu bilan birga oqsillar va lipidlardan 
iborat bo'lib, ular yuqori ishlab chiqarish salohiyatiga ega va anaerob hazm qilish 
yo'li bilan osongina parchalanadi. Ushbu biomassadan metan ishlab chiqarish har 
bir materialning energiya tarkibiga qarab farq qiladi. Shu bilan birga, ushbu ishlab 
chiqarish jarayonlarida lignosellulozik materiallardan foydalanish boshqa biomassa 
manbalariga nisbatan kamchilikni keltirib chiqaradi. Ushbu materiallarda lignin 
borligi anaerob hazm qilishda mikroorganizmlarning substratga ta'siriga to'sqinlik 
qiladi, jarayonning samarasiga salbiy ta'sir qiladi. Ushbu biomassadagi dastlabki 
ish biogazdagi substratlarning konversiya tezligini oshirish ochun yog’och 
chiqindilariga ishlov berish talab etiladi. Biogumus- Bu yuqori samarali organik 
o'g'it, organik qayta ishlash mahsulotlari texnologik va mikroorganizmlardir. 
Biogumus ishlab chiqarish uchun maxsus texnologik qurtlar qo'llaniladi: Uning 
patogen mikroflorasi, gelmintlar va begona o't o'simliklarining urug'larini o'z 
ichiga olmaydi, toksik emas, balki hidlashi bilan ajralib turadi. Biogamus 
xususiyatlari: tuproqda gumus qatlami miqdorini oshiradi urug'larning 
rivojlanishini tezlashtiradi hosildorlikni 30-80% ga oshiradi sabzavotlar va 
mevalarda nitratlar soni 2 baravar kamaydi hosildorlikda marta vitaminining 

---

ko'payishi, shakar, karotin, kraxmal ortadi sabzavotlarning yaroqlilik muddati 
oshadi tuproq va o'simliklardagi pestitsidlarning parchalanishini tezlashtiradi 
o'simliklarning zararkunandalar va kasalliklarga barqarorlikni oshiradi tuproqni 
boyitadi tuproqni pH 6.5-7.5 Natriy 1,5% Kaliy 1,2% Fosfor 1,2% boy 
hisoblanadi.
Nazorat savollari. 
1. Biogaz ishlab chiqarishda asosiy bijg`ituvchi tanklar? 
2. Bioo`g`itning yer unumdorligidagi o`rni? 
3. O`zbekiston sharoitida yerlarning milerativ holatini yaxshilash usullari? 
4. Bioo`g`it ishlab chiqarishnng zamonaviy usullari?