16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
Husayndan.ko‘ra.Amir.Temur.zamonining.bunday.talabini.yaxshiroq.tushunardi..Shuning.uchun.
ham. o‘z. faoliyatining. dastlabki. bosqichida. barcha. harakatni. Movarounnahrda. markazlashgan.
davlat.tuzishga.qaratadi..Bunday.maqsadni.amalga.oshirishda.Amir.Temur.ruhoniylar,.harbiylar,.
savdogarlar. va. shahar. hunarmandlari. tabaqalariga. suyanadi.. Amir. Temur. tarqoq. mamlakatni.
birlashtirishga.kirishar.ekan,.kurashni,.avvalo,.ichki.g‘animlardan.boshlaydi.
1370-yilning.11-aprelida.Chig‘atoy.ulusining.barcha.beklari,.amirlari,.viloyat.va.tumanlarning.
dorug‘alari. hamda. Termizning. sayyidlari. (xudovandzodalari). ,. shuningdek,. Amir. Temurning.
yoshlikdan.birga.bo‘lgan.quroldosh.do‘stlari.va.piri.Sayyid.Barakaning.ishtirokida.o‘tkazilgan.
qurultoyda. an‘anaga. ko‘ra. chingiziylardan. Suyurg‘atmishxon. mamlakat. hukmdori. deb. e‘lon.
qilingan. bo‘lsa-da. ,. amalda. markaziy. hokimiyatni.Amir. Temur. boshqargan.. Samarqand.Amir.
Temur.davlatining.poytaxtiga.aylantirilib,.o‘sha.yilning.yozida.shahar.devori.va.qal‘asi.tiklandi,.
saroy. va. qasrlar. bino. qilindi. .. Mamlakatning. siyosiy. va. iqtisodiy. mavqeini. mustahkamlab,.
ko‘pdan.davom.etib.kelayotgan.ichki.tarqoqlikka.barham.berish.,.tinchlik.va.osoyishtalikni.qaror.
toptirish.maqsadida.Amir.Temur.1370.–.yilning.iyunida.Samarqandda.katta.qurultoy.chaqirdi...
Unda.markaziy.davlat.tizimini.shakllantirish.va.qo‘shin.tuzish.masalalari.muhokama.etildi..Amir.
Temur.-.buyuk.davlat.asoschisi..U.Hindiston.hamda.Xitoydan.Qora.dengizga.qadar,.Sirdaryo.va.
Orol.dengizidan.Fors.qo‘ltig‘iga.qadar.g‘oyat.katta.hududni.qamrab.olgan.markazlashgan.ulkan.
saltanatga.asos.soldi...U.nafaqat.Movarounnahr.va.Turkistonni.obod.qildi,.balki.bo‘ysundirilgan.
mamlakatlarning.shaharlarini.ham.qayta.qurdirdi...
Eng. muhimi,. Eron. ,. Ozarbayjon. va. Iroqdagi. tarqoqlik. va. boshboshdoqlikka. barham. berib,.
Sharq.bilan.G‘arbni.bog‘lovchi.qadimiy.karvon.yo‘llarini.tikladi..Bu.bilan.nafaqat.Movarounnahr,.
balki. Uzoq. va. Yaqin. Sharq. mamlakatlarining. iqtisodiy. va. madaniy. taraqqiyotiga,. xalqlar. va.
mamlakatlarni. bir-biri. bilan. yaqinlashtirishga. ulkan. hissa. qo‘shdi.. Sohibqiron. Amir. Temur.
mashhur. davlat. arbobi,. mohir. sarkarda. sifatida. O‘zbekistonda. davlatchilikning. yuksalishida.
muhim.o‘rin.tutadi..Tarixiy.manbalarda.Amir.Temur.Sohibqiron.nomi.bilan.bir.qatorda.“Sohibi.
jahon”.hamda.“Sohibi.adl”.-.“Adolat.sohibi”.nomlari.bilan.ulug‘lanadi.
Xalqaro. YUNESKO. tashkilotining. tashabbusi. bilan. 1996-yilda. Toshkent. ,. Samarqand. va.
xorijiy.mamlakatlarda.Amir.Temur.tavalludining.660.yilligi.keng.miqyosda.nishonlanadi.va.shu.
yil.O‘zbekistonda.“Amir.Temur.yili”.deb.e‘lon.qilindi...Yevropa.olimlarining.Amir.Temur.shaxsi.
va.uning.faoliyatiga.qiziqishi.XVI.asrdan.boshlangan.edi..Alisher.Navoiyga.Amir.Temurning.ilm.
va.ma‘naviyat.ahliga.ko‘rsatgan.g‘amxo‘rligi.juda.yoqar.edi..Bu.haqda.Navoiy.shunday.degandi.
:. “Amir. Temur. qayerda. fan,. madaniyat. va. san‘at. ahlini. uchratsa,. ularni. o‘z. homiyligiga. olar,.
ularga.izzat.–ikrom.ko‘rsatar,.ularning.tarbiyasiga.ahamiyat.berar.hamda.bu.zotlardan.o‘z.oily.
majlisida. maslahatchi. sifatida. va. boshqa. lavozimlarida. foydalanardi”. Bu. davrda.Amir. Temur.
va.uning.joylardagi.noiblari.Xitoy.va.Hindistondan.O‘rta.Osiyo.orqali.Yaqin.Sharq.va.Yevropa.
mamlakatlariga.yo‘nalgan.asosiy.xalqaro.savdo.yo‘li.-.“Buyuk.ipak.yo‘li”ni.nazorat.qilib,.savdo.
karvonlari.qatnovi.xavfsizligini.ta‘minlashda,.rabotlar,.qal‘alar,.ko‘priklar.qurish.yo‘lida.muhim.
chora.-.tadbirlar.ko‘rdilar.va.Sharq.bilan.G‘arb.o‘rtasida.savdo-sotiq.va.elchilik.aloqalarini.har.
tomonlama. rivojlantirishga. g‘oyat. katta. e‘tibor. berdilar.. Sohibqiron.Amir. Temur.Yevropaning.
Fransiya,.Angliya.va.Kastiliya.kabi.yirik.qirolliklari.bilan.bevosita.savdo.va.diplomatik.aloqalar.
o‘rnatdi..Amir.Temur.shaxsi.va.uning.ajdodlari.bo‘lmish.faqat.bizning.emas,.balki.mintaqamizdagi.
barcha.xalqlarning.,.butun.ma‘rifiy.insoniyatning.boyligiga.aylandi..Uning.nomi.O‘zbekistonda.
abadiylashtirildi..
. O‘zbek. xalqi. azal-azaldan. ota-bobolarimiz. amal. qilib. kelgan. udum,. an‘ana,. qadriyatlarga.
rioya.qilib.yashab.kelgan.va.shu.qadriyatlar.bizgacha.yetib.kelgan..Bu.an‘analardan.kattalarni.
hurmat.qilish,.kichikka.izzatda.bo‘lish,.farzandga,.ota-onaga.g‘amxo‘rlik,.o‘z.yaqinlari.holidan.
xabardor. bo‘lish,. bemorlar. holidan. xabar. olish. ,. odamlarning. bir-biriga. shirin. so‘z. bo‘lishi. ,.
toza-ozodalikka.e‘tibor.berish.,.xayr-ehson.qilish.,jamoa.orasida.o‘zini.tuta.bilish.va.shu.bilan.
birgalikda. har. qanday. xayrli. ishni. boshlashdan. oldin. kengashib,. maslahat. qilgan. holda. ish.
ko‘rish..Bu.an‘ana.va.qadriyatlar.o‘zbek.xalqining.qon-qoniga.singib.ketgan.
Mashvarat-u. kengash. bilan. qilingan. har. qanday. ezgu. amal. xayrli. yakun. topadi.. Amir.
Temurning. “Tuzuk”larini. o‘qib. mashvarat. ,. kengash,. maslahat. ,. majlis,. tadbir. kabi. so‘zlar. bir.

---

123