16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
AMIR TEMUR DAVRIDA DAVLAT BOSHQARUVI
Boynazarov Hamidullo Sidikaliyevich 
Namangan viloyati Yangiq’or’g‘on tumani
14-umumiy o‘rta ta’lim maktabi Tarix-Huquq fani o‘qituvchisi.
Telefon :[phone]
Annotatsiya: Quyidagi.ushbu.ilmiy.maqolada.Amir.Temur.davrida.davlat.boshqaruvi.haqida.
qisqacha. to‘xtalib. o‘tilgan. ya’ni. davlat. boshqaruvida. 1). kengash;. 2). mashvaratu. maslahat;.
3). hushyorligu. mulohazakorlik;. 4). ehtiyotkorlik. haqida. so‘z. boradi. undan. tashqari. davlat.
boshqaruvini. tashkil. etish. bo‘yicha. ko‘rsatmalar,. Amir. Temur. o‘ziga. qadar. mavjud. bo‘lgan.
davlatchilikning.quyidagi.sakkizta.asosiga.amal.qilganligi.haqida.so‘z.boradi.
Kalit so‘zlar: “Tuzuklar”,.Zafarmand,.Ulus,.Katta.kengash,.Kichik.kengash.
Amir.Temur.davrida.davlat.boshqaruviga.to‘xtaladigan.bo‘lsak,.ko‘plab.yozma.manbalarning.
mahlumot. berishicha,. Sohibqiron.Amir. Temur. O‘zbekiston. davlatchiligi. tarixining. o‘rta. asrlar.
davrida.eng.avvalo,.adolatli.va.qonunchilikka.tayangan.davlatchilik.asoslarini.barpo.etish.bilan.
birga.davlat.yaxlitligi.va.kuch-qudratini.mustahkamlashning.asosiy.omili.bo‘lgan.kuchli.mudofaa.
tizimi. yaratdi. hamda. temuriylarga. meros. qilib. qoldirdi.. Misol. uchun,. “Tuzuklar”da. shunday.
mahlumot. beriladi:. “O‘zga. mamlakatlarni. zabt. etish,. ularni. idora. qilish,. g‘anim. lashkarni.
sindirish,. dushmanni. tuzoqqa. tushirish,. muxoliflarni. ko‘nglini. topib. do‘stga. aylantirish,. do‘st-
dushman. orasidagi. muomala,. murosayu-madora. qilish. xususida. ushbu. tadbir. va. kengashlarni.
qo‘lladim..Pirim.Abu.Bakr.Toyobodiy.menga.yozmishlarkim:.Abdulmansur.(zafarmand).Temur.
saltanat. yumushlarida. to‘rt. ishni. qo‘llasin,. ya’ni,. 1). kengash;. 2). mashvaratu. maslahat;. 3).
hushyorligu.mulohazakorlik;.4).ehtiyotkorlik..CHunki.kengash.va.mashvaratsiz.saltanatni.barcha.
qilgan. ishlari. va. aytgan. gaplari. xato. bo‘lgan. johil. odamga. qiyoslash. mumkin:. uning. so‘zlari.
pushaymonlik. va. nadomat. keltiradi.. Amir. Temur. davlati. markazlashgan. davlat. bo‘lib,. butun.
hokimiyat. davlat. boshlig‘ining. ixtiyorida. bo‘lgan.. Tadqiqotchilarning. fikricha,. Amir. Temur.
davlatining.boshqaruv.asoslari.shakllanishi.rivojida.kengashlar.muhim.ahamiyatga.ega.bo‘lgan..
Vaqti-vaqti. bilan. muhim. ijtimoiy-iqtisodiy,. harbiy. va. siyosiy. masalalarni. hal. qilishda. katta.
va. kichik. kengashlar. chaqirilib. turilgan.. Katta. kengashlar. tinchlik. vaqtlarida. Samarqanddagi.
hukmdor.saroyida.chaqirilgan
1
..Unda.oliy.hukmdorning.qarindosh.urug‘lari,.yuqori.martaba.va.
mavqega. ega. bo‘lgan. ruhoniylar. tabaqasining. vakillari,. bosh. amirlar,. beklarbegi,. ulus,. tuman.
hokimlari,.mingboshilar,.yuzboshilar,.o‘nboshilar,.bahodir.unvoniga.ega.bo‘lgan.harbiylar.kabilar.
ishtirok.etganlar..Ushbu.kengashda.mamlakat.hayoti.bilan.bog‘liq.masalalar.muhokama.qilingan..
Kichik. kengashda. Amir. Temur,. uning. o‘g‘illari,. qarindoshlari,. qo‘shin. boshliqlari. ishtirok.
etganlar..Unda.uzoq.mamlakatlarga.harbiy.yurishlar.bilan.bog‘liq.masalalar.hal.qilingan..Amir.
Temur.davrida.markazda.hamda.tobe.hududlarda.xon.boshchiligida.mukammal.va.puxta.davlat.
boshqaruv. apparati. shakllangan.. “Tuzuklar”da. mukammal. davlat. boshqaruvini. tashkil. etish.
quyidagicha.ifodalanadi:.1)..Davlat.daxlsizligini.va.mustahkamligini.har.tomonlama.muhokama.
qilish;.2)..Oliy.hukmdor.hokimiyatining.cheklanmaganligi.hamda.mustaqil.siyosat.yurgizishi;.3)..
Vazirlarga.yuklatilgan.majburiyatlar.va.ular.bajarishi.lozim.bo‘lgan.vazifalar;.4)..Markazga.tobe.
bo‘lgan.mulk(ulus)lar.amirlari.hamda.tuman.hokimlarining.vazifalari;.5)..Oliy.davlat.kengashi;.
6).. Davlat. xavfsizligi. va. mustahkamligi,. joylardagi. jamoat. tartibi. hamda. mamlakat. tinchligi,.
osoyishtaligini. saqlash;. 7).. Muntazam. qo‘shin. tashkil. etib,. qo‘shin. qo‘mondonlarini. tayinlash,.
lavozimlarga. ko‘tarish,. rag‘batlantirish. va. ularga. maosh. to‘lash;. 8)..Aholidan. olinadigan. turli.
soliqlar(zakot,.xiroj.va.boshq.).miqdorini.aniqlash;.9)..Harbiy.yurishlarda.jasorat.namunalarini.
ko‘rsatganlarni(noiblar,. amirlar,. sipohiylar. va. boshq.). ag‘batlantirish;. 10.). Harbiy. yurishlar. va.
janglar.paytida.qo‘shinning.joylashuvi.va.ularni.ajratib.turuvchi.belgilar..
1
. Amir.Temur.tuzuklari.(tarixiy-huquqiy.tadqiqot)..Ikkinchi.to‘ldirilgan.nashri..–.Samarqand:.SamDU,.2008..–.72.
bet.

---

204