16-mavzu. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish

Nominal foiz stavkasi-bu joriy pul birliklarida ifodalangan jamg`armaga yoki ssudaga 
bo`lgan daromad normasi. 
Real foiz stavkasi-bu o`zgarmas (ya`ni, inflyatsiya darajasiga ko`ra o`zgartirilgan) pul 
birliklarida ifodalangan jamg`arma yoki ssudaga bo`lgan daromad normasi. 
Faraz qilaylik, 
nominal, 
-real foiz stavkasi bo`lsin. 
-inflyatsiya darajasi sur`ati, ya`ni 
bu erda 
-joriy narx darajasi; 
- ma`lum vaqt o`tgandan keyingi (bir yildan keyingi) narx darajasi. 
Faraz qilaylik, qandaydir joriy qiymat 
berilgan bo`lib, u bir yildan keyin 
bo`lsin. U 
holda 
. 
Pulning sotib olish kuchini aniqlaymiz. Bu erda 
hozirgi sotib olish kuchi; 
-
kelajakda sotib olish kuchi. 
U holda 
Bundan real foiz stavkasi quyidagiga teng: 
ya`ni, 
yoki 
Inflyatsiya darajasi (sur`ati) kichik bo`lganda real foiz stavkasi quyidagicha hisoblanishi 
mumkin: 
Umuman olganda, firmalarning talabi moddiy kapital ne`matga (uskuna, texnologik liniya) 
emas, balki vaqtincha bo`sh bo`lgan pul mablag`igadir. Ushbu pul mablag`ini moddiy kapitalga 
sarflab, ulardan foydalanish natijasida kelajakda oladigan foydaning bir qismini pul egasiga 
qaytarish kerak bo`ladi. SHuning uchun ham investitsiyaga talab, bu pul jamg`armasiga bo`lgan 
talab, foiz to`lovi esa qarzga olingan pulning narxidir. 
Misol. Nominal stavka 
-real stavka; 
-inflyatsiya darajasi; 
Formulaga ko`ra quyidagini yozamiz: 
yoki real foiz stavkasi 
Zayomlarning qiymatini diskontirlash. Zayomlar to`lov majburiyati bo`lib, ularning 
mohiyati shundan iboratki, zayom beruvchi zayom oluvchiga (kreditorga) ma`lum muddat o`tishi 
bilan ma`lum summada pul to`laydi. Faraz qilaylik, davlat yoki biror korxonaning zayomi yaqin 
10 yil ishlab chiqarishda har yilda 100 so`mdan daromad keltiradi, 10 yil o`tgandan keyin pirovard 
dividend 1000 so`m bo`lsin. Ushbu zayomga zayom oluvchi qancha to`lashini ko`rib chiqamiz. 
Buning uchun daromadlarning diskontirlangan summasini hisoblab chiqamiz. 
i






P P
P
1
0
0
,
P
0
P
1
M
0
M
1
 
M
M
i
1
0
1

 
M
P
0
0
M
P
1
1
 




M
P
M
i
P
M
P
1
1
0
0
0
0
1
1
1

 
 

 

 .
r








M
P
M
P
M
P
i
1
1
0
0
0
0
1
1
1,

 

1
1
1
    


i,






i
1
.


 
i
.
i
 60%;



 90%.




1
1 0 9
1 0 6
  
 

,
,

 15 8%.
,

---

Bu erda ham zayom qiymati foiz stavkasiga bog`liq. 104-rasmda zayomning har xil foiz 
stavkalarida diskontirlangan qiymati keltirilgan. Foiz stavkasi qancha ko`p bo`lsa, zayomning 
qiymati shuncha past bo`ladi. Masalan, 5 foizli stavkada zayom narxi 1386 so`mni tashkil qilsa, 
15 foizda u 747 so`mga teng bo`ladi. 
104-rasm. Zayom qiymatidan olinadigan diskontirlangan daromadlar yig`indisi.
20