16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
TARIXIY YODGORLIKLARGA EKSKURSIYA DARSLARINI 
TASHKIL ETISHNING DOLZARB MUAMMOLARI
Umarova Diyora Jonpo‘latovna,
Navoiy ixtisoslashtirilgan olimpiya zaxiralari maktab internati
tarix fani o‘qituvchisi
Annotatsiya.. Ushbu. maqolada. o‘quvchilarda. vatanparvarlik. tuyg‘usini. tarkib. toptirishning.
samarali.vositasi.sifatida.tarixiy.obidalar,.asotir.va.an’analarga.murojaat.qilish,.uning.ta’sirchan.
usul. va. shakllarini. aniqlash. O‘zbekiston. tarixi. ta’limining. muhim. vazifalaridan. biri. ekanligi.
hamda.ushbu.jarayonda.tarixiy.yodgorliklarga,.me’morchilik.obidalariga.ekskursiya.darslaridan.
foydalanish.muhim.ahamiyatga.ega.ekanligi.haqida.so‘z.yuritiladi.
Kalit.so‘zlar:.ekskursiya.va.sayohatlar,.moddiy-madaniy.yodgorliklar,.o‘lkashunoslik,.darslar,.
tarixiy.yodgorlik.va.me’morchilik.obidalari.
Tarixiy. yodgorliklarga. ekskursiya. darslarini. tashkil. etish. o‘quvchilarning. tarixiy. bilim. va.
tafakkurini.rivojlantirish.bilan.birga.ularni.ma’naviy-axloqiy.tarbiyalash,.barkamol.inson.bo‘lib.
yetishishlarida. katta. ahamiyatga. ega.. Chunki. Prezidentimiz. Sh.M.Mirziyoyev. ta’kidlaganidek,.
«Hamma. o‘z. tarixini. ulug‘laydi.. Lekin. bizning. mamlakatimizdagidek. boy. tarix. hech. qayerda.
yo‘q.. Bu. merosni. chuqur. o‘rganishimiz,. xalqimizga,. dunyoga. yetkaza. bilishimiz. kerak». [1]..
Shuning.uchun.qadimgi.va.o‘rta.asrlar.me’morchilik.obidalarini.saqlash,.o‘rganish.va.muhofaza.
qilish.hozirgi.zamon.yosh.avlodni.vatanparvarlik.ruhida.tarbiyalashda,.xalqlarning.baynalminal.
do‘stligini.mustahkamlashda.katta.rol.o‘ynaydi..Hozirgi.zamon.darsiga.qo‘yiladigan.talablardan.
ko‘rinib. turibdiki,. o‘qituvchi,. o‘quvchi. va. o‘quv. predmeti. o‘rtasidagi. o‘zaro. munosabatlarni.
yanada. faollashtirish. va. jadallashtirish. dars. samaradorligini. oshirishning. eng. muhim. omilidir..
O‘qituvchi. darslikdagi. o‘quv. materialini. mashg‘ulotda. tayyor. holida. bayon. ettirishi. yoki. uni.
o‘quvchilarga.oddiygina.usulda.o‘qitishi.bilan.ularni.faollashtira.va.darsda.samaradorlikka.erisha.
olmaydi..Goho.shunday.hollar.uchraydiki,.ba’zi.bir.sinchkov.o‘quvchilar.darslik.materiali.bilan.
ilgariroq. tanishgan. bo‘ladilar.. Bunday. o‘quvchilar. uchun. o‘qituvchining. bayoni. zo‘r. qiziqish.
uyg‘otmaydi..O‘qituvchining.darslik.materialini.yoki.o‘z.bilganlarini.to‘xtovsiz.takrorlayverishi.
ham. o‘quvchilarning. qiziqishini. yuzaga. chiqarmaydi.. Dars. mazmuni. kundalik. hayotda.
bo‘layotgan.voqealar,.o‘zgarishlar,.mahalliy.yangiliklar.bilan.chambarchas.bog‘lash.hozirgi.kun.
talablaridan. biridir.. Shuning. uchun. ham. o‘qituvchi. dasturda. belgilangan. mazu. yuzasidan. (bir 
yoki.bir.necha.mavzu.bo‘yicha.ham).o‘z.o‘quvchilari.bilan.maxsus.ekskursiya.va.sayohat.o‘tkazib.
turishi.lozim..Ekskursiya.va.sayohatlarning.samarali.bo‘lishi.ko‘p.jihatdan.o‘qituvchining.o‘ziga.
bog‘liq.. U. har. bir. ekskursiya. yoki. sayohatni. o‘tkazishdan. avval. uning. maqsad. va. vazifalarini.
aniq.belgilab,.rejasini.tuzib.olishi.lozim..Reja.tuzganda.borib.ko‘riladigan.obyekt.aniq.belgilab 
olinishiga.va.uning.maktab.hududidan.ko‘p.uzoq.bo‘lmasligiga.e’tibor.berish.zarur..
Ekskursiya.va.sayohatlar.qadimdan.qolgan.moddiy.va.madaniy.yodgorliklar.yoki.arxeologik.
qazuv.ishlari.olib.borilayotgan.joylarga.tarixiy.va.mehnat.shon-shuhrati.yodgorliklari,.boshqa.tarixiy.
joylarga.o‘tkazilishi.mumkin..Moddiy-madaniy.yodgorliklarga.uyushtiriladigan.ekskursiyalarni.
o‘tkazishni. ikki. yo‘li. mavjud.. Agar. maktab. arxeologik. tekshirishlar. olib. borilayotgan. tuman.
atrofida. joylashgan. bo‘lsa,. unda. o‘qituvchi. o‘sha. yerga. ekskursiya. uyutirishi. va. qidiruv.
o‘tkaziladigan. hududning. qadimgi. tarixini,. topilmalar. va. ularning. qaysi. davrga. mansubligini.
mutaxassis.yordamida.o‘quvchilarga.tushuntirib.berishi.mumkin..Tegishli.mutaxassis.bo‘lmagan.
taqdirda.o‘tkaziladigan.ekskursiya.o‘qituvchi.zimmasiga.tushadi..Shuning.uchun.tarix.o‘qituvchisi 
arxeologiyadan.
ma’lum.
darajada.
xabardor.
bo‘lishi.
lozim. 
Ma’lumki,. moddiy-madaniy. yodgorlikdan. foydalanishda. shahar. va. tuman. markazlarida.
joylashgan. maktablarning. imkoniyati. kattadir,. chunki. ularning. aksariyatida. tarix. yoki.
o‘lkashunoslik. muzeylari. bor. bo‘lib,. ulardan. o‘lka. tarixiga. oid. boy. eksponatlar. to‘plangan..
Ularning.maktabga.yaqin.bo‘lishi.esa.o‘qituvchiga.o‘tilgan.darslar.bo‘yicha.u.yerga.muntazam.
ekskursiyalar. uyushtirib. turish. imkonini. beradi.. Lekin,. shahar. yoki. tuman. markazidan. ancha 

---

159